افزایش سطح کتون خون
کنترل سطح کتون خون یکی از آزمایش‌هایی است که پزشکان ممکن است در مواقع لزوم تجویز کنند. بدن انسان برای انجام فعالیت‌های ضروری به گلوکز نیاز دارد. زمانی که سطح گلوکز پایین باشد.
یا اگر گلوکز موجود باشد ولی انسولین کافی برای کمک به سلول‌ها برای ورود گلوکز نداشته باشیم، بدن شروع به تجزیه چربی‌ها به عنوان منبع انرژی می‌کند. کتون خون محصولات جانبی هستند که از تجزیه چربی‌ها در بدن تولید می‌شوند.
وقتی انسولین کافی وجود ندارد تا گلوکز را به داخل سلول‌ها ببرد، بدن مجبوری چربی‌ها را تجزیه کرده و از آن‌ها به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کند. در این فرآیند، چربی‌ها شکسته شده و کتون‌ها در کبد تولید و سپس وارد خون می‌شوند.
تجزیه چربی به عنوان سوخت و تولید کتون خون یک حالت عادی برای همه افراد است. در افراد غیر دیابتی، انسولین، گلوکاگون و دیگر هورمون‌ها در جلوگیری از افزایش سطح کتون خون اثر دارند. اما افراد دیابتی به دلیل کمبود انسولین ممکن است دچار افزایش کتون خون شوند.
افراد مبتلا به دیابت نوع 1، اگر درمان نشوند، ممکن است به ویژه در معرض خطر بیماری‌ای به نام کتوآسیدوز دیابتی (DKA) قرار گیرند. این وضعیت نادر است، اما ممکن است افراد دیابتی نوع 2 نیز در شرایط خاص به DKA دچار شوند.
نشانه‌های افزایش کتون خون چیست؟
اگر شما دیابتی هستید، باید با علائم افزایش کتون خون آشنا باشید. این علائم شامل موارد زیر است:
- خشکی دهان
- قند خون بالاتر از 240 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- تشنگی شدید
- نیاز به ادرار کردن مکرر
اگر به موقع اقدام نکنید، علائم شدیدتری نیز ممکن است بروز کند:
- احساس گیجی
- خستگی شدید
- تحریک پوستی
- بوی بد نفس
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد شکم
- مشکلات تنفسی
اگر سطوح کتون خون شما همیشه بالا است، باید به سرعت تحت مراقبت پزشکی قرار گیرید.
چگونه کتون خون آزمایش می‌شود؟
می‌توانید آزمایش خون یا ادرار را برای تعیین سطح کتون در خانه انجام دهید. کیت‌های آزمایش خانگی برای هر دو نوع آزمایش در دسترس هستند. آزمایش ادرار متداول‌ترین روش برای اندازه‌گیری کتون در خانه است و می‌توان کیت‌های آن را بدون نسخه پزشک از داروخانه‌ها یا به صورت آنلاین خرید.
اگر با شرایط زیر مواجه شدید، باید آزمایش خون یا ادرار برای اندازه‌گیری سطح کتون انجام دهید:
- قند خون بالاتر از 240 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- ظهور علائم DKA
- احساس بیماری یا تهوع، بدون توجه به سطح قند خون
برای انجام آزمایش ادرار، ادرار خود را در یک ظرف تمیز جمع‌آوری کنید. سپس نوار آزمایش را در ادرار غوطه‌ور کنید. برای نوزادانی که هنوز نمی‌توانند به درستی ادرار کنند، والدین می‌توانند نوار را به روی پوشک مرطوب فشار دهند تا نمونه‌برداری انجام شود.
نوارهای آزمایش ادرار با ترکیبات شیمیایی خاصی پوشش داده شده‌اند که پس از تماس با کتون‌ها تغییر رنگ می‌دهند. نتایج را می‌توان به سادگی با مقایسه رنگ نوار تست با راهنمای رنگ روی بسته تفسیر کرد. اگر کتون‌ها در ادرار وجود داشته باشند، به این وضعیت کتونوری گفته می‌شود.
آزمایش‌های خانگی برای اندازه‌گیری کتون خون نیز به سادگی انجام می‌شود. این آزمایش مشابه آزمایش قند خون است، با سوراخ کردن انگشت برای جمع‌آوری نمونه خون. پزشکان معمولاً به افراد دیابتی توصیه می‌کنند که سطوح کتون خود را روزی دو بار اندازه‌گیری کنند.
