نفخ در حیوانات نشخوار کننده
در یک تحقیق که در آمریکا انجام شد، نفخ به عنوان یکی از چهار عامل اصلی مرگ ناگهانی در حیوانات شناخته شده است. در یک مطالعه بر روی 450 هزار گاو پرواری در ایالت کانزاس، میزان مرگ و میر ناشی از نفخ حدود 0.1 درصد گزارش شده است. در این مطالعه، 0.2 درصد گاوها دچار نفخ شدید و 0.6 درصد آنها دچار نفخ خفیف بودند.
گوساله‌ها، بره‌های شیرخوار، اسب‌ها، گوسفندها، و گاوهای شیری و پرواری ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. گوسفندها نسبت به گاوها مقامت بیشتری در برابر این مشکل دارند.
هوای سرد، به خصوص در زمان بارندگی و وزش باد، می‌تواند باعث اختلال در تنظیم دمای بدن حیوانات شود و شرایط را برای بروز نفخ فراهم کند.
نفخ در حیوانات چگونه به وجود می‌آید؟
پروتئین‌های محلول در برخی از گیاهان، مانند لگومینوزها، که بیشتر در سیتوپلاسم برگ‌ها وجود دارند، باعث ایجاد کف پایدار در شکمبه می‌شوند. این کف خروج گاز را متوقف کرده و مانع از عمل آروغ می‌شود و به این ترتیب نفخ ایجاد می‌شود.
کدام غذاها باعث نفخ در حیوانات می‌شوند؟
مصرف برخی از غذاها مانند غلات جوان، کلم، نخود، لوبیا و لگوم‌ها مانند شبدر سفید و قرمز می‌تواند در بروز نفخ موثر باشد.
خوردن سریع غذا، رطوبت و نم در غذا نیز می‌تواند به بروز نفخ کمک کند. یونجه خشک و همچنین غذاهای نرم و آسیاب‌شده نیز می‌توانند باعث نفخ شوند.
مراتع جوان و شاداب، مراتع اوره‌پاشی شده و مصرف زیاد گلوکز، کلسیم، منیزیم و نیتروژن همچنین از دلایل بروز نفخ هستند.
کدام بیماری‌ها باعث نفخ در حیوانات می‌شوند؟
بیماری‌های عفونی غیرگوارشی که بر اعصاب یا دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارند نیز می‌توانند باعث بروز نفخ شوند. به عنوان مثال، بیماری‌های سل و کزاز جزء این دسته هستند.
در بیماری سل، غدد لنفاوی مری متورم می‌شود و فشار آن بر مری باعث مسدود شدن مسیر آن می‌گردد. در بیماری کزاز در گوساله‌ها، اختلال در عصب واگ باعث مشکل در عملکرد مری و بروز نفخ مزمن می‌شود.
برخی از باکتری‌ها و پلی‌ساکاریدهای آنها در شکمبه هم در بروز نفخ نقش دارند.
خصوصیات فردی دام، مثل ساختار ژنتیکی و حرکات شکمبه و ترکیب پروتئین‌های بزاق نیز می‌توانند بر بروز نفخ تأثیر بگذارند.
نفخ در حیوانات به دو دسته تقسیم می‌شود
1. نفخ گازی:
این نوع نفخ به دلیل فلج شدن اسفنکتر کاردیا به خاطر مواد سمی در برخی گیاهان (مثل اسید سیانیدریک) یا مسدود شدن آن ناشی از انباشتگی غیرطبیعی شکمبه رخ می‌دهد. در این حالت، گاز تولیدشده در قسمت بالای شکمبه جمع می‌شود و قادر به خروج نیست.
2. نفخ کفی:
در این نوع، گاز به شکل حباب‌های کوچک به‌صورت کف در میان توده‌های غذایی که در حال هضم هستند محبوس می‌شود.
در هر دو نوع نفخ، حیوان به‌طور نامشخص باد می‌کند. حرکات تنفسی در ناحیه چپ شکم افزایش پیدا می‌کند و ممکن است به 60 بار در دقیقه برسد. حیوان در حالت ایستاده است، اما به سختی نفس می‌کشد و مخاطاتش آبی رنگ می‌شود.
پیشگیری قبل از درمان بیماری گوارشی در حیوان
برای پیشگیری از نفخ، باید تغییر رژیم غذایی به آرامی انجام شود. زمانی که دام‌ها از چراگاه بدون لگومینه به چراگاه‌های غنی از آن منتقل می‌شوند، باید از علوفه با کیفیت خوب استفاده شود و از چراندن گاوها در چراگاه‌های دارای لگومینه‌های بسیار جوان اجتناب گردد.
