“`html
سندرم تخمدان پلی کیستی چیست؟
سندرم تخمدان پلی کیستی یکی از مشکلات رایج هورمونی در زنان است که به دلیل تشکیل کیست‌های متعدد در تخمدان‌ها به وجود می‌آید.
در این حالت هر دو تخمدان پر از کیست‌های کوچک می‌شوند و بزرگ‌تر می‌گردند. این کیست‌ها در سطح خارجی تخمدان‌ها ایجاد می‌شوند و ظاهری شبیه به کیست به تخمدان‌ها می‌دهند. سندرم تخمدان پلی کیستی روی موارد زیر در زنان تاثیر می‌گذارد:
- عادات ماهانه
- باروری
- میزان هورمون‌ها
- قلب
- عروق خونی
در این زنان معمولاً میزان هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) افزایش می‌یابد و ممکن است عادات ماهانه آنها قطع شود یا با خونریزیهای نامنظم مواجه شوند.
علائم سندرم پلی کیستیک تخمدان
علائم سندرم تخمدان پلی کیستی معمولاً بلافاصله بعد از اولین دوره قاعدگی آغاز می‌شود. در برخی موارد دیگر نیز می‌تواند با افزایش تدریجی وزن در سال‌های بعدی باروری رخ دهد. علائم این بیماری از یک فرد به فرد دیگر متفاوت است.
این علائم در زنان می‌تواند شامل چاقی و اضافه وزن، بروز آکنه در سنین بزرگسالی یا دهه بیست و سی، وجود موهای زائد ضخیم و سیاه در بدن، برهم‌ریختگی چرخه قاعدگی، تغییرات خلق و خو، ناباروری و ریزش مو به شکل طاسی مردانه باشد.
قاعدگی‌های نامنظم :
این مورد یکی از نشانه‌های رایج این بیماری است. قاعدگی‌های نامنظم به معنی فاصله بیش از ۳۵ روز بین دو قاعدگی، کمتر از ۸ دوره قاعدگی در یک سال، عدم قاعدگی به مدت ۴ ماه یا بیشتر و قاعدگی‌هایی با خون‌ریزی کم یا شدید است.
افزایش هورمون‌های مردانه :
میزان بالای هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) می‌تواند باعث بروز علائمی مانند رشد موهای زائد در صورت و بدن (هیرسوتیسم)، ایجاد آکنه در بزرگسالی یا آکنه‌های شدیدی در نوجوانی و طاسی شوند. این علائم ممکن است بسته به نژاد فرد متفاوت باشد.
بنابراین شما ممکن است این علائم را یا نداشته باشید. به عنوان مثال، زنان نژاد آسیایی یا اروپای شمالی ممکن است علائم مختلفی از خود نشان دهند. آکنه، شوره سر و رشد موهای ضخیم در ناحیه انگشتان و شکم نیز ممکن است دیده شود.
تخمدان‌های پلی کیستیک :
از طریق سونوگرافی می‌توان تخمدان‌های بزرگ با چندین کیست کوچک را شناسایی کرد. اما فقط وجود تخمدان‌های پلی کیستیک به تنهایی نمی‌تواند نشان‌دهنده این بیماری باشد. برای تشخیص قطعی سندرم تخمدان پلی کیستی، وجود دوره‌های قاعدگی نامنظم یا علائم ناشی از میزان بالای آندروژن ضروری است. ممکن است برخی زنان دارای تخمدان‌های پلی کیستیک در سونوگرافی، به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا نباشند و برعکس، ممکن است برخی افراد مبتلا به این بیماری تخمدان‌های طبیعی در سونوگرافی داشته باشند.
ناباروری :
زنان مبتلا به PCOS ممکن است به دلیل کمبود تخمک‌گذاری با مشکل بارداری مواجه شوند. این بیماری یکی از شایع‌ترین علل ناباروری در زنان است.