تفسیر نتایج آزمایش کتون خون
اگرچه نتایج آزمایش به شرایط فرد بستگی دارد، اما به‌طور کلی، نتایج آزمایش کتون به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شود:
| عادی/منفی | کمتر از 0.6 میلی‌مول در لیتر |
| کم تا متوسط | 0.6 تا 1.5 میلی‌مول/ لیتر |
| زیاد | 1.6 تا 3 میلی مول/ لیتر |
| خیلی زیاد | بیشتر از 3 میلی مول/ لیتر |
اگر سطح کتون شما پایین یا متوسط است، بهتر است با پزشک خود صحبت کنید. اما اگر سطح کتون خون شما زیاد یا خیلی زیاد است، باید به طور فوری به خدمات پزشکی مراجعه کنید.
اگر سطح کتون خیلی بالا باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
کتون‌ها باعث اسیدی شدن خون می‌شوند. این اسیدی شدن می‌تواند منجر به بیماری DKA شود. عوارض جدی این بیماری به شرح زیر است:
- ورم کردن بافت مغز
- از دست رفتن هوشیاری
- کما در دیابت
- مرگ
بنابراین، اگر سطح کتون شما بالا باشد، بسیار مهم است که حتماً اقداماتی برای درمان لازم را در نظر بگیرید.
درمان سطح بالای کتون
باید بدانید که درمان سطح بالای کتون می‌تواند به شما کمک کند تا از بستری شدن در بیمارستان به خاطر DKA جلوگیری کنید. با پزشک خود همکاری کنید تا بهترین روش‌های مدیریت سطوح متوسط کتون را یاد بگیرید. اگر نمی‌توانید در خانه درمان کنید یا سطح کتون شما همچنان بالا می‌رود، نیاز به درمان‌های پزشکی خاص خواهید داشت. درمان‌های موجود به شرح زیر است:
۱) جایگزینی مایعات درون وریدی
یکی از نشانه‌های DKA، افزایش ادرار است. در این شرایط، بدن مایعات خود را از دست می‌دهد. دریافت مایعات از طریق تزریقات وریدی می‌تواند به رقیق کردن مقدار اضافه گلوکز در خون کمک کند.
۲) جایگزینی الکترولیت‌ها
وقتی کسی دچار DKA می‌شود، سطح الکترولیت‌های بدنش کاهش می‌یابد. پتاسیم، سدیم و کلر نمونه‌هایی از الکترولیت‌ها هستند. اگر فرد الکترولیت زیادی از دست بدهد، عملکرد قلب و ماهیچه‌هایش می‌تواند دچار مشکل شود.
۳) انسولین
در شرایط اضطراری، تزریق وریدی انسولین می‌تواند به افراد کمک کند تا بتوانند گلوکز اضافی موجود در خون را جذب کرده و انرژی تولید کنند. برای این کار، باید سطح گلوکز خون به‌طور ساعتی آزمایش شود. وقتی سطح کتون و اسیدیته خون به حالت طبیعی بازگردد، دیگر نیازی به تزریق وریدی نخواهد بود. به این ترتیب می‌توانید به درمان عادی با انسولین ادامه دهید.
بیماری DKA ممکن است به دلیل وجود بیماری‌های دیگری نیز ایجاد شود. به عنوان مثال، عفونت یا سایر مشکلات شکمی ممکن است منجر به تهوع شوند. در این شرایط، پزشک درمان‌هایی برای مشکلات زمینه‌ای تجویز خواهد کرد.
آیا روشی برای جلوگیری از سطوح بالای کتون وجود دارد؟
مدیریت صحیح و مناسب دیابت کلید جلوگیری از افزایش سطح کتون است. با انجام اقدامات زیر، می‌توانید میزان قند خون را در سطح سالم نگه دارید و تولید کتون را به حداقل برسانید.
۱) بررسی منظم سطح قند خون
پزشک شما مشخص می‌کند که چه زمانی باید قند خون خود را آزمایش کنید. معمولاً توصیه می‌شود ۴ تا ۶ بار در روز قند خون خود را بررسی کنید. در موارد زیر باید بیشتر از حد معمول قند خون خود را بررسی کنید:
- اگر قند خون شما مکرراً افزایش می‌یابد
- اگر علائمی از بالا یا پایین بودن قند خون دارید
- اگر به بیماری جدیدی مبتلا شده‌اید
۲) پیروی از یک برنامه غذایی سالم
مدیریت مصرف کربوهیدرات و دوز انسولین دریافتی از اقدامات اصلی در مدیریت دیابت به شمار می‌آید. اگر در مدیریت رژیم غذایی خود کمک نیاز دارید، حتماً با یک متخصص رژیم غذایی مشورت کنید.