لقاح مصنوعی چیست ؟ خطرات و عوارض لقاح مصنوعی (2 نکته مهم)

لقاح مصنوعی چیست ؟

شاید شما هم بارها درباره‌ی لقاح مصنوعی شنیده باشید؛ اما احتمالا به‌درستی نمی‌دانید لقاح مصنوعی چیست. لقاح مصنوعی یا همان IVF، مجموعه‌ای از راهکارهای درمانی برای کمک به افرادی است که با مشکلات باروری یا مشکلات ژنتیکی روبرو هستند.

در طول مراحل درمان لقاح مصنوعی، تخمک‌های بالغ از تخمدان‌ها جمع‌آوری شده یا در رحم قرار داده می‌شوند. هر دوره IVF معمولاً حدود ۲ هفته طول می‌کشد. لقاح مصنوعی یا همان IVF به‌عنوان مؤثرترین و پیشرفته‌ترین روش برای درمان ناباروری شناخته می‌شود.

لقاح مصنوعی چیست و چگونه انجام می‌شود ؟

اگر بخواهیم لقاح مصنوعی را بهتر توضیح دهیم، باید بگوییم که در این فرایند درمانی، تخمک‌های زن با اسپرم شوهرش ترکیب می‌شوند. یکی دیگر از روش‌ها این است که از تخمک یا اسپرم افراد دیگر استفاده شود. در بعضی مواقع، از زنی که حامل جنین است و رویان را در رحم خود نگه می‌دارد هم استفاده می‌شود.

اینکه فرایند لقاح مصنوعی به خوبی نتیجه دهد، به عوامل مختلفی بستگی دارد. برای مثال، سن و علت ناباروری می‌تواند در موفقیت این روش تأثیر داشته باشد. همچنین IVF معمولاً زمان‌بر، هزینه‌بر و گاهی دشوار است. اگر چند رویان در رحم قرار بگیرد، ممکن است بارداری چندگانه اتفاق بیفتد. پزشک متخصص، روش درمانی را برای زوجین توضیح می‌دهد و درباره‌ی خطرها و میزان اثربخشی این درمان صحبت می‌کند.

برای افزایش شانس بارداری، ممکن است پزشک از شما بخواهد چند داروی باروری مصرف کنید. این داروها معمولاً در اوایل ماه قاعدگی باید مصرف شوند تا به تخمدان‌ها کمک کنند چند تخمک بالغ آزاد کنند، زیرا به‌طور معمول فقط یک تخمک در هر ماه آزاد می‌شود.

برای تشخیص زمان تخمک‌گذاری، می‌توانید از یک کیت تخمک‌گذاری استفاده کنید. همچنین پزشک ممکن است سونوگرافی انجام دهد تا زمان تخمک‌گذاری شما را مشخص کند و از تخمک‌های آزاد شده برای لقاح استفاده کند. گاهی پزشک برای کمک به تحریک تخمک‌گذاری برای شما دارو تجویز می‌کند. زمانی که شما تخمک‌گذاری کردید، شریک زندگی‌تان یک نمونه اسپرم تولید می‌کند که پس از آماده‌سازی به رحم شما منتقل می‌شود. شما حدود دو هفته بعد می‌توانید تست بارداری بدهید.

برای بسیاری از زوج‌ها، لقاح مصنوعی اولین قدم در درمان مشکلات باروری است، چرا که این روش نسبت به تکنولوژی‌های پیشرفته دیگر مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) که غالباً با خونریزی همراه است و به آن «خونریزی لانه‌گزینی» می‌گویند، کمتر تهاجمی و ارزان‌تر است. همچنین، زوج‌هایی که مشکلات باروری مردانه دارند، با استفاده از لقاح مصنوعی شانس بیشتری برای بارداری دارند و زوج‌هایی که علت ناباروری آن‌ها نامشخص است نیز با استفاده از این روش نسبت به زمانی که تنها از داروهای باروری کمک می‌گیرند، موفقیت بیشتری دارند. این روش به لقاح طبیعی در بدن شما اجازه می‌دهد.

