“`html
دیابت چیست؟ و چگونه آن را کنترل کنیم؟
با رضیم همراه باشید تا با روش‌های مناسب برای جلوگیری از دیابت آشنا شوید.
مقدمه‌ای درباره دیابت
دیابت یک بیماری است که در آن میزان قند خون فرد بالاتر از حد طبیعی می‌رود. قند (گلوکز) یکی از مواد غذایی مهم برای بدن است. وقتی قند خون بالا می‌رود، می‌تواند خطراتی مثل:
- حمله قلبی
- سکته
- نارسایی کلیه
- مشکلات بینایی و زخم پا
این مشکلات همیشه به خاطر دیابت نیستند، اما با کنترل قند خون می‌توان از بروز آنها جلوگیری کرد تا فرد به صورت طبیعی زندگی کند.
- دیابت نوع I: به خاطر تخریب سلول‌های لوزالمعده به وجود می‌آید.
- دیابت نوع II: به خاطر مقاومت زیاد به انسولین و مشکلات در ترشح انسولین ایجاد می‌شود.
- دیابت حاملگی: در زمانی که فرد باردار است، عدم توانایی در تحمل قند اتفاق می‌افتد.
- انواع غیراختصاصی: این نوع دیابت بسیار نادر است.
=================================================
قند خون ناشتا اگر بیشتر یا برابر با 126 mg/dl باشد و قند خون اتفاقی در روز (بدون ناشتا) بیشتر از 200 mg/dl باشد، می‌تواند نشان دهنده دیابت باشد. همچنین اگر قند خون پس از مصرف 75 گرم قند (تست تحمل گلوکز) برابر یا بیشتر از 200 mg/dl باشد، فرد ممکن است دیابت داشته باشد.
=================================================
آشنایی با دیابت نوع دو (بزرگسالان)
در سال 2005، 194 میلیون نفر در دنیا به دیابت مبتلا بودند و پیش‌بینی می‌شود که در سال 2025 این تعداد به بیش از 330 میلیون نفر برسد. 75 درصد افراد مبتلا به دیابت در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. در سال 1995 این تعداد 62 درصد بود. در ایران نیز در سال 1380 حدود دو میلیون نفر بالای 20 سال مبتلا به دیابت بودند و در سال 1385 این تعداد به بیش از سه میلیون نفر رسید. علت اصلی افزایش شیوع دیابت، بالا رفتن سن و جمعیت است و عوامل دیگر شامل چاقی، کم تحرکی و مصرف زیاد قند و غذاهای پرکالری است.
در کشورهای در حال توسعه، بیشتر افراد مبتلا به دیابت بین سنین 45 تا 56 سال هستند، در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته افراد بیشتر از 65 سال دچار این بیماری هستند. دیابت یک بیماری مزمن است که درمان قطعی برای آن وجود ندارد. اگر افراد به این بیماری توجه نکنند، ممکن است عوارض شدید آن بروز کند. اما اگر بیماران دیابتی با بیماری خود آشنا باشند و به تغذیه و رفتارهای زندگی خود توجه کنند، می‌توانند زندگی سالم و طبیعی داشته باشند.
در حال حاضر اهمیت آموزش و مراقبت‌های درست برای بیماران دیابتی برای پزشکان و بیماران مشخص شده است و امید است با گسترش این آموزش‌ها، عوارض دیابت کاهش یابد. با توجه به شیوع 7 درصد دیابت در افراد بالای 30 سال و 14 درصد دیابت پنهان، حدود 20 درصد از بزرگسالان یا دیابتی هستند یا در خطر دیابت قرار دارند. عوارض ناشی از دیابت سالانه 22 هزار سال از عمر مفید جامعه را می‌کاهد.
بنابراین، سازمان بهداشت جهانی شعار روز جهانی دیابت در سال 2006 را “مراقبت برای دیابت برای همه” اعلام کرد. دیابت نوع دو (دیابت بزرگسالی) به معنای قند خون بالاتر از حد طبیعی است و این وضعیت به نام هیپرگلیسمی شناخته می‌شود.