چاقی :
حدود نیمی از زنان مبتلا به PCOS چاق هستند. در مقایسه با زنان همسن که…
“““html
سندرم تخمدان پلی کیستیک در زنان مبتلا، احتمال بیشتری دارد که به اضافه وزن یا چاقی دچار شوند.
پیش دیابت یا دیابت نوع ۲:
بسیاری از زنانی که به PCOS یا تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند، دچار مقاوت به انسولین هستند. این موضوع باعث می‌شود که بدن نتواند به خوبی از انسولین برای تنظیم قند خون استفاده کند. به همین دلیل، قند خون ممکن است افزایش یابد و به دیابت نوع ۲ منجر شود. پیش دیابت را اختلال در تحمل گلوکز هم می‌نامند.
آکانتوز سیاه (Acanthosis nigricans):
این اصطلاح پزشکی به وجود پوست تیره و مخملی در نواحی مانند پشت گردن، زیر بغل، نواحی تناسلی خارجی و زیر سینه‌ها اشاره دارد. این حالت در پوست یکی از نشانه‌های مقاومت به انسولین است.
از دیگر علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات باروری
- چاقی (بین ۴۰ تا ۵۰ درصد خانم‌های مبتلا به این سندرم دچار چاقی می‌شوند)
- آکنه
- روییدن مو در صورت، زیر لب، خط ریش، قفسه سینه، اطراف نوک سینه‌ها یا ناحیه پایینی شکم
- پوست تیره و ضخیم در ناحیه زیر بغل (گاهی به صورت مخملی دیده می‌شود)
- افزایش فشار خون، قند خون یا مشکلات کلسترول
علت سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
علت اصلی سندرم تخمدان پلی کیستیک هنوز به طور کامل مشخص نیست. اما برخی از متخصصان معتقدند که این بیماری ممکن است ارثی باشد. در خانم‌هایی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک دچار هستند، احتمال اینکه مادر یا خواهر نیز به این بیماری مبتلا باشند بیشتر است. اختلال اصلی در این بیماری به اختلالات هورمونی مربوط می‌شود. در خانم‌های سالم، تخمدان‌ها مقداری هورمون مردانه تولید می‌کنند، اما در خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک این میزان به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. تولید بیش از حد هورمون‌های مردانه بر آزاد شدن تخمک تأثیر منفی می‌گذارد.
همچنین، برخی دانشمندان معتقدند که بین این بیماری و میزان انسولین خون ارتباط وجود دارد. انسولین هورمونی است که از لوزالمعده ترشح می‌شود و در تجزیه قندها و تولید انرژی به بدن کمک می‌کند. بسیاری از خانم‌هایی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند، مقادیر زیادی انسولین در خون خود دارند، زیرا در مصرف آن دچار مشکل هستند.
به نظر می‌رسد که انسولین زیاد باعث افزایش تولید هورمون‌های مردانه شود. این افزایش هورمون‌ها می‌تواند به ایجاد مشکلاتی مانند ریزش مو، رویش موهای زائد، تغییر صدا، بزرگ شدن کلیتش، افزایش وزن و اختلالات در تخمک‌گذاری منجر شود.
در این زمینه نیز اطلاعات بیشتری کسب کنید:
تشخیص سندروم پلی کیستیک
برای تشخیص این بیماری از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود، از جمله نمونه‌برداری از بافت کیست‌های درون تخمدان (که روشی تهاجمی است و معمولاً به کار نمی‌رود)، آزمایش خون برای بررسی هورمون‌ها و سونوگرافی شکمی.
در آزمایش خون، بالا بودن مقدار تستوسترون و پایین بودن استروژن می‌تواند نشان‌دهنده ابتلا به PCOS باشد. در سونوگرافی نیز وجود رشته‌های مشابه دانه‌های مروارید که به هم متصل هستند در دیواره جانبی تخمدان، نشانه‌ای بر وجود کیست است.