از آنجا که زمان تلقیح بسیار مهم و حیاتی است، شریک زندگی‌تان باید بتواند بسرعت یک نمونه اسپرم ارائه دهد. همچنین هر دو شما باید در زمان دقیق تخمک‌گذاری در دسترس باشید و به مطب پزشک بروید. معمولاً شما باید حدود ۲۴ تا ۳۶ ساعت قبل از تخمک‌گذاری به پزشک مراجعه کنید.

خطرات

“`html

عوارض لقاح مصنوعی

خطرهای احتمالی موجود در چرخه‌ی لقاح مصنوعی به شرح زیر است:

1. گرفتگی عضلانی و ناراحتی معده در زنان تحت درمان IVF

زمانی که تخمک‌ها از تخمدان‌های زنان جمع آوری می‌شوند یا بعد از این مراحل، برخی از خانم‌ها ممکن است درد شکم و ناراحتی‌های دیگر مانند گرفتگی عضلات را احساس کنند. اما جای نگرانی نیست زیرا بیشتر این علائم بعد از یکی دو روز کاهش می‌یابند و به طور کلی از بین می‌روند، مگر در موارد نادر که پزشک به طور ناخواسته باعث آسیب به روده، مثانه یا سایر رگ‌های خونی شود.

گرفتگی عضلات ممکن است هنگام انتقال جنین به رحم نیز اتفاق بیفتد. همچنین، برخی زنان ممکن است خونریزی کم یا لکه بینی را نیز پس از این انتقال تجربه کنند؛ که این علائم نیز معمولاً در طی چند روز بهبود می‌یابند.

2. تولدهای چندگانه

اگر چند جنین در رحم قرار گیرد، احتمال تولد چند قلویی وجود دارد. در این صورت، خطر زایمان زودرس و کم وزنی نوزاد نیز بیشتر می‌شود.

3. عفونت لگنی در برخی از زنان تحت درمان IVF

زنان تحت درمان IVF معمولاً کمتر به عفونت لگنی مبتلا می‌شوند. اما اگر این عفونت پیش بیاید، به سرعت پیشرفت می‌کند. پزشک معمولاً برای درمان، آنتی بیوتیک‌های قوی تجویز می‌کند. در موارد شدید‌تر، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن رحم یا تخمدان باشد.

4. زایمان زودرس و کاهش وزن نوزاد

تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد در روش لقاح مصنوعی نیز وجود دارد، اما این احتمال کم است.

5. سندروم هیپراستیمولیشن تخمدانی

استفاده از داروهای باروری می‌تواند باعث ایجاد این سندروم شود که در آن، رحم تورم پیدا می‌کند و درد می‌گیرد. علائم معمولاً یک هفته به طول می‌انجامند و شامل درد شکمی، نفخ، حالت تهوع، استفراغ و اسهال می‌شوند. اگر بارداری اتفاق بیفتد، این علائم ممکن است چند هفته طول بکشد. در موارد نادری ممکن است علائم شدیدتری مانند اضافه وزن و تنگی نفس نیز بروز کند.

این عارضه به طور کلی در حدود 10٪ از زنان تحت درمان IVF مشاهده می‌شود. زنان باید بدانند که علائم معمولاً خفیف بوده و با درمان مناسب به راحتی برطرف می‌شوند. اما در نهایت، درصد کمی از زنان ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند. برآورد می‌شود که حدود 1٪ از زنان دچار مشکلات جدی‌تری مانند لخته شدن خون یا نارسایی کلیه شوند.

بد نیست بدانید که اغلب این عوارض فقط در زمان جمع‌آوری تخمک‌ها و مدتی پس از آن ظاهر می‌شوند و بعد از اتمام مراحل درمان خود به خود از بین می‌روند.

6. سقط جنین

نرخ سقط جنین در زنانی که با IVF باردار می‌شوند، مشابه سایر زنان است و معمولاً بین ۱۵ تا ۲۵ درصد متغیر است. این درصد با افزایش سن بالاتر می‌رود و استفاده از تخمک‌های منجمد نیز می‌تواند کمی احتمال سقط جنین را افزایش دهد.

7. عوارض بازیابی تخمک‌ها

استفاده از سوزن برای جمع‌آوری تخمک‌ها ممکن است به خون‌ریزی یا آسیب به مثانه، روده یا رگ‌های خونی منجر شود. همچنین، اگر بیهوشی هم لازم باشد، عوارض آن هم ممکن است پیش بیاید.

