“`html
علت و علائم ناباروری مردان چیست؟
تولید مثل یا داشتن بچه برای اکثر زوج‌ها یک تجربه طبیعی و ساده است. اما برای برخی از زوج‌ها این موضوع سخت و چالش‌برانگیز است. ناباروری مردان بیشتر به میزان و کیفیت اسپرم او بستگی دارد. اگر تعداد اسپرم در انزال کم باشد یا اسپرم کیفیت خوبی نداشته باشد، باردار شدن برای او بسیار دشوار و حتی گاهی غیرممکن می‌شود.
ناباروری مردان زمانی تشخیص داده می‌شود که بعد از آزمایش‌های لازم در هر دو طرف مشکل تولید مثل در مردان مشاهده شود. ناباروری مردان یک مشکل شایع است.
تقریباً برای یک تا پنج زوج نابارور، مشکل به طور خاص ناشی از فاکتور مردانه است. تخمین زده می‌شود که از هر ۲۰ مرد، یک نفر با مشکل باروری ناشی از تعداد کم اسپرم روبرو است. اما تنها حدود یک نفر از هر ۱۰۰ مرد، اصلاً اسپرم در انزال خود ندارد.
برخی از علل ناباروری مردان شامل واریکوسل، انسداد در دستگاه تناسلی، بیضهی نزول نکرده و چاقی می‌باشد. برای تشخیص آن‌ها، آزمایش‌هایی مانند سونوگرافی و آزمایش منی انجام می‌شود.
علت ناباروری در مردان چیست؟
عوامل خطر نازایی و قیم شدن مردان
- سابقه عفونت در پروستات یا ناحیه تناسلی
- سابقه ضربه یا چرخش بیضه‌ها
- سابقه بلوغ زودرس یا دیررس
- تماس با مواد سمی در محل کار مانند مس، کادمیوم، جیوه و مواد شیمیایی دیگر
- مصرف دخانیات
- مصرف الکل
- در معرض دماهای بالا در ناحیه تناسلی
- عمل جراحی ترمیم فتق
- بیضه‌های نزول نکرده
- داروهایی که در درمان زخم‌ها یا پسوریازیس مصرف می‌شود
- سابقه ابتلا به اوریون در سنین بلوغ
- دیابت
علل اصلی نازایی مردان چیست؟
- اختلالات اسپرم که می‌تواند ناشی از بیماری‌های عفونی، اختلالات هورمونی، یا مشکلات ژنتیکی باشد
- بیماری سیستیک فیبروز که به طور ارثی در آن تعداد اسپرم‌ها کم است و ممکن است با عدم تشکیل لوله‌های منی‌بر همراه باشد.
- کم خونی سلول داسی شکل
- مشکلات ساختاری در دستگاه تناسلی
- بیماری‌های کبدی و کلیوی
- مصرف داروهای ضد تشنج
- آلودگی هوا و وجود سرب در محیط
عقیم شدن مردان چه نشانه‌هایی دارد؟
اسپرم غیرطبیعی
همه مردان دارای مقداری اسپرم غیرطبیعی هستند که تا حدودی طبیعی به حساب می‌آید. اسپرم غیرطبیعی ممکن است دو سر داشته باشد یا دم نداشته باشد. اگر میزان اسپرم غیرطبیعی در منی مرد خیلی زیاد باشد، می‌تواند بر باروری تأثیر منفی بگذارد. برخی متخصصان معتقدند که این نوع اسپرم‌ها در عبور از لوله‌های رحمی و نفوذ به تخمک با مشکل مواجه می‌شوند.
تعداد بیش از حد اسپرم‌ها می‌تواند احتمال باروری را افزایش دهد و طبیعی بودن آن‌ها نیز در این امر بسیار مهم است. تحقیقات نشان می‌دهد که مردانی که تعداد کمی اسپرم دارند نیز می‌توانند بارور باشند، به شرط آنکه درصد اسپرم‌های طبیعی در آن‌ها بالا باشد.
واریکوسل
واریکوسل به گشاد شدن رگ‌های خونی اطراف بیضه‌ها گفته می‌شود. این مشکل غالباً تأثیری بر باروری مردان ندارد، اما می‌تواند با افزایش دما در بیضه‌ها، تولید اسپرم را تحت تأثیر قرار دهد. به همین خاطر، گاهی جراحی واریکوسل می‌تواند مشکل باروری را حل کند، اما در برخی از مردان تأثیری نخواهد داشت.
انسداد دستگاه تناسلی
انسداد در بعضی قسمت‌های دستگاه تناسلی مردان می‌تواند مانع خروج اسپرم و در نتیجه بارداری شود. این انسدادها می‌توانند به علت عفونت‌هایی مانند مایکوپلاسما و جراحی‌های قبلی ایجاد شوند. حتی یک ضربه شدید به ناحیه‌ی کشاله ران در برخی ورزش‌ها ممکن است تولید اسپرم را متوقف کند.
بیضهی نزول نکرده
“““html
بیضه نزول نکرده
بیضه نزول نکرده به معنی این است که بیضه‌ها در زمان رشد جنینی از داخل شکم به کیسه بیضه نیامده‌اند. در کودکانی که این مشکل را دارند، از روش‌های جراحی برای جابه‌جایی بیضه به کیسه بیضه استفاده می‌شود. اگر این مشکل دیر تشخیص داده شود و عمل جراحی به تأخیر بیفتد، ممکن است بر باروری مرد تأثیر منفی بگذارد.
چه عواملی باعث عقیم شدن آقایان می‌شود؟
بیماری‌های دیگر
بیماری‌هایی مانند دیابت و اختلالات غدد درون‌ریز می‌توانند بر هورمون‌های تولید اسپرم تأثیر منفی بگذارند. همچنین عفونت‌هایی در پروستات و اپی‌دیدیم که بخشی از سیستم تولید مثل مردان است، می‌توانند باعث مشکلاتی در تولید اسپرم شوند.
چاقی
تحقیقات نشان می‌دهد که مردان چاق با وجود فعالیت زناشویی بیشتر، حدود 10 درصد نسبت به دیگر مردان بیشتر دچار ناباروری هستند. این به دلیل این است که مردان چاق معمولاً روابط کمتری دارند که بر باروری آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
کمبود عناصر کمیاب
وجود عناصر کمیاب در مایع منی مردان بارور و نابارور متفاوت است و بر باروری تأثیر می‌گذارد. غلظت کلسیم در مایع منی همه گروه‌ها بیشتر از دیگر عناصر است. عنصر روی که بعد از کلسیم قرار دارد نیز اثرات مهمی بر حرکت اسپرم دارد. مس به عنوان عنصری که می‌تواند به اسپرم آسیب بزند، در گروه‌های نابارور بیشتر از گروه‌های بارور یافت می‌شود.
تشخیص علل نازایی مردان
برای تشخیص نازایی در مردان، پزشک نیاز به جمع‌آوری اطلاعاتی جامع از بیمار و خانواده‌اش دارد و همچنین باید آزمایشات خاصی انجام دهد که شامل موارد زیر است:
آزمایش منی چندگانه: باید حداقل دو نمونه منی در زمان‌های مختلف گرفته و بررسی شود. عوامل مختلفی مانند حجم، قوام، تعداد اسپرم‌ها و شکل و حرکت آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سونوگرافی: برای تشخیص مشکلاتی مانند واریکوسل و دیگر مشکلات ساختاری بیضه.
سایر آزمایش‌ها: برای تشخیص علت مشکلات اسپرم یا بیماری‌های دیگر سیستم تناسلی مردان به کار می‌روند.
درمان نازایی و عقیمی در مردان
روش درمانی که توسط پزشک انتخاب می‌شود، بستگی به سن بیمار، وضعیت سلامتی، سابقه پزشکی، شدت بیماری، قابلیت تحمل فرد نسبت به درمان‌ها و ترجیحات شخصی بیمار دارد. در حال حاضر روش‌های مختلف درمان وجود دارد، از روش‌های دارویی و آزمایشگاهی تا انواع جراحی برای رفع بیماری اصلی.
