عوارض پیوند کبد چیست ؟ آشنایی با شرایط جراحی پیوند کبد (2 نکته مهم)

پیوند کبد

پیوند کبد تنها روش درمان بیماری‌های مزمن کبد که غیر قابل درمان هستند، به حساب می‌آید. این پیوند به دلیل نارسایی کبد انجام می‌شود.

پیوند کبد شامل یک جراحی است که پس از انجام آزمایشات لازم صورت می‌گیرد و در آن، قسمت یا تمام کبد یک اهداکننده سالم به جای کبد بیمار گذاشته می‌شود.

کبد یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اعضای بدن انسان است. این عضو در سمت راست و بالای شکم و زیر دنده‌ها قرار دارد و وظایف زیادی را انجام می‌دهد که برای زنده ماندن ضروری هستند.

داشتن کبد سالم برای زندگی طولانی بسیار مهم است زیرا کبد خون را تصفیه کرده و سموم بدن را از بین می‌برد.

یکی از دلایلی که ممکن است نیاز به پیوند کبد ایجاد کند، بیماری‌های مزمن کبدی مانند سیروز کبدی است.

پیوند کبد معمولاً به عنوان آخرین راه درمان برای بیماری‌های مزمن کبد و بیماری‌های حاد کبدی در نظر گرفته می‌شود.

در این جراحی، کبد بیمار خارج شده و به جای آن کبد اهداکننده قرار داده می‌شود.

کبدی که پیوند می‌شود، معمولاً از فردی که دچار مرگ مغزی شده، گرفته می‌شود، اما می‌توان کبد صله را از اعضای خانواده بیمار نیز دریافت کرد.

چه زمانی فرد به پیوند کبد احتیاج پیدا می‌کند؟

گیرنده پیوند کبد باید بداند که پیوند کبد یک درمان حمایتی است و برای مراقبت مناسب پس از آن، رعایت دستورهای پزشک متخصص بسیار مهم است.

فرد باید بداند چگونه داروهای خود را مصرف کند و اهمیت مصرف دائمی آنها را درک کند؛ پیگیری درمان برای بازگشت به یک زندگی عادی نیز ضروری است.

پیوند کبد برای افرادی که دچار نارسایی کبد هستند و از درمان‌های دیگر نتیجه نمی‌گیرند، به عنوان گزینه‌ای برای درمان در نظر گرفته می‌شود.

نارسایی کبد ممکن است به طور ناگهانی یا به مرور زمان پیشرفت کند.

نارسایی کبد که طی چند هفته به وجود آید، به عنوان نارسایی حاد کبدی شناخته می‌شود و معمولاً به دلیل آسیب‌های ناشی از دارو ایجاد می‌شود.

هرچند پیوند کبد ممکن است نارسایی حاد کبدی را بهبود بخشد، اما بیشتر برای درمان نارسایی مزمن کبدی استفاده می‌شود.

اختلال مزمن کبدی ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. شایع‌ترین علت نارسایی مزمن کبدی، سیروز کبدی است که در آن بافت اسکار جایگزین بافت طبیعی کبد می‌شود و عملکرد کبد کاهش می‌یابد.

علل دیگر نیاز به پیوند کبد شامل موارد زیر هستند:

1. هپاتیت B و هپاتیت C
2. سیروز کبدی الکلی
3. بیماری کبد چرب غیر الکلی
4. بیماری‌های ژنتیکی که کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهند (مثل هموکروماتوزیس و بیماری ویلسون)
5. بیماری‌هایی که بر مجاری صفراوی اثر می‌گذارند، مانند: سیروز اولیه صفراوی، کلانژیت اسکلروز، و آتزی صفراوی.
   آتریزی صفراوی یکی از رایج‌ترین دلایل نیاز به پیوند کبد در کودکان است. همچنین، سرطان کبد (سرطان اولیه کبد) نیز می‌تواند دلیل انجام پیوند کبد باشد.

بعد از اینکه پزشک متخصص تشخیص می‌دهد که فرد نیاز به پیوند کبد دارد، باید موارد زیر را بررسی کند:

1. تشخیص صحیح بافتی
2. تعیین شدت بیماری
3. وضعیت روحی بیمار
4. بررسی شرایط عمومی بیمار (قلب، ریه، کلیه)
5. انجام آزمایشات رادیو بیولوژیکی مانند سونوگرافی، سی تی اسکن و… برای مشاهده وضعیت آناتومی کبد
6. بررسی عفونت‌های فعال در بدن

روش‌های انجام پیوند کبد

پیوند کبد به سه روش مختلف انجام می‌شود:

1. پیوند کبد مستقیم (Orthotopic transplantation): در این روش، کبد بیمار با یک کبد سالم که اهدا شده جایگزین می‌شود.
2. پیوند کبد نابه‌جا (Heterotopic transplantation): در این روش، کبد جدید در جایی غیر از مکان اصلی خود قرار می‌گیرد و کبد بیمار همچنان دست نخورده باقی می‌ماند.
3. پیوند کبد با کاهش اندازه (Reduced-size liver transplantation): در این روش، کبد بیمار با بخشی از کبد اهدا شده جایگزین می‌شود. این روش معمولاً بیشتر در کودکان به کار می‌رود.

مهمترین علل نارسایی کبد در ایران

اصلی‌ترین دلایل نارسایی کبد و مرگ زودرس ناشی از آن در ایران، هپاتیت بی و سی هستند.

در حال حاضر، حدود یک میلیون و 500 هزار نفر در ایران به هپاتیت بی و 300 هزار نفر به هپاتیت سی مبتلا هستند.

چشم پزشکان متخصص در بیماری‌های کبد و گوارش، سیروز کبدی را یکی از جدی‌ترین عوارض هپاتیت بی، هپاتیت سی و کبد چرب غیرالکلی می‌دانند. عدم درمان این بیماری‌ها می‌تواند به سیروز کبدی منجر شود. به‌خصوص، سیروز کبدی ناشی از کبد چرب غیرالکلی، که معمولاً به خاطر پرخوری، بی‌تحرکی و چاقی به وجود می‌آید، در ایران رو به افزایش است.

مرگ زودرس بیش از نیمی از مبتلایان بیماری‌های مزمن کبدی در کشور

بیماری‌های مزمن کبدی از عوامل اصلی مرگ زودرس در ایران هستند.

به طوری‌که 64 درصد کسانی که به خاطر این بیماری‌ها در کشور جان خود را از دست می‌دهند، کمتر از 70 سال دارند و 22 درصد آن‌ها زیر 50 سال هستند و به چنین مرگ‌هایی دچار می‌شوند!

براساس تازه‌ترین آمار، در سال 96، 5 هزار و 400 نفر به خاطر بیماری‌های مزمن کبدی در ایران جان خود را از دست دادند.

از این تعداد، 3 هزار نفر (56 درصد) زیر 70 سال و 1000 نفر (19 درصد) زیر 50 سال بودند که زودتر از موعد جان خود را از دست دادند.

چه کسی می‌تواند کاندیدای اهدای کبد شود؟

پس از این‌که پزشک تشخیص داد که یک فرد می‌تواند کاندیدای پیوند کبد باشد و دلایل انجام پیوند را مشخص کرد، نوبت به انتخاب فرد اهداکننده کبد می‌رسد.

فردی که می‌خواهد کبد اهدا کند، باید بررسی دقیقی از سلامتی و گروه خونی و پروتئین‌های سطح سلولی مشابه با گیرنده داشته باشد.

اعضای نزدیک خانواده در اولویت دریافت کبد قرار دارند.

معیارهای لازم برای اهدای کبد عبارتند از:

1. سن بین 18 تا 60 سال
2. سلامت جسمی مطلوب بدون بیماری‌های فیزیولوژیک و عدم مصرف داروهای خاص
3. عدم استعمال دخانیات
4. توانایی درک و رعایت دستورالعمل‌ها برای آمادگی قبل از عمل و روند بهبودی پس از آن
5. داشتن کبد به اندازه یا بزرگ‌تر از کبد فرد گیرنده
6. انجام آزمایشات تکمیلی برای اطمینان از عدم پس زدن بافت پیوندی

شرایط افراد در لیست انتظار پیوند کبد

اگر یک بیمار برای پیوند کبد کاندید شود، نام او در لیست انتظار قرار خواهد گرفت.

این بیماران براساس گروه خون، سایز بدن و شرایط پزشکی (میزان شدت بیماری) رده‌بندی می‌شوند.

هر بیمار بسته به نتایج سه آزمایش ساده خون (کراتینین، بیلی‌روبین و INR) در اولویت قرار می‌گیرد.

بیمارانی که بالاترین …

“`html

امتیاز را دارند ، در اولویت اول پیوند کبد قرار می‌گیرند.

گروه کوچکی از بیماران که شدیداً از بیماری حاد کبد رنج می‌برند ، بالاترین اولویت را در فهرست انتظار دارند.

عمل جراحی پیوند کبد

بعد از تشخیص علل انجام پیوند کبد و یافتن کبدی که با کبد فرد بیمار همخوانی داشته باشد، عمل پیوند کبد انجام می‌شود.

پیوند کبد معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ساعت طول می‌کشد. در طول عمل پیوند، پزشکان کبد بیمار را خارج کرده و آن را با کبد سالم اهداکننده جایگزین می‌کنند.