8. بارداری خارج از رحم

بین ۲ تا ۵ درصد از زنانی که با IVF باردار می‌شوند، بارداری خارج از رحم تجربه می‌کنند، به این معنی که تخمک بارور شده خارج از رحم قرار می‌گیرد و معمولاً در این شرایط…

“““html

لوله‌های فالوپ محل قرارگیری تخمک‌ها هستند. اگر تخمک‌ها بارور شوند، نمی‌توانند خارج از رحم بمانند و ادامه‌ی بارداری در این شرایط ممکن نیست.

9. نواقص تولد

سن مادر در زمینه‌ی نواقص تولد نوزاد اهمیت دارد. سن، بدون توجه به نوع و شیوه‌ی بارداری، می‌تواند بر سلامت نوزاد تاثیر بگذارد. برای اینکه بررسی کنیم آیا نوزادان به دست آمده از لقاح مصنوعی دچار نواقص می‌شوند یا خیر، نیاز به تحقیقات بیشتری داریم، اما تا به حال نشانه‌ای مبنی بر ایجاد نقص در نوزادان لقاح مصنوعی مشاهده نشده است.

10. سرطان تخمدان

برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که ممکن است بین ایجاد نوع خاصی از تومور تخمدان (سرطان تخمدان) و داروهایی که برای تحریک تخمک استفاده می‌شوند، ارتباطی وجود داشته باشد. اما تحقیقات تازه‌تر این ادعا را تایید نکرده‌اند.

11. استرس

استفاده از لقاح مصنوعی می‌تواند همراه با استرس‌های جسمی، روحی و مالی باشد. حمایت از مشاوران، خانواده، دوستان و همسر در این مسیر می‌تواند به کاهش استرس و آسان‌تر شدن درمان کمک کند.

چگونه برای لقاح مصنوعی آماده شویم؟

وقتی می‌خواهید یک کلینیک باروری را انتخاب کنید، باید به چند نکته توجه کنید. موفقیت هر کلینیک به عوامل زیادی بستگی دارد، مانند سن بیمار و مشکلاتی که دارند. تعداد بیماران تحت درمان و رویکردهای درمانی نیز بسیار مهم هستند. قبل از شروع درمان، هزینه‌های مربوط به هر مرحله را بررسی کنید.

قبل از شروع درمان که در آن از تخمک و اسپرم زوج‌ها استفاده می‌شود، هر یک از آنها باید آزمایش‌ها و معاینه‌های مختلفی را انجام دهند:

1. آزمایش ذخیره‌ی تخمدان

برای بررسی کیفیت و تعداد تخمک‌ها، پزشک معمولاً در اولین روزهای قاعدگی، سطح هورمون‌های مختلف مانند هورمون محرکه‌ی فولیکولی (FSH)، استرادیول (استروژن) و هورمون آنتی‌مولرین را بررسی می‌کند. نتایج این آزمایش‌ها به همراه سونوگرافی از تخمدان‌ها ارزیابی می‌شوند تا مشخص شود درمان چقدر می‌تواند مؤثر باشد.

2. تحلیل اسپرم‌ها

اگر این آزمایش در مرحله معاینات اولیه درمان انجام نشود، باید بعد از مدتی از شروع درمان، حتماً تحلیل اسپرم‌ها انجام شود.

3. بررسی بیماری‌های عفونی

هر یک از زوج‌ها باید از نظر ابتلا به بیماری‌های عفونی مانند ایدز آزمایش شوند.

4. عمل انتقال رویان

پزشک برای تعیین عمق رحم، در ابتدا رویان را به رحم منتقل می‌کند. در این روش شانس موفقیت انتقال رویان به رحم بالا است.

5. آزمایش تعیین عمق رحم

پزشک باید قبل از شروع IVF، عمق رحم را مشخص کند. ممکن است نیاز به سونوهیستروگرافی باشد. در این روش، مایعی از طریق دهانه‌ی رحم به رحم وارد می‌شود و با استفاده از سونوگرافی، تصویری از رحم به‌دست می‌آید. در این روش یک تلسکوپ نازک و انعطاف‌پذیر به رحم منتقل می‌شود.