“““html
قند (گلوکز) یکی از انرژی‌های مهم برای بدن است. وقتی سطح قند خون از حد طبیعی بالاتر برود، ممکن است مشکلاتی ایجاد کند مثل حمله قلبی، سکته، مشکلات کلیوی، کوری، زخم پا و غیره. اما این عوارض تنها در افرادی که دیابت دارند دیده نمی‌شود، بلکه با کنترل قند خون، می‌توان این مشکلات را کاهش داد یا حتی از بین برد و فرد می‌تواند زندگی طبیعی داشته باشد. در دیابت، مشکل اصلی عملکرد انسولین است.
انسولین ماده‌ای است که اجازه می‌دهد قند توسط قسمت‌های مختلف بدن مورد استفاده قرار بگیرد. در دیابت نوع یک، تولید انسولین به طور کامل متوقف می‌شود، اما در دیابت نوع دو، مشکل عدم هماهنگی بین نیاز بدن به انسولین و توانایی تولید آن است. دلایل اصلی افزایش نیاز به انسولین شامل چاقی و کم‌تحرکی است. بنابراین، بهترین راه برای درمان، کاهش وزن و ورزش منظم است. همچنین، مصرف قرص‌ها می‌تواند به تحریک تولید انسولین و کارآمدتر شدن آن کمک کند.
=================================================
چگونه می‌توان دیابت را کنترل کرد؟
تغییر عادات روزمره آیا ممکن است؟ برای انجام این کار، شروع به تدریج ضروری است.
تغییر عادت راحت نیست. اگر از توصیه‌های پزشک مانند کاهش وزن راضی نیستید، بهتر است توضیحات بیشتری از پزشک بخواهید. اگر انجام تغییرات سخت است یا احساس می‌کنید قدرت کافی ندارید، با پزشک یا کارشناس تغذیه مشورت کنید.
با داشتن یک برنامه غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و نگهداری وزن در سطح مناسب، می‌توانید قند خون خود را بهتر کنترل کنید. نگهداری وزن در سطح مناسب به کنترل چربی‌های خون و کاهش فشار خون نیز کمک می‌کند. بعضی از افراد دیابتی برای کنترل قند، علاوه بر موارد ذکر شده، طبق نظر پزشک ممکن است به داروهای خوراکی یا انسولین نیاز داشته باشند.
=================================================
چگونه به درستی غذا بخوریم؟
استفاده درست از غذاهای مختلف موجود در هرم غذایی به شما کمک می‌کند تا تغذیه‌ای متوازن‌تری داشته باشید. با خوردن غذاهای متنوع، ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم بهتر به بدن می‌رسند.
سعی کنید به طور روزانه از همه گروه‌های غذایی موجود در هرم غذایی استفاده کنید.
کاربرگ‌های نشاسته‌ای شامل نان، غلات، حبوبات و سبزیجات نشاسته‌ای هستند. بهتر است در هر وعده غذایی از این مواد استفاده شود. ممکن است شنیده باشید که افراد دیابتی نباید نشاسته بخورند، اما بهتر است بدانید که قطع این مواد هم خودش باعث ایجاد مشکلات دیگری می‌شود و خوردن آنها برای سلامت هر فرد حیاتی است.
=================================================
توصیه‌های غذایی در مصرف مواد قندی
سعی کنید نان‌هایی با غلات کامل (مثل نان سنگک و نان جو) تهیه کنید.
• از مصرف مواد نشاسته‌ای سرخ شده و پرچرب مثل چیپس، شیرینی و بیسکویت کمتر استفاده کنید.
• ماست و شیر کم چربی یا بدون چربی مصرف نمایید.
• به جای سس مایونز، از خردل یا آب لیمو استفاده نمایید.