چون عمل پیوند یک جراحی بزرگ است، پزشکان باید لوله‌های مختلفی را در بدن قرار دهند.

این لوله‌ها برای کمک به بدن در انجام کارهای خاص در حین عمل و چند روز پس از آن ضروری هستند.

عوارض پیوند کبد

جراحی پیوند کبد می‌تواند با عوارضی همراه باشد.

1. مشکلات در مجاری صفراوی، مثل نشت در این مجاری یا کاهش عملکرد آنها
2. خونریزی
3. تجمع لخته‌های خون
4. از کار افتادن کبد اهدا شده
5. عفونت
6. رد شدن کبد اهدا شده
7. سردرگمی یا تشنج

عوارض بلندمدت ممکن است شامل عود بیماری کبد در کبد پیوند شده باشد.

انواع رد پیوند کبد

بعد از پیوند، سه نوع رد ممکن است اتفاق بیفتد که شامل موارد زیر است:

1. رد پیوند فوق حاد: این رد به علت آنتی بادی‌های ایجاد شده از سلول‌های لنفوسیت B فرد دهنده است که با آنتی ژن‌های روی سلول‌های عروقی ترکیب می‌شود و واکنش شدیدی را به وجود می‌آورد. این رد معمولاً به سرعت یا چند ساعت بعد از عمل ایجاد می‌شود.
2. رد پیوند حاد: این رد ناشی از سلول‌های لنفوسیت T است و شایع‌ترین نوع رد به حساب می‌آید. معمولاً برای جلوگیری از این نوع رد، داروهای خاص تجویز می‌شود. این رد ممکن است یک روز یا چند هفته بعد از عمل ظاهر شود.
3. رد پیوند مزمن: این نوع رد حدود یک سال بعد از پیوند رخ می‌دهد و معمولاً بدون هیچ علامت و نشانه‌ای است. دلیل این نوع رد مشخص نیست، اما رد حاد می‌تواند علامت مهمی برای رد مزمن باشد.

یافته‌های آزمایشگاهی رد پیوند شامل نتایج غیرطبیعی در GGT، AST و ALT، و همچنین اندازه‌گیری عملکرد کبد مثل زمان پروترومبین (PT) و سطح بیلی روبین می‌شود.

علائم بالینی رد پیوند می‌تواند شامل انسفالوپاتی، زردی، کبودی و خونریزی باشد.

از دیگر نشانه‌های رد پیوند می‌توان به ضعف، بی‌اشتهایی، درد عضلانی، تب ملایم، افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون و حساسیت و درد در ناحیه عمل اشاره کرد.

عوارض جانبی دارو ضد سیستم ایمنی

بعد از پیوند کبد، فردی که کبد را دریافت کرده برای جلوگیری از رد کبد باید به‌طور مادام‌العمر داروهایی مصرف کند.

این داروها ممکن است عوارض جانبی مختلفی داشته باشند:

1. پوکی استخوان
2. دیابت
3. اسهال
4. سردرد
5. فشار خون بالا
6. کلسترول بالا
7. ابتلا به عفونت (چون این داروها سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند)

راهکارهایی برای حفاظت از کبد

1. مصرف بیش از حد استامینوفن و داروهای مسکن دیگر مانند TYLENOL (به جز آسپرین) می‌تواند به کبد آسیب برساند.
2. حتماً در برابر ویروس هپاتیت B واکسینه شوید.
3. داروها نیز می‌توانند سمی باشند. به همین دلیل از مصرف خودسرانه آنها بپرهیزید و فقط بر اساس تجویز پزشک مصرف کنید و دوز را رعایت کنید.

“`

4. آنها را بیشتر نکنید.
5. از خوردن ویتامین‌های چرب مثل A، D، E و K بیش از حد پرهیز کنید.
6. از خوردن غذاهای چرب خودداری کنید. بدن شما تمام کلسترول مورد نیازش را خودشان از کبد تولید می‌کند.
7. وزن خود را مدیریت کنید. چاقی باعث می‌شود که شما بیشتر در معرض بیماری‌هایی مانند کبد چرب، هپاتیت و سیروز کبدی قرار بگیرید.
8. به بهداشت شخصی خود توجه کنید.
9. از مصرف داروهای اضافی پرهیز کنید. اگر نیاز به مصرف چند دارو به صورت همزمان دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید.
10. مصرف ویتامین C و چای سبز برای سلامتی کبد خوب است.
11. از غذاهای سرخ‌کرده، فست فود و روغن‌های جامد تا حد امکان کمتر استفاده کنید.
12. از غذاهای چرب، خیلی شیرین و یا شور بپرهیزید.

بیشتر بخوانید :