مراحل لقاح مصنوعی

لقاح مصنوعی شامل مراحل مختلفی است: تحریک تخمک‌گذاری، جمع‌آوری تخمک، جمع‌آوری اسپرم، بارورسازی و انتقال رویان. هر چرخه‌ی لقاح مصنوعی تقریباً دو هفته طول می‌کشد و ممکن است به بیش از یک چرخه درمانی نیاز باشد.

1. تحریک تخمک‌گذاری

اگر برای لقاح مصنوعی از تخمک‌های فرد استفاده شود، در ابتدا چرخه‌ی درمان با هورمون‌های کمکی شروع می‌شود تا تخمدان‌ها به جای تولید یک تخمک در هر ماه، تحریک شوند تا چند تخمک تولید کنند. دلیل نیاز به تولید بیش از یک تخمک این است که احتمال باروری یا رشد تخمک‌ها در فرآیند وجود دارد، بنابراین احتیاط لازم است. در این فرآیند شاید نیاز به داروهای مختلفی باشد:

• داروهایی برای تحریک تخمک: برای تحریک تخمدان‌ها معمولاً از داروهای تزریقی مانند FSH یا هورمون لوتئینه‌کننده LH یا ترکیبی از هر دو استفاده می‌شود. این داروها باعث تحریک چند تخمک به‌صورت هم‌زمان می‌شوند.
• داروهایی
  “““html

  برای بلوغ تخمک:

  زمانی که فولیکول‌ها آماده می‌شوند تا تخمک را آزاد کنند، به‌طور کلی بین ۸ تا ۱۴ روز، برای بلوغ تخمک‌ها از داروهایی مانند HCG یا سایر داروهای مشابه استفاده می‌شود.

  • داروهایی برای جلوگیری از تخمک‌گذاری زودهنگام
  • داروهایی برای آماده‌سازی پوشش داخلی رحم: در روزی که تخمک را بازیابی می‌کنند یا در روز انتقال جنین، ممکن است پزشک مصرف مکمل‌های پروژسترونی را مورد پیشنهاد قرار دهد. این مکمل‌ها به آماده‌سازی بهتر پوشش داخلی رحم کمک می‌کنند.

  پزشک معالج با بیمار صحبت می‌کند و مشاوره‌های لازم را ارائه می‌دهد تا فرد بفهمد کدام دارو مناسب است و چه زمانی باید استفاده شود. معمولاً یک تا دو هفته زمان لازم است تا تخمدان‌ها برای بازیابی تخمک‌ها تحریک شوند. برای تعیین زمانی که تخمک‌ها آماده هستند، دکتر احتمالاً این کارها را انجام می‌دهد:

  • سونوگرافی واژن: این معاینه برای بررسی وضعیت فولیکول‌ها و کیسه‌های پرمایع تخمدان، که مکانی برای بلوغ تخمک‌ها هستند، انجام می‌شود.
  • آزمایش خون: برای تعیین پاسخ بدن به داروهای تحریک تخمدان، آزمایش خون گرفته می‌شود. معمولاً با رشد فولیکول‌ها و پایین آمدن سطح پروژسترون پس از تخمک‌گذاری، سطح استروژن افزایش می‌یابد.

  گاهی نیاز به توقف چرخه‌های لقاح مصنوعی به دلایل زیر پیش می‌آید:

  • کافی نبودن تعداد فولیکول‌های در حال رشد
  • تخمک‌گذاری زودهنگام
  • رشد و توسعه‌ی زیادی فولیکول‌ها و خطر سندروم هیپراستیمولیشن
  • سایر مشکلات پزشکی

  اگر چرخه لقاح مصنوعی متوقف شود، پزشک باید تغییراتی در داروها یا دوز مصرفی آن‌ها ایجاد کند تا پاسخ‌گویی بیمار در درمان‌های آینده افزایش یابد. شاید لازم باشد از اهداکننده تخمک استفاده شود.

  2. بازیابی تخمک

  ۳۴ تا ۳۶ ساعت پس از تزریق نهایی و بعد از تخمک‌گذاری، بازیابی تخمک در مطب پزشک یا کلینیک انجام می‌شود.

