مشخصات گیاه آرنیکا
آرنیکا یک گیاه کوچک و چند ساله است که ریشه‌ای الیافی و قرمز دارد. برگ‌های ابتدایی آن که از پایین گیاه بیرون می‌آید، بزرگ، بیضی شکل و نوک تیز هستند. این برگ‌ها دارای رگبرگ‌های موازی و سطحی پوشیده از کرک می‌باشند و کمی موجه است. از وسط این برگ‌ها ساقه‌ای تا حدود 60 سانتی‌متر بالا می‌آید و در تابستان، گل‌های زرد زیبایی در انتهای آن می‌روید.
در وسط گل، یک غلاف وجود دارد که تخم گل در آن قرار دارد و در نوک آن یک خار کوچک وجود دارد. این گیاه بوی خاصی دارد و طعم آن تلخ است. زمانی که گل‌های خشک آرنیکا استفاده می‌شود، باید خیلی مراقب بود که این خارهای کوچک به دست نچسبند. زیرا اگر این خارها به هنگام مصرف به حلق بچسبند، باعث می‌شوند که احساس تهوع ایجاد شود.
آرنیکا به صورت طبیعی در کوهستان‌های آلپ در فرانسه و سوئیس رشد می‌کند. برای تکثیر این گیاه می‌توان از بذر آن استفاده کرد که در اوایل بهار کاشته می‌شود. همچنین، می‌توان آن را در خزانه کاشت و وقتی که آب و هوا مناسب شد به محل اصلی منتقل کرد. زمان برداشت گل‌ها باید قبل از باز شدن کامل غنچه‌ها باشد، به این معنا که باید گل‌ها را به صورت غنچه دوید. می‌توان این گیاه را در بهار یا پاییز با تقسیم کردن تکثیر کرد و نیاز به آبیاری منظم دارد.
نام‌های دیگر گیاه آرنیکا
- سوسن کوهی
- تنباکوی کوهی
- همیشه‌بهار کوهی
- خانق الفهد
- دخان الفوح
- دود خوشبو
- آرنیقه
ترکیبات شیمیایی گیاه آرنیکا
در ساقه‌های زیرزمینی و گل‌های آرنیکا مواد روغنی و یک ماده تلخ وجود دارد. در سرشاخه‌های گل‌دار آن، حدود 0.1 درصد کولین و همچنین مواد دیگری مثل آرنیدندیول و آلوآرنیدندیول یافت می‌شود. استفاده از تنططور آرنیکا می‌تواند باعث کاهش فشار خون شود و به دنبال آن فشار خون دوباره افزایش می‌یابد. مواد موجود در آرنیکا، مخصوصاً فلاوون‌ها، برای موش‌ها سمی می‌باشند. گل‌های آرنیکا حدود 0.1 درصد و ریشه آن 0.5 تا 1.5 درصد اسانس دارند که از نظر ترکیبات یکسان نیستند. در گل‌های آن یک فلاوون و ماده‌ای شبیه آدرنالین و مواد مقوی قلب و کولین و بتائین وجود دارد.
اسانس آرنیکا باعث تحریک پوست می‌شود و ماده فلاوون در آن فشار خون خرگوش‌ها را کاهش می‌دهد. در یک تحقیق دیگر ذکر شده است که از گل‌های آرنیکا سه ماده جدید استخراج شده که شامل کارنوبیل الکل و دو نوع استئارین و همچنین چند پارافین و فارادیول و آرنی دندیول است. از عصاره بنزنی این گیاه، یک الکل و دو استرول جدید نیز به دست آمده است.
خواص و کاربرد گیاه آرنیکا
آرنیکا دارای خواص تحریک‌کنندگی، تسکین‌دهندگی و آرام‌بخشی است و به عنوان یک حل‌کننده استفاده می‌شود. از تنططور آرنیکا برای درمان کوفتگی و زخم‌ها بهره می‌برند و همچنین از آن برای درمان جراحت‌های ناشی از ضربه و کمک به قطع خونریزی استفاده می‌شود. به دلیل وجود آلکالوئیدها، معمولاً آرنیکا برای استفاده خارجی مناسب است و مصرف داخلی آن توصیه نمی‌شود چون می‌تواند سمی باشد. در موارد خاص مانند سیاه سرفه و روماتیسم، باید با نظر پزشک و به مقدار خیلی کم (حداکثر 0.5 گرم) استفاده شود.
روش تهیه تنطور آرنیکا
برای تهیه تنططور آرنیکا، یک واحد گل آرنیکا و پنج واحد الکل 60 درجه استفاده می‌شود. گل‌ها را به مدت ده روز در الکل می‌خیسانند و سپس با فشار از پارچه عبور داده و صاف می‌کنند.مقدار مصرف این تنططور بین 2 تا 20 گرم است و باید در جوشانده‌ها یا پوسیون‌ها به تدریج مصرف شود. لذا هیچ‌گاه نباید تنططور خالص آرنیکا را مصرف کرد و باید آن را با پوسیون مخلوط کرد، حتی برای استعمال خارجی هم باید آن را با آب رقیق کرد و سپس پارچه‌ای آغشته به آن را به عنوان کمپرس روی زخم قرار داد.
دمنوش مرکب آرنیکا
برای تهیه دمنوش مرکب آرنیکا، 4 گرم برگ آرنیکا، 4 گرم گل آرنیکا و 750 گرم آب جوش لازم است. مواد را دم کرده و صاف می‌کنند و سپس 60 گرم شربت لیمو اضافه می‌کنند و این مخلوط را به 4 قسمت تقسیم کرده و هر قسمت را یک بار می‌نوشند. این دمنوش برای درمان نزلۀ ریه در افراد سالمند و کسانی که تب ندارند، مفید است و در برخی از حالات اعصاب نیز کمک می‌کند.