برای تشخیص قطعی سندرم تخمدان پلی کیستیک تست اختصاصی وجود ندارد. پزشک با بررسی کلیه علائم شما و رد دیگر احتمالات، تشخیص را انجام می‌دهد.
در طی این فرایند، پزشک به عوامل زیر توجه می‌کند:
- سابقه پزشکی: پزشک ممکن است از شما درباره دوره‌های قاعدگی، تغییرات وزنی و سایر علائم‌تان سوال کند.
- معاینه: پزشک می‌تواند اطلاعات بیشتری از وضعیت شما کسب کند.
“““html
- پزشک اطلاعات کلیدی مانند قد، وزن و فشار خون شما را ثبت می‌کند. همچنین معاینه‌های لگنی می‌تواند اطلاعات مفیدی برای پزشک فراهم کند.
- آزمایش خون: برای بررسی سطح برخی هورمون‌ها و تعیین دلیل مشکلات قاعدگی یا مقدار بالای آندروژن، نمونه خون گرفته می‌شود. آزمایش‌های خون دیگری نیز وجود دارد که شامل بررسی کلسترول و تری گلیسرید در حالت ناشتا و آزمایش تحمل گلوکز است. در تست تحمل گلوکز، سطح قند خون شما در حالت ناشتا و بعد از نوشیدن مایعی که قند دارد، اندازه‌گیری می‌شود.
- سونوگرافی لگنی: سونوگرافی لگن می‌تواند وضعیت تخمدان‌ها و ضخامت دیواره رحم را نشان دهد. در این آزمایش، شما روی تخت دراز می‌کشید و دستگاهی شبیه به قلم به آرامی در واژن شما قرار داده می‌شود.
عوارض سندروم پلی کیستیک
وجود PCOS می‌تواند خطر بروز برخی مشکلات زیر را افزایش دهد، به‌ویژه اگر فرد دچار چاقی باشد:
- دیابت نوع ۲
- فشار خون بالا
- سطح غیر عادی کلسترول و تری گلیسرید یا کاهش سطح لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا به اصطلاح کلسترول خوب.
- سطح بالای پروتئین C-reactive که یکی از نشانه‌های بیماری‌های قلبی است.
- سندرم متابولیک که مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌هاست که ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی را بالا می‌برد.
- کبد چرب غیر الکلی که به دلیل تجمع چربی در کبد ایجاد می‌شود و باعث التهاب شدید می‌شود.
- قطع تنفس در خواب
- خونریزیهای غیر طبیعی از رحم
- سرطان دیواره رحم (سرطان آندومتر) که به دلیل تماس مکرر با سطوح بالای استروژن ایجاد می‌شود.
- دیابت بارداری یا فشار خون بالای بارداری
افراد مبتلا به این بیماری ممکن است با مشکلات جدی مانند افزایش خطر ابتلا به سرطان آندومتر و سینه، دیس‌لیپیدمی، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت رو به رو شوند. نرخ چاقی و دیس‌لیپیدمی در افرادی که به PCOS مبتلا هستند، بیش از زنان سالم است. حدود ۴۰ درصد از زنان مبتلا چاقی مفرط دارند و ۷۵ درصد آنها نازایی را تجربه می‌کنند.
درمان بیماری تخمدان پلی کیستیک (PCOD)
درمان رایج برای PCOD یا “تخمدان پلی کیستیک”، کمک به تخمدان‌ها در تخمک‌گذاری است، که معمولاً با استفاده از داروی کلومفین سیترات انجام می‌شود. با توجه به ارتباط بین افزایش سطح انسولین و مقاومت به انسولین، استفاده از داروهایی که حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهند، مانند متفورمین، اخیراً مورد توجه قرار گرفته و نتایج خوبی به دست آمده است.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که حدود ۳۴ درصد از زنانی که تحت درمان با متفورمین قرار گرفته‌اند، بدون استفاده از داروهای تخمک‌گذاری، به تخمک‌گذاری طبیعی رسیده‌اند.
این در حالی است که در گروهی که دارونما مصرف کرده‌اند، این عدد تنها ۴ درصد بوده است. نود درصد از زنانی که با متفورمین نتوانسته‌اند تخمک‌گذاری کنند، با مصرف ۵۰ میلی‌گرم کلومفین به تخمک‌گذاری دست یافته‌اند، در حالی که در گروه دارونما، این تعداد فقط ۸ درصد بوده است. در بیماران PCOD، داروهای کاهنده انسولین از نظر هزینه و عوارض جانبی کمتر، انتخاب‌های بهتری برای تحریک تخمک‌گذاری نسبت به سایر داروها هستند.
برای بیمارانی که به PCOD مبتلا هستند و اضافه وزن دارند یا چاق هستند، کاهش وزن می‌تواند تأثیر بسیار زیادی در برقراری تخمک‌گذاری داشته باشد.
اگر شما تمایل دارید باردار شوید، پزشک با توجه به شرایط شما یکی از روش‌های زیر را پیشنهاد می‌دهد:
کاهش وزن: اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن می‌تواند به تخمک‌گذاری کمک کند. کم کردن حدود ۴ کیلو و ۵۰۰ گرم تا ۷ کیلوگرم می‌تواند چرخه‌های قاعدگی را منظم‌تر کند.
داروها: پزشک ممکن است داروهای مختلفی را برای درمان شما تجویز کند که از جمله آن می‌توان به…
“““html
به داروهای زیر اشاره کرد:
کلومیفن: اگر کاهش وزن به شروع تخمک‌گذاری منظم کمک نکرد، معمولاً مرحله بعد، مصرف داروی باروری کلومیفن‌سیترات است. درصد بالایی از زنان در طول سه ماه اول درمان با کلومیفن تخمک‌گذاری می‌کنند و درصد قابل توجهی از این زنان در دوره سوم درمان خود باردار می‌شوند.
لتروزول: بسیاری از کارشناسان اکنون داروی لتروزول را برای کمک به تخمک‌گذاری توصیه می‌کنند. اخیراً یک مطالعه وسیع نشان داد که این دارو در تنظیم تخمک‌گذاری در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک موثرتر از کلومیفن است و باعث می‌شود تعداد بیشتری از آنها باردار شوند.
متفورمین: متفورمین دارویی است که به حسایت سلول‌ها به انسولین کمک می‌کند و می‌تواند به تخمک‌گذاری کمک کند. گاهی پزشک ممکن است توصیه کند که این دارو را به تنهایی یا در ترکیب با کلومیفن یا لتروزول استفاده کنید.
گنادوتروپین: اگر داروهای دیگر اثر نداشتند، پزشک ممکن است داروهای تزریقی مانند گنادوتروپین را تجویز کند که به تخمک‌گذاری و رشد تخمک‌های متعدد کمک می‌کند. تقریباً تمام زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک که از این دارو استفاده می‌کنند، موفق می‌شوند تخمک‌گذاری کنند و تعداد زیادی از آنها باردار می‌شوند.
عمل جراحی: اگر بدن شما به این درمان‌ها پاسخ ندهد یا تمایلی به استفاده از آنها نداشته باشید، گزینه دیگر یک روش جراحی به نام حفاری تخمدان است. در این روش، جراح از طریق برش‌های کوچکی در شکم، حفره‌های کوچکی در تخمدان شما ایجاد می‌کند که می‌تواند سطح هورمون‌های مردانه را کاهش داده و به تخمک‌گذاری کمک کند. اثرات این عمل موقتی است، اما حدود نیمی از زنان در عرض یک سال پس از عمل باردار می‌شوند.
درمان ناباروری: اگر هیچ‌یک از این اقدامات کمکی نکند، پزشک ممکن است لقاح خارج از رحم یا IVF را پیشنهاد دهد. در این روش، اسپرم و تخمک در آزمایشگاه با هم ترکیب شده و لقاح صورت می‌گیرد. سپس رویان به رحم منتقل می‌شود و اگر در رحم کاشته شود، به جنین تبدیل می‌شود. نرخ بارداری بستگی به سن و مشکلات باروری زن و شوهر دارد، اما معمولاً احتمال بارداری از طریق IVF در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مشابه دیگر مشکلات ناباروری است.
درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بدون تمایل به بارداری
اگر شما تمایلی به بارداری ندارید، می‌توانید با استفاده از داروهای ضدبارداری و متفورمین این بیماری را درمان کنید. این روش‌ها به شرح زیر است:
قرص‌های ضدبارداری: قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن و پروژسترون هستند و می‌توانند عدم تعادل هورمونی را بهبود ببخشند. این قرص‌ها به تنظیم چرخه قاعدگی کمک می‌کنند و می‌توانند مشکلات پوستی را کاهش داده و رشد غیرطبیعی مو را تا زمانی که دارو استفاده می‌شود، محدود کنند.
متفورمین: متفورمین یک داروی غیرهورمونی است و از بارداری جلوگیری نمی‌کند، اما می‌تواند به تنظیم قاعدگی در حدود نیمی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک کمک کند. این دارو همچنین می‌تواند با کاهش اشتها و در نتیجه کاهش وزن، به پایین آوردن سطح انسولین خون کمک کرده و رشد موی زائد را درمان کند.
رژیم غذایی در افراد دارای سندروم تخمدان پلی‌کیستیک
برخی از متخصصین تغذیه پیشنهاد می‌کنند که زنان مبتلا به PCOS یا سندرم پلی‌کیستیک از یک رژیم پرپروتئین استفاده کنند. برای جبران کمبود کربوهیدرات، فرد باید پروتئین بیشتری در رژیم خود بگنجاند. مصرف پروتئین موجود در گوشت قرمز ممکن است منجر به افزایش چربی‌های اشباع و در نتیجه افزایش سطح کلسترول و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی شود.
پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که…
“`
برای بیماران خاص و تحت نظارت متخصصان تغذیه، استفاده از رژیم‌های غذایی پرپروتئین مانند مرغ و ماهی می‌تواند مفید باشد، اما باید دقت کنید که مقدار چربی دریافتی حتماً کنترل شود.
کربوهیدرات‌هایی را انتخاب کنید که فیبر زیادی دارند. هر چه مقدار فیبر در غذا بیشتر باشد، زمان هضم آن طولانی‌تر می‌شود و قند خون به آرامی افزایش می‌یابد. کربوهیدرات‌های پر فیبر شامل نان‌ها و غلات کامل، ماکارونی سبوس‌دار، بلغور، جو، برنج قهوه‌ای و حبوبات هستند. همچنین، مصرف کربوهیدرات‌های ناسالم و ساده مانند نوشابه، آبمیوه‌های صنعتی، کیک، آبنبات، بستنی، کلوچه و دونات را کمتر کنید.
تحقیقات بیشتر می‌تواند به شناسایی بهترین برنامه غذایی کمک کند، اما واضح است که کاهش وزن با کاهش کالری دریافتی فوایدی برای سلامت کلی زنان مبتلا به PCOS دارد. برای مدیریت رژیم غذایی، که یکی از اصول درمانی است، حتماً باید با متخصص تغذیه مشورت کنید تا برنامه غذایی متناسب با شرایط خود را تعیین کنید.
چند درصد از خانم‌ها به این بیماری مبتلا می‌شوند؟
تقریباً یکی از هر 10 تا 20 خانمی که در سن باروری است به این سندرم مبتلا می‌شود. در آمریکا حدود 5 میلیون زن مبتلا به این بیماری وجود دارد و این عارضه فقط مختص بزرگسالان نیست و حتی در دختر بچه‌های 11 ساله نیز مشاهده شده است.
تهیه شده از مجله اینترنتی رضیم
مرضیه ملایری