  در طول بازیابی تخمک، به بیمار داروهای آرام‌بخش و مسکن داده می‌شود.

  روش رایج برای بازیابی تخمک، آسپیراسیون سونوگرافی ترانس‌واژینال است. در این روش، پروب سونوگرافی داخل واژن قرار می‌گیرد تا فولیکول‌ها شناسایی شوند، سپس سوزنی باریک برای ورود به واژن و فولیکول‌ها و بازیابی تخمک‌ها استفاده می‌شود.

  اگر تخمدان‌ها به‌راحتی قابل‌دسترس نباشند، از روش‌های جراحی شکمی یا لاپاروسکوپی برای هدایت سوزن بازیابی تخمک استفاده می‌شود. در روش لاپاروسکوپی، برشی کوچک در نزدیکی ناف ایجاد می‌شود و ابزاری باریک به نام لاپاروسکوپ وارد بدن می‌شود تا سوزن به‌درستی هدایت شود.

  تخمک‌ها از فولیکول‌ها با سوزنی متصل به ابزار ساکشن جدا می‌شوند و معمولاً چند تخمک در بیست دقیقه جدا می‌شوند.

  پس از بازیابی تخمک، ممکن است بیمار احساس انقباض و درد در ناحیه شکم داشته باشد.

  تخمک‌های بالغ در مایع تغذیه‌ای به نام محیط کشت قرار می‌گیرند و برای رشد در یک محیط خاص نگهداری می‌شوند. تخمک‌هایی که سالم و بالغ به‌نظر می‌رسند، با اسپرم ترکیب می‌شوند تا جنین تشکیل دهند، هرچند که همه تخمک‌ها به‌طور موفقیت‌آمیز بارور نمی‌شوند.

  3. بازیابی اسپرم

  اگر برای لقاح مصنوعی از اسپرم همسر استفاده شود، نمونه اسپرم او باید صبح روز قبل از بازیابی تخمک در مطب پزشک یا کلینیک جمع‌آوری شود. روش دیگر جمع‌آوری اسپرم، «اسپیراسیون تستیکولار» است که در آن از سوزن یا دیگر روش‌های جراحی برای استخراج اسپرم از بیضه‌ها استفاده می‌شود. در برخی موارد نیز از اسپرم اهداکننده بهره گرفته می‌شود و اسپرم‌ها در آزمایشگاه از مایع منی جدا می‌شوند.

  4. باروری

  برای باروری از دو روش متداول استفاده می‌شود:

  • درون‌کاشت: در این روش تخمک بالغ و اسپرم با هم ترکیب و آنکوبه می‌شوند.

  “““html
  تزریق اسپرم اینتراسیتوپلاسمیک (IC SI): در این روش، یک اسپرم سالم به طور مستقیم به تخمک‌های بالغ وارد می‌شود. ICSI معمولاً زمانی انجام می‌شود که کیفیت یا تعداد اسپرم‌ها مشکل دارد یا اگر تلاش‌های قبلی برای بارور کردن تخمک‌ها در روش‌های طبیعی موفق نبوده است.

گاهی اوقات، پزشک ممکن است روش‌های دیگری را قبل از انتقال رویان پیشنهاد کند:

هاچینگ کمکی: ۵ تا ۶ روز بعد از بارداری، رویان باید از پوشش خارجی خود که زونا-پلوسیدا نام دارد، خارج شود تا بتواند در دیواره‌ی داخلی رحم جا بگیرد. اگر سن زن بالا باشد یا در گذشته تجربه‌های ناموفق در IVF داشته باشد، پزشک این روش را پیشنهاد می‌کند. در اینجا، یک حفره در ناحیه‌ی زونا-پلوسیدا درست قبل از انتقال ایجاد می‌شود تا رویان راحت‌تر بتواند در رحم قرار بگیرد و رشد کند.

آزمایش ژنتیکی قبل از کاشت: به رویان‌ها فرصتی داده می‌شود تا در انکوباتور رشد کنند و به مرحله‌ای برسند که بتوان یک نمونه کوچک از آن‌ها برداشت کرد تا از نظر بیماری‌ها و مشکلات ژنتیکی بررسی شوند. این کار معمولاً ۵ تا ۶ روز پس از رشد شