فرق امتحان ، ارزیابی و ارزشیابی چیست ؟
امتحان ، ارزیابی و ارزشیابی این سه واژه‌ای هستند که بسیاری از ما به آنها آشنا هستیم. ممکن است فکر کنید که این سه کلمه یکی هستند، اما این طور نیست و هر کدام معنی خاص خود را دارند که در ادامه بیشتر درباره آنها صحبت خواهیم کرد.
امتحان چیست؟
در سیستم‌های آموزشی سنتی، امتحان به فرایندی گفته می‌شود که در پایان هر نیم‌سال یا دوره آموزشی برای سنجش میزان دانسته‌های دانش‌آموزان و تعین قبول‌شدگان و مردودان برگزار می‌شود. هدف از این امتحانات ارتقاء دانش‌آموزان به کلاس‌های بالاتر یا واحدهای دیگر است. اما با پیشرفت روش‌های آموزشی، مفهوم امتحان به لحاظ اهمیت و هدف‌های آن مقداری تغییر کرده است و به کارهای مهم‌تری مرتبط شده است.
امروز، امتحان و ارزشیابی تقریباً یکی هستند، زیرا هر دو به سنجش آموخته‌های دانش‌آموزان مربوط می‌شوند و هر دو نیاز به اطلاعات دارند. این اطلاعات از طریق اندازه‌گیری به دست می‌آید و اندازه‌گیری هر چیزی نیاز به یک ابزار دارد؛ مثلا برای اندازه‌گیری طول به خط‌کش و برای اندازه‌گیری وزن به ترازو نیاز داریم. به همین دلیل، ممکن است از خود بپرسید که در فرایند آموزش، اندازه‌گیری به چه صورت انجام می‌شود و با چه ابزاری انجام می‌گیرد.
فرق ارزیابی و ارزشیابی
ارزیابی چیست ؟
ارزیابی کردن به معنای قضاوت درباره چیزی یا کسی است تا درباره توانایی‌ها، مهارت‌ها و ویژگی‌های آن شخص یا چیز اطلاعاتی به دست آوریم. کلمه ارزیابی از کلمه لاتین “valere” گرفته شده که به معنای “قوی بودن، ارزشمند بودن” است.
نتیجه ارزیابی، دستاورد آن است. در امتحان، توانایی فرد در به کارگیری دانش خود سنجیده می‌شود و بر اساس خروجی آن نتیجه‌گیری می‌شود.
فرایند ارزیابی برای مقایسه مهارت‌ها و ویژگی‌های چند نفر انجام می‌شود. شخصی که مورد ارزیابی قرار می‌گیرد باید معیارهای مشخصی که ارزیاب تعیین کرده است را رعایت کند. بر خلاف ارزشیابی، ارزیابی ممکن است بازخورد سازنده‌ای به دنبال نداشته باشد و فقط برای قضاوت در مورد قبولی یا عدم قبولی مورد استفاده قرار گیرد.
این اصطلاح می‌تواند برای بررسی کارایی یک سیستم آموزشی، یک دوره، برنامه درسی، معلم و غیره استفاده شود. ارزیابی یک فرایند جامع برای به دست آوردن عملکرد یک شخص یا چیز است و می‌تواند تفاوت بین نتایج واقعی و آنچه که مورد نظر است را مشخص کند.
اندازه‌گیری چیست؟
اگر یک معلم بتواند ویژگی‌هایی از دانش‌آموزان را با استفاده از یک آزمون به اعداد تبدیل کند، به این عمل اندازه‌گیری گفته می‌شود؛ یعنی اندازه‌گیری در آموزش و پرورش شامل به دست آوردن اندازه‌ها و اطلاعات در ارتباط با یک رفتار یا ویژگی خاص به صورت عددی است. در واقع، اندازه‌گیری نشان می‌دهد که چه مقدار از یک ویژگی در یک شخص یا شیء خاص وجود دارد.
فرق بین امتحان و ارزیابی چیست ؟
آزمون چیست و چه فرقی با اندازه‌گیری دارد؟
آزمون یکی از ابزارهای اندازه‌گیری فعالیت‌های آموزشی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان است. گرچه آزمون یکی از ابزارهای سنجش آموخته‌های دانش‌آموزان در جریان فعالیت‌های آموزشی است، اما نمی‌توان آن را به طور کامل معادل اندازه‌گیری دانست؛ زیرا آزمون به طور مستقیم یک ویژگی یا صفت خاص را اندازه‌گیری نمی‌کند، بلکه فقط نمونه‌ای از تغییرات واقعی را بررسی می‌کند. به همین دلیل، مفهوم آزمون از مفهوم اندازه‌گیری محدودتر است و معمولاً به سؤالاتی اطلاق می‌شود که دانش‌آموزان باید به آنها پاسخ دهند.
ارزشیابی
چیست؟
اگر معلمی بعد از اندازه‌گیری و به‌دست‌آوردن اطلاعات، کیفیت نتایج یا اطلاعاتی که به‌دست آمده را بررسی کند و تحلیل کند، به این عمل ارزشیابی گفته می‌شود؛ برای مثال، اگر به توانایی یک فرد نمره بدهیم و این نمره را یادداشت کنیم، توانایی آن شخص را اندازه‌گیری کرده‌ایم. اما اگر این نمرات را تفسیر کنیم یعنی با معیارهای خاص یا ضوابط معینی مقایسه کنیم، آن‌گاه فقط اندازه‌گیری نکرده‌ایم، بلکه موفقیت و پیشرفت شاگردان را ارزشیابی کرده‌ایم.
تفاوت‌های ارزشیابی و ارزیابی
| ارزشیابی (Assessment) | ارزیابی (Evaluation) |
| منظور از ارزشیابی، بررسی داده‌های مربوط به چیزی یا شخصی از منابع مختلف به‌منظور بهبود عملکرد کنونی است. | معنای ارزیابی، قضاوت درباره عملکرد چیزی یا شخصی با اندازه‌گیری عملکرد بر اساس استانداردهای موجود است. |
| ارزشیابی یک فرایند پیوسته است. | ارزیابی باعث پایان روند موجود می‌شود. |
| هدف از ارزشیابی، افزایش کیفیت عملکرد است. | هدف از ارزیابی، قضاوت درباره عملکرد است. |
| ارزشیابی یک فرآیند مستقل است و براساس استانداردهای قبلاً تعیین‌شده انجام نمی‌شود. | ارزیابی براساس استانداردهای تعیین‌شده اعمال می‌شود. |
| ارزشیابی، فرآیند محور است. | ارزیابی، فرآیند محصول محور است. |
| نتیجه ارزشیابی بازخورد سازنده است. | نتیجه ارزیابی نشان‌دادن نقاط ضعف است. |
| ارزشیابی درجه‌بندی‌شده است. | ارزیابی درجه‌بندی نشده است. |
| ارزشیابی بازتابی از یک رابطه دوطرفه دارد. | ارزیابی دیدگاهی یک‌طرفه است. |
| معیارهای ارزشیابی با درک و توافق هر دو طرف درگیر در روند تصمیم‌گیری ایجاد می‌شود. | معیارهای ارزیابی فقط توسط ارزیاب تصمیم‌گیری می‌شود. |
| به‌عنوان مثال، معلم ارزشیابی عملکرد دانش‌آموزان را انجام می‌دهد و بازخورد سازنده‌ای ارائه می‌دهد. | به‌عنوان مثال، ارزیابی مهارت‌های یک نامزد قبل از استخدام او برای کار انجام می‌شود. |
ارزشیابی و ارزیابی هر دو برای بررسی عملکرد یک فرد استفاده می‌شوند. اما این دو اصطلاح در شرایط کاملاً متفاوت به کار می‌روند.
ارزشیابی هدفش ارائه بازخورد سازنده و انگیزه‌سازی برای بهبود است، در حالی که ارزیابی برای قضاوت درباره توانایی فرد یا سیستم انجام می‌شود.
فرق امتحان با ارزیابی
هر نوع آزمایش و امتحانی به‌منظور مشخص کردن این‌که به چه کسانی می‌توان حق ارتقا به سطح بالاتر را داد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اینجا امتحان یا هر نوع ارزشیابی دیگری برای اتخاذ تصمیم‌های مهم و عمدتاً غیرقابل تغییر درباره آینده هر یک از دانش‌آموزان در نظام آموزشی به کار برده می‌شود. نتیجه حاصل از اجرای این نظام، اثر منفی آن بر آموزش و رفاه دانش‌آموزان بوده است.
وقتی ارزیابی که برای کمک به فرآیند یاد دادن و یاد گرفتن انجام می‌شود در طول آموزش صورت بگیرد، به آن ارزیابی سازنده می‌گویند و وقتی برای ارائه گزارشی نهایی است که نشان می‌دهد هر دانش آموز به چه سطحی از یادگیری رسیده، به آن ارزیابی جامع می‌گویند. در کار ما، هر دوی این ارزیابی‌ها جایی دارند.