همچنین در شرایط بد آب و هوایی و بارانی بهتر است از بردن دام‌ها به چراگاه‌ها خودداری شود و پس از بردن آنها به چراگاه‌های لگومینه، باید آنها تحت کنترل باشند.
تشخیص نفخ در حیوان
علائم ظاهری نفخ شامل لیس زدن به شکم، تنگی نفس مشخص، خروج زبان از دهان، ریزش بزاق و بزرگ شدن کیسه بیضه است. در کالبدشکافی پس از مرگ دام، ممکن است پرخونی غدد لنفاوی سرو گردن، پرخونی بخش فوقانی دستگاه تنفسی، نرمی کلیه‌ها، پرخونی مخاط روده و گاهی اوقات پارگی شکم و دیافراگم دیده شود.
تا چند ساعت پس از مرگ، کف از بین می‌رود و لایه پوششی شکمبه به شکل ورقه‌ای جدا می‌شود و مخاط زیر آن به طور قابل توجهی پرخون به نظر می‌رسد. دامی که به خاطر نفخ به زمین می‌افتد، به سرعت تلف می‌شود.
21 راه درمان نفخ در نشخوار کنندگان
“`html
کنندگان (حیوانات):
در موارد نفخ خفیف می‌توان از راهنمایی‌های زیر استفاده کرد:
- می‌توانید یک تکه چوب را در دهان دام قرار دهید تا ترشح بزاق تحریک شود. دو طرف این چوب باید از فک‌های دام بیرون باشد و با یک طناب به سر دام بسته شود تا نتواند آن را ببلعد.
- می‌توان از جوش شیرین به مقدار 150 تا 200 گرم در یک لیتر آب استفاده کرده و به دام بدهید.
- از روغن‌های غیر سمی مانند روغن‌های گیاهی به دام خورانده شود.
- گازهای اضافی را می‌توان از بدن دام با استفاده از لوله‌ای خارج کرد.
- استفاده از داروهای مخصوص مانند پولوگزالون، I46 و… می‌تواند کمک کند.
- مخلوطی از روغن‌های غیر سمی و داروها را به پهلوی دام مالیده و دام با لیس زدن این مواد را می‌خورد و اثر خود را می‌گذارد.
- می‌توان از روغن‌ها و داروهای فوق در آبخوری‌ها استفاده کرد (مقدار روغن‌های گیاهی 240 تا 300 گرم به ازای هر راس دام و یا 1درصد حجم آبخوری است).
- می‌توان از ترکیبات ضد نفخ در پلت‌های غذایی استفاده کرد.
- اسپری روغن‌های گیاهی بر روی علف‌ها و علوفه‌های مرتع صورت گیرد. البته بارندگی تا حد زیادی این روغن‌ها را شستشو می‌دهد.
- استفاده مداوم از روغن‌ها می‌تواند بر کیفیت شیر دام تأثیر بگذارد. این روغن‌ها جذب بتاکاروتن را کاهش می‌دهند، بنابراین مقدار بتاکاروتن در شیر و کره کم می‌شود و همچنین بوی شیر نیز تغییر خواهد کرد.
- روغن‌هایی که بر طعم و بو تأثیر منفی می‌گذارند شامل روغن کتان، سویا و ماهی هستند. در حالی که روغن بادام زمینی و امولسیون پیه بهترین گزینه‌ها هستند.
- در گاوهای پرواری که کنسانتره زیادی مصرف می‌کنند و pH محیط شکمبه‌ای اسیدی‌تری دارند، پایداری کف بیشتر است. بیشترین پایداری در pH=6 گزارش شده است. در این گاوها ترکیبات چهارتایی آمونیوم برای درمان استفاده می‌شود.
- اضافه کردن 4 درصد نمک به جیره غذایی می‌تواند دام را وادار به خوردن آب کند که جریان خروج مواد غذایی از شکمبه را تسریع می‌کند.
- دام را پس از مدتی گرسنگی نباید به یکباره در معرض غذا قرار داد. گاو مبتلا هرگز نباید در فضایی تنگ نگه داشته شود و نباید آن را به پشت بخوابانید.
- نگهداری گاو در یک سراشیبی به گونه‌ای باشد که سر دام بالاتر از بقیه بدن قرار گیرد تا خروج گاز از بدن دام سریع‌تر شود.
- نفخ در شیردان ممکن است به دلیل برگشتی شیردان که یک بیماری تغذیه‌ای است، ایجاد شود.
- اضافه کردن فرمالین (محلول 37 درصد فرمالدئید) به مقدار 1 درصد به مایعات جایگزین شیر در غذای گوساله‌ها و بره‌ها می‌تواند بروز نفخ شکمبه را کاهش دهد و به سلامتی بره‌ها آسیب نمی‌زند.
- نفخ شکمبه در گوساله‌ها معمولاً در سن کمتر از 5 هفتگی متداول نیست زیرا در این مدت شکمبه هنوز حالت هوایی دارد و ورود شیر یا جایگزین‌های آن به شکمبه باکتری‌های غیر هوازی را افزایش می‌دهد که فرآورده‌های تخمیری آنها موجب نفخ می‌شود. تغذیه شیر با سر پستانک کمک می‌کند تا این نفخ ایجاد نشود.
- کلسیم با بلوکه کردن استیل کولین و شل شدگی عضلات و منیزیم با ایجاد شل شدگی عضلات شکمبه‌ای در بروز نفخ کمک می‌کند.
- مقدار زیاد کنسانتره در غذا با افزایش بروز اسیدوز و کاهش حرکات دستگاه گوارشی در خروج گاز و عبور غذا از مسیر گوارشی در ایجاد نفخ مؤثر است. انسداد مری به علت فشار خارجی، انسداد کاردیا، اختلال عصب واگ و فتق دیافراگم از عوامل مهم عدم خروج گاز از محیط شکمبه است.
- مواد لیپیدی گیاهان و متابولیت‌های آنها و نیز موکو پروتئین‌های بزاق عوامل ضد کفی هستند که با کاهش فشار سطحی مایعات شکمبه به صورت ضد نفخ عمل می‌کنند. بزاق در دستگاه گوارش با کاهش کشش سطحی مایع شکمبه و با خاصیت بافری که دارد و همچنین با افزایش رقت مایع شکمبه و حرکت مواد غذایی در کاهش احتمال بروز نفخ و حتی جلوگیری از آن مؤثر است.
چه عواملی باعث نفخ در حیوانات می‌شود؟
در گذشته جذب گازهای سمی مانند H2S یا آمین‌های سمی مانند هیستامین‌ها را عامل مرگ می‌دانستند، اما به نظر می‌رسد که اینها علل ثانویه هستند.
علت اصلی مرگ اختلالات تنفسی، خونی و قلبی است که به دلیل اتساع شکمبه ایجاد می‌شود. در گاوهای پرواری که کنسانتره زیادی مصرف می‌کنند و pH محیط شکمبه‌ای اسیدی‌تری دارند، پایداری کف بیشتر است.
بیشترین…
“`
پایداری در pH=6 مشاهده شده است. در گاوهای پرواری، برای درمان از ترکیبات آمونیوم چهار تایی استفاده می‌شود.
با اضافه کردن 4% نمک به غذا، می‌توان دام را ترغیب به نوشیدن آب کرد. این کار باعث می‌شود که مواد غذایی سریع‌تر از شکمبه خارج شوند. اما عیب این روش این است که افزایش وزن دام کمتر می‌شود.
دام‌ها را نباید بعد از مدتی که گرسنه بوده‌اند، ناگهان به غذا بدهید. همچنین، نباید گاو بیمار را در فضاهای تنگ قرار دهید و هرگز اجازه ندهید که به پشت بخوابد.
برای نگهداری گاو در شیب، باید اطمینان حاصل کنید که سر دام بالاتر از بقیه بدن قرار گیرد، تا خروج گاز از بدن دام سریع‌تر انجام شود.
نفخ در شکمبه ممکن است به دلیل برگشت شیر به شکمبه که یک مشکل تغذیه‌ای است، ایجاد شود.
اضافه کردن 1% فرمالین (محلول 37% فرمالدئید) به مایعات شیر جانشین در غذای گوساله‌ها و بره‌ها، باعث کاهش نفخ شکمبه می‌شود و به سلامت بره‌ها آسیب نمی‌زند.
نفخ شکمبه در گوساله‌ها تا سن 5 هفتگی معمول نیست، زیرا در این سن شکمبه هنوز قابلیت هوادهی دارد و ورود شیر یا جانشین‌های آن به شکمبه، باکتری‌های غیر هوازی را بیشتر می‌کند.
محصولات تخمیری ممکن است باعث نفخ شوند. تغذیه بره‌ها با شیر از طریق سرپستانک می‌تواند از ایجاد این نفخ جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید::
علل و درمان پرولاپس رحم در گاو + فیلم
پیشگیری، تشخیص و ۳ روش درمان فوری اسهال در گوساله (Calf diarrhea)
علل و درمان لنگیدن پای گاو (زگیل یا روماتیت انگشتی در گاو)
پیشگیری، تشخیص و درمان فوری عفونت بند ناف در گوساله
روش حفاظت از دام در برابر طاعون گاوی (Bovine plague)
کاربر گرامی، اگر سوالی در مورد “درمان نفخ در حیوان ” دارید، لطفاً در قسمت نظرات پایین این صفحه با ما و دیگر کاربران در میان بگذارید.