چند توصیه به مردان نازا
کمبود ویتامین C می‌تواند باعث چسبیدن اسپرم‌ها به هم شود که این موضوع می‌تواند منجر به ناباروری شود. برخی آنتی‌بیوتیک‌ها نیز ممکن است به طور موقت تعداد و تحرک اسپرم‌ها را کاهش دهند. مهم این است که بیضه‌ها زیاد گرم نشوند، بنابراین مردانی که دچار ناباروری هستند، باید از دوش آب گرم و سونا پرهیز کنند. کار در محیط گرم نیز برای آن‌ها مناسب نیست.
مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
یک درصد از مردان نابارور ممکن است نشانه‌هایی جدی از بیماری‌هایی مانند سرطان بیضه، سرطان مغز، سرطان نخاع، بیماری‌های غدد درون‌ریز و سندروم‌های ژنتیکی داشته باشند. احتمال ابتلا به سرطان بیضه در مردان نابارور تقریباً ۵۰ برابر مردان بارور است، بنابراین یک اورولوژیست باید به این نکته توجه کند که ناباروری ممکن است نشانه یک مشکل پزشکی جدی باشد.
شرح حال بیمار
برای بررسی ناباروری، پزشک از بیمار یک شرح حال دقیق شامل سؤالات مختلف درباره:
پیشینه ناباروری
سن بیمار، حاملگی‌های قبلی، درمان‌های قبلی و دیگر مسائل و اطلاعات ضروری را جمع‌آوری می‌کند.
“““html
فعلی، بررسی همسر نابارور، متدهای جایگزین و زمان آن
پیشینه جنسی
میل جنسی، توانایی جنسی، انزال، زمان های عمل جنسی
کودکی و دوران بلوغ
عدم نزول بیضه، هرنی (فتق)، ترومای بیضه، تورشن بیضه (پیچش بیضه)، اورکیت (التهاب بیضه)، زمان بلوغ، رشد جنسی
پیشینه شخصی
بیماری های سیستمیک (دیابت، سیروز، فشارخون)، سل، بیماری های مقاربتی
جراحی های پیشین
هرنیورافی، اورکیکتومی، جراحی لگن و رتروپریتون، عمل پروستات و گردن مثانه
مواد اعتیادآور
الکل، کوکائین و ماری جوآنا
وضعیت سلامت کنونی
عفونت ریه، کالاکتوره، اختلال دید، چاقی، اختلال حس بویایی
معاینه بالینی برای تشخیص ناباروری
وضعیت بدنی و به خصوص رشد جنسی، نحوه توزیع مو، کاهش توده عضلانی و ژنیکوماستی ممکن است به خاطر کمبود تستوسترون باشد. در این صورت، باید اختلالات هورمونی و تاخیر در رشد بررسی شوند. سپس، وضعیت کجی آلت تناسلی باید بررسی گردد.
منابع بیضه باید اندازه‌گیری شود، چون 85 درصد توانایی تولید اسپرم بر عهده پارانشیسم بیضه است و محدودیت حجم بیضه نمی‌تواند به تنهایی فقدان اسپرم را تایید کند. آتروفی بیضه می‌تواند اولیه یا ثانویه باشد. در زمانیکه تستوسترون پایین باشد، اغلب حجم منی کاهش می یابد.
میزان FSH غیرطبیعی و بالا در حالتی که تستوسترون نرمال یا پایین باشد، نشانه نارسایی اولیه بیضه است. اگر آتروفی دو طرفه بیضه وجود داشته باشد، در این صورت LH در خون اغلب پایین خواهد بود. این بیماران باید بررسی رادیولوژیک مغز و مقدار پرولاکتین انجام دهند.
فقدان یکطرفه یا دوطرفه Vas می‌تواند منجر به الیگواسپرمی (کاهش تعداد اسپرم) یا آزواسپرمی (عدم وجود اسپرم) گردد. آژنزی یا عدم وجود Vas با هیچ مطالعه تصویری قابل تشخیص نیست.