• سعی کنید از انواع کم چرب یا بدون چربی مواد غذایی استفاده کنید.
• به جای کره و روغن‌های حیوانی، از روغن مایع (مثل روغن ذرت یا آفتابگردان) استفاده کنید.
• تا حد امکان از مصرف شیرینی، شکلات، ژله و آب نبات‌هایی که از قند ساده درست شده‌اند، خودداری کنید.
مصرف سبزیجات و میوه‌ها برای همه افراد مفید است.
“““html
است. سعی کنیم هر روز از سبزی‌های خام و پخته استفاده کنیم.
مصرف سبزی‌ها به ما ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر می‌دهد. البته انرژی که از سبزی‌ها به دست می‌آید خیلی کم است.
• سعی کنیم سبزی‌های خام یا پخته بدون چربی یا کم‌چربی بخوریم. می‌توانیم سبزی‌ها را بدون چربی هم بپزیم.
• از سس سالاد بدون چربی یا کم‌چربی برای روی سالاد یا سبزی‌ها استفاده کنیم.
• در غذاها از پیاز و سیر کمک بگیریم.
• به جای سس، از آبغوره یا آب لیمو برای سالاد استفاده کنیم.
• در هنگام پخت سبزی‌ها، مقداری گوشت قرمز یا مرغ به آنها اضافه کنیم.
• بهتر است سبزی‌ها را زود بپزیم و کمی در آب جوش بجوشانیم.
• اگر سبزی را سرخ می‌کنید، از مقدار خیلی کمی روغن مایع مثل روغن زیتون، ذرت یا آفتابگردان استفاده کنید.
• به سبزی‌های پخته شده کره یا مارگارین اضافه نکنید.
• اگر به سس نیاز دارید، از ماست کم‌چربی یا آب لیمو استفاده کنید.
مصرف میوه‌ها برای همه ضروری است. میوه‌ها انرژی، ویتامین‌ها (C,A)، مواد معدنی و فیبر را به بدن می‌رسانند.
• سعی کنیم میوه‌ها را خام بخوریم.
• میوه‌های خشک شده مقادیر زیادی قند دارند و باید کم‌کم مصرف شوند.
• انگور قند زیادی دارد و مصرف زیاد آن می‌تواند بر قند خون تأثیر بگذارد.
• هنگام خرید، میوه‌های کوچک‌تر را انتخاب کنیم.
• خوردن میوه‌ها کامل بهتر از نوشیدن آب‌میوه است.
• در صورت مصرف آب‌میوه، از آب‌میوه طبیعی و بدون شکر استفاده کنیم.
• از دسرهای آماده که چربی و قند بالایی دارند، دوری کنیم.
• اگر به آب‌میوه علاقه دارید، آن را با مقدار زیادی آب رقیق کنید یا به میوه له‌شده اضافه کنید، و حتماً از شکر استفاده نکنید.
• برای پیشگیری از یبوست و مشکلات گوارشی، میوه‌ها را با پوست مصرف کنیم.
=================================================
گروه شیر شامل چه غذاهایی است؟
مصرف ماست و شیر بدون چربی یا کم‌چربی برای سلامت همه افراد مهم است. شیر و ماست انرژی و کلسیم، ویتامین A، پروتئین و دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی را فراهم می‌کنند.
هر روز شیر کم‌چربی بنوشیم و ماست کم‌چربی یا بدون چربی بخوریم.
اگر باردار هستید یا به نوزادتان شیر می‌دهید، روزانه ۴ تا ۵ واحد شیر و ماست مصرف کنید.
برای جایگزینی لبنیات، می‌توانیم از غذاهای زیر استفاده کنیم:
غذاهای پروتئینی شامل گوشت قرمز، ماکیان (مرغ، بوقلمون و…) و ماهی هستند. روزانه مقدار کمی از این غذاها را در رژیم غذایی خود بگنجانیم.
مصرف روزانه پروتئین‌ها به ترمیم و ساخت بافت‌های بدن و عضلات کمک می‌کند.
