در مورد سیاه زخم چه می دانید ؟
سیاه زخم ، شاربن آنتراکس در اسب با نام علمی ( Anthrax ) از زمان‌‌های قدیم در بسیاری از نقاط دنیا وجود داشته و بیماری مشترکی بین انسان‌ها و حیوانات گیاهخوار است. عامل این بیماری باکتری به نام باسیلوس آنتراسیس است.
اسب به این بیماری حساس است و از طریق زخم‌ها و خراش‌های پوست یا بلع میکروب (از طریق زخم‌های دهان) یا در اثر نیش حشرات آلوده به بیماری مبتلا می‌شود.
اعلام بیماری در اسب‌ها گاهی آن‌قدر شدید است که ممکن است با دیگر بیماری‌ها مثل پیچ‌خوردگی روده اشتباه شود.
نشانه‌های بیماری سیاه‌زخم در اسب:
در این شرایط، ادرار و مدفوع حیوان خونی است و خون از دهان و بینی آن خارج می‌شود و ممکن است در عرض 3 تا 6 روز منجر به مرگ حیوان شود. در کالبدگشایی، طحال حیوان بزرگ و رگ‌ها پرخون و سیاه دیده می‌شود.
در صورتی که بیماری از طریق نیش حشرات به وجود بیاید، تب، تنگی نفس و دل‌درد در حیوان مشاهده می‌شود. ورم‌های گرم در ناحیه گلوی حیوان و جلو شانه‌ها ایجاد شده و به تدریج بزرگ‌تر می‌شوند.
سیاه زخم در اسب :
انسان‌ها می‌توانند با تماس با دام بیمار یا لاشه آن از طریق خراش‌های روی پوست یا غشاهای مخاطی مبتلا شوند. شاربن روده‌ای در انسان از خوردن گوشت و اعضای آلوده حیوان مبتلا رخ می‌دهد.
اگر لاشه حیوانات مبتلا به شاربن در زمین پراکنده شود، خاک آن ناحیه برای مدت طولانی حاوی باکتری خواهد بود و می‌تواند به انتقال بیماری کمک کند. به همین دلیل توصیه می‌شود که لاشه‌های حیوانات مبتلا باید عمق زیاد و با چند لایه آهک دفن شود.
بیماری شاربن یا سیاه زخم از بیماری‌های خطرناک است که ممکن است به انسان و بیشتر پستانداران از جمله گاو، گوسفند، بز و اسب نیز سرایت کند. این بیماری در 90% موارد باعث مرگ دام‌های بیمار می‌شود و قابلیت انتقال به انسان را نیز دارد. این بیماری تقریباً در تمام نقاط جهان دیده می‌شود.
عامل بیماری شاربن :
این بیماری ناشی از نوعی باکتری میله ای شکل است که در دسته باکتری‌های هوازی و هاگ‌دار قرار می‌گیرد. این باکتری هنگام فوت حیوان در خون و تمام ترشحات بدن آن موجود است.
این باکتری در معرض هوا در عرض چند ساعت به هاگ تبدیل می‌شود و در خاک، بین 40 تا 60 سال زنده می‌ماند و توانایی بیماری‌زایی خود را حفظ می‌کند. به همین دلیل نباید لاشه‌های حیوانات مشکوک به مرگ را کالبد شکافی کرد و باید به درستی از بین برود.
نحوه انتقال بیماری آنتراکس در دام‌ها :
استاندارد منبع بیماری در خاک آلود است و سال‌هایی که هوای گرم و مرطوب است، احتمال شیوع بیماری شاربن در دام‌ها بیشتر است. در هنگام چرا در مراتع آلوده و از طریق آب و علوفه آلوده، هاگ شاربن می‌تواند به دستگاه گوارش دام‌ها وارد شده و در صورتی که آن‌ها ایمنی کافی نداشته باشند، موجب بروز بیماری می‌شود.
برخی می‌گویند خراش‌های موجود در دهان ممکن است به ورود هاگ به بدن کمک کند. نیش حشراتی مانند مگس نیز می‌تواند یکی از راه‌های انتقال بیماری باشد.
“`html
علائم بیماری :
مرگ ناگهانی در موارد شدید، تب بالای 42 درجه سانتی‌گراد، از بین رفتن اشتها، مشکلات گوارشی، درد شدید، خون‌ریزی ادراری و اسهال خونی نشانه‌های بیماری می‌باشند.
حیوانات باردار ممکن است سقط کنند و شیر مادران ناگهان کاهش پیدا کند و ممکن است خون‌آلود شود. تورم در ناحیه گردن و زیر شکم نیز قابل مشاهده است.
افسردگی شدید، تنفس سریع و عمیق، و تشنج نیز ممکن است رخ دهد و در نهایت می‌تواند به مرگ منجر شود. دوره بیماری در موارد شدید بین 24 تا 48 ساعت است.
علائم پس از مرگ :
- – خروج خون تیره و قیر مانند از بدن که از مهم‌ترین ویژگی‌های آن لخته نشدن آن است.
- – بزرگ شدن طحال که ممکن است در کالبدگشایی دیده شود.
پیشگیری از سیاه زخم :
- از دست‌کاری خاک و کود حیوانات خودداری کنید.
- از لمس پوست و پشم حیوانات پرهیز کنید.
- اگر حیوانی مشکوک به سیاه زخم است، به هیچ وجه آن را لمس نکنید یا نکشید و به سرعت موضوع را به مراکز دامپزشکی اطلاع دهید.
راه‌های درمان :
درمان بیماری آنتراکس در موارد حاد تقریباً غیرممکن است. اما برای جلوگیری از بیماری در دام‌های اهلی (علف‌خواران) باید حداقل یک بار در سال در مناطق آلوده واکسیناسیون عمومی انجام شود.
درمان شاربن با واکسن :
نوع واکسن :
واکسن زنده و ضعیف شده، به صورت مایع و تزریقی است.
ترکیبات واکسن :
- اسپور باکتری باسیلوس آنتراسیس به تعداد حداقل CFU/ml106×10-6
- مرتیولات به عنوان نگهدارنده
موارد مصرف :
برای ایجاد ایمنی فعال علیه بیماری شاربن در نشخوارکنندگان و تک‌سمی‌ها استفاده می‌شود.
دوز و روش تجویز :
5/0 میلی‌لیتر برای دام‌های کوچک و 2 میلی‌لیتر برای دام‌های بزرگ به‌صورت زیر جلدی.
برنامه و زمان مناسب واکسیناسیون:
- در شرایط عادی و در دام‌هایی که از مادر ایمن متولد شده‌اند، واکسن از 3 ماهگی شروع و سپس سالیانه تجویز شود. در مناطق آلوده، واکسیناسیون یک ماه قبل از زمان مقرر آغاز شود.
- در اسب‌ها، به خاطر اینکه ایمنی آهسته‌تر شکل می‌گیرد، 2 الی 3 هفته بعد از تزریق اول، واکسیناسیون دوباره تکرار شده و سپس به صورت سالیانه تجویز شود.
موارد منع استفاده :
- به دام‌های باردار واکسن داده نشود.
- از واکسیناسیون دام‌های بیمار و ضعیف خودداری شود.
- پس از انقضای تاریخ مصرف، از مصرف واکسن خودداری کنید.
- از واکسیناسیون دام‌ها در 6 هفته قبل از کشتار خودداری شود.
عوارض جانبی :
- در برخی موارد ممکن است بعد از تزریق، یک برآمدگی کوچک در محل تزریق ایجاد شود که…
- این واکسن به صورت موضعی و با ایجاد عوارض کم جذب می‌شود و ظرف 1 تا 2 هفته اثر خود را از بین می‌برد.
- در برخی از حیوانات مانند بز ممکن است در محل تزریق ورم ایجاد شود.
- در بعضی موارد، نژادهای حساس ممکن است واکنش‌های آلرژیک شدید نشان دهند. در این حالت، توصیه می‌شود که تحت نظر دامپزشک آدرنالین تزریق شود.
- حداقل 2 هفته قبل و پس از دریافت این واکسن، از مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی که بر روی سویه واکسن تاثیر می‌گذارند خودداری شود.
- واکسن باید از شبکه توزیع رسمی تهیه گردد.
- واکسن باید طبق برنامه تعیین‌شده توسط سازمان دامپزشکی کشور تزریق شود.
- حداقل 2 ساعت قبل و یک روز پس از تزریق، دام‌ها باید استراحت کنند و از جابه‌جایی آن‌ها پرهیز شود.
- در زمان استفاده از واکسن، باید زنجیره سرما و شرایط آسپتیک رعایت گردد.
- از یخ‌زدن واکسن جلوگیری شود.
- تمام دام‌های سالم و غیر آبستن در گله باید همزمان واکسینه شوند.
- برای حفظ یکنواختی، قبل و هنگام مصرف، بطری حاوی واکسن به آرامی هم زده شود.
- تمام محتوای ویال واکسن در روز واکسیناسیون استفاده شود و از مصرف باقی‌مانده خودداری گردد.
- هنگام کشیدن واکسن به داخل سرنگ و در حین تزریق، باید احتیاط کامل صورت گیرد تا به صورت و بدن پاشیده نشود. در صورت آلودگی بلافاصله با آب و صابون یا مواد ضدعفونی‌کننده شستشو شود.
- در صورت تزریق تصادفی به دست، به سرعت به پزشک مراجعه شود.
- ویال‌های خالی واکسن باید به طور صحیح ضدعفونی (مانند اتوکلاو، سوزاندن یا استفاده از مواد شیمیایی مناسب) و سپس به‌طور بهداشتی دفن شوند.
- هر زخم جلدی مشکوک به سیاه‌زخم را قبل از شروع درمان حتماً باید به مرکز بهداشت شهرستان گزارش داد.
- برای تشخیص قطعی سیاه‌زخم باید از ترشحات زخم آزمایش گرفته شده و سپس درمان با آنتی‌بیوتیک (پنی‌سیلین) آغاز شود.
“`
توصیه‌ها و احتیاط‌ها:
شرایط حمل و نقل و نگهداری:
واکسن باید دور از نور خورشید و در دمای 2 تا 8 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. در این شرایط، واکسن تا 2 سال پس از تاریخ تولید (طبق تاریخ درج شده روی برچسب) قابل استفاده است.
بسته‌بندی:
این واکسن در ویال‌های 100 میلی‌لیتری و در جعبه‌های 25 عددی ارائه می‌شود.
بیماری سیاه زخم در انسان:
انسان‌ها به طور طبیعی در برابر بیماری‌ها مقاوم‌تر از حیوانات علف‌خوار هستند. اما مرگ ناشی از این بیماری در انسان‌ها نادر نیست. سیاه‌زخم جلدی یا شاربن حدود 95 تا 98 درصد از موارد بیماری در انسان را شامل می‌شود و از طریق زخم‌های آلوده، بریدگی‌ها و خراش‌های پوستی به وجود می‌آید.
فرم تنفسی این بیماری از طریق استنشاق گرد و غبار آلوده به هاگ باکتری و فرم گوارشی از طریق مصرف گوشت، مواد غذایی و آب آلوده به بدن انسان وارد می‌شود.
گزش حشرات و تماس با خون و لاشه دام‌های مرده و پوست آلوده از دیگر راه‌های انتقال بیماری به انسان است.
مراقبت از بیماری سیاه زخم در انسان:
بیشتر بخوانید:
کاربر گرامی اگر این مطلب برای شما مفید بوده، لطفاً آن را لایک کنید یا اگر راهکار دیگری دارید با دیگر کاربران مجله رضیم به اشتراک بگذارید.
تهیه و گردآوری مجله رضیم
جهان باورصاد