تشخیص ناباروری مردان
بررسی نطفه برای ناباروری
آزمایش اسپرموگرام (آزمایش اسپرم)، که اساس بررسی ناباروری در مردان است، بسیار مهم است. این تست ارزش زیادی در بررسی‌های اولیه دارد و به عنوان یک شاخص مهم برای ارزیابی باروری مرد برای احتمال بارداری محسوب می‌شود.
فواصل بین آزمایشات و همچنین ارزش‌های پارامترهای اسپرم از یک جمعیت بارور می‌تواند اطلاعات و داده‌هایی برای پیش‌بینی باروری یا تشخیص ناباروری در اغلب موارد فراهم آورد.
بنابراین، توصیه می‌شود که این آزمایش در آزمایشگاه آندرولوژی، توسط تکنسین‌های ماهر و تحت شرایط کنترل کیفیت مناسب انجام شود. این آزمایش‌ها ترکیبات نطفه (مانند):
- تعداد اسپرم
- حرکت
- مورفولوژی
به عنوان نشانگرهای ناباروری می‌تواند گیج‌کننده باشد زیرا باروری بالقوه مرد تحت تاثیر فعالیت جنسی، عملکرد و کارکرد غدد جنسی و عوامل پیش زمینه دیگر است. آزمایش روتین اسپرم، محدودیت‌هایی دارد و نمی‌تواند همه اختلالات نطفه را شناسایی کند، مانند کروماتین نارس یا DNA خرد شده. برای نتیجه‌گیری قطعی، نیاز است که ۲ یا ۳ آزمایش صورت گیرد چون تنوع بیولوژیک که ممکن است در یک فرد وجود داشته باشد، زیاد است.
فاصله بین دو آزمایش سلیقه‌ای است ولی توصیه می‌شود که بین ۱ تا ۲ هفته باشد. اگر در دو آزمایش انجام شده، اختلاف در پارامترها بیش از ۱۰ تا ۲۰ درصد باشد، باید آزمایش سوم انجام شود. نمونه‌ای که در خانه گرفته می‌شود، باید ظرف ۳۰ دقیقه در دمای بدن به آزمایشگاه برسد.
اسپرموگرام روتین
- مشخصات فیزیکی اسپرم شامل ویسکوزیتی، PH، رنگ و Liqufaction
- حجم نمونه
- تعداد اسپرم
- حرکت اسپرم
- مورفولوژی
- تعداد لکوسیت
تعیین مقدار فروکتوز زمانی که اسپرم وجود نداشته باشد، به خصوص وقتی که حجم کل کمتر از ۱ سی سی باشد، هم مهم است. حدود ۲۰۰۰ مرد از ۸ کشور مختلف که همسرانشان زیر ۱۲ ماه حاملگی داشته‌اند، به عنوان نمونه‌های مرجع انتخاب شده‌اند و توزیع پارامترهای نطفه آن‌ها بررسی شده است. بر اساس موارد فوق، سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۲۰۱۰ پارامترهای زیر را برای اسپرموگرام طبیعی اعلام کرده است:
- حجم ۵/۱ سی سی
- مورفولوژی ۴ درصد
- متحرکی کل ۴۰ درصد
- متحرکی با حرکت (a+b) 32%
- تعداد کل اسپرم ۱۰۶ × ۳۹
- اسپرم زنده ۵۸ درصد
- تعداد لکوسیت ml/ 106 × ۱٫۰ یا زیر ۱۰ عدد
تفسیر این داده‌ها به ویژگی‌های نطفه افرادی مربوط می‌شود که پدر شده‌اند. هیچ یک از این ارزش‌ها نمی‌تواند به طور قاطع باروری را از ناباروری جدا کند، هرچند که به نظر می‌رسد مورفولوژی مهم‌ترین پارامتر است. تغییر و اختلال در دو پارامتر می‌تواند خطر ناباروری را افزایش دهد. ویژگی‌های نطفه باید همراه با اطلاعات بالینی فرد تفسیر شود.
سایت رضیم
“`