• هنگام خرید، گوشت‌های کم‌چربی را انتخاب کنیم.
• پوست مرغ چربی زیادی دارد؛ قبل از پخت آن را جدا کنیم.
• سعی کنیم گوشت را بدون اضافه کردن چربی بپزیم.
• تخم‌مرغ را به جای سرخ کردن، آب‌پز کنیم.
• برای طعم بهتر مواد غذایی، از آبغوره، آب لیمو و سس گوجه‌فرنگی استفاده کنیم.
• فرآورده‌های گوشتی مانند سوسیس، کالباس و همبرگر چربی زیادی دارند، بنابراین مصرف آنها را کاهش دهیم.
• سعی کنیم بیشتر از ماهی استفاده کنیم و به جای سرخ‌کردن آن، آن را بخارپز یا کبابی کنیم.
بر اساس هرم غذایی، روغن‌ها و چربی‌ها در بالای هرم قرار دارند، یعنی باید مصرف آنها را محدود کنیم. برخی چربی‌ها و روغن‌ها مضر هستند و انرژی زیادی تولید می‌کنند اما مواد مغذی کمی دارند. غذاهای چرب شامل کره، مارگارین، سس سالاد و… می‌باشند.
همچنین مواد قندی مثل نوشابه، شربت و شکلات نیز باید به مقدار خیلی کم مصرف شوند.
“`
حواستان باشد که مصرف مواد قندی را کم کنید. این مواد می‌توانند انرژی به شما بدهند، اما هیچ ویتامین یا مواد مغذی دیگری را در بدنتان وارد نمی‌کنند. برخی از قندها مانند کیک و دسرها ممکن است چربی بالایی داشته باشند. اگر این مواد را کم استفاده کنید، به کاهش وزن و کنترل قند خون شما کمک می‌کند.
• سعی کنید روزانه از تمام گروه‌های غذایی استفاده کنید.
• تنوع غذایی مهم است تا ویتامین‌ها و مواد معدنی که بدنتان نیاز دارد، به خوبی به شما برسد.
• مقدار مناسبی از مواد نشاسته‌ای، سبزی‌ها، ماست و شیر را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
• هر روز از مواد پروتئینی نیز استفاده کنید.
• در هر وعده غذایی تلاش کنید از حداقل 3 گروه غذایی مختلف استفاده نمایید؛ به عنوان مثال، ساندویچ تخم مرغ با گوجه فرنگی، کاهو و جعفری.
• وعده‌های غذایی خود را به 3 وعده اصلی و 3 میان وعده تقسیم کنید.
• غذا خوردن به موقع می‌تواند به شما در کنترل قند خون کمک کند، به ویژه اگر دارو یا انسولین مصرف می‌کنید.
• فراموش نکنید مقدار کافی سبزی و میوه در رژیم روزانه‌تان داشته باشید.
• در هنگام پخت غذا، از نمک کمتر استفاده کنید و سعی کنید بعد از پختن، نمک به غذا اضافه نکنید.
• از گیاهان معطر و ادویه‌های بدون نمک برای خوشمزه کردن غذاها استفاده کنید.
• از غذاهای کنسرو شده که نمک به آنها اضافه شده است، کمتر استفاده کنید.
• تعداد تخم‌مرغ‌هایی که در هفته می‌خورید را محدود کنید (حداکثر 2 بار در هفته).
• به هنگام استفاده از روغن، هرگز آن را به مقدار زیاد نریزید.
• روزانه 6 تا 8 لیوان مایعات بدون شکر بنوشید.
• سعی کنید وزن ایده‌آل خود را حفظ کنید.
• مغزها مانند گردو و بادام جزو چربی‌ها هستند و هر بار باید به اندازه 2 قاشق غذاخوری از آنها استفاده کنید.
=================================================
گردآوری شده از مجله اینترنتی رضیم
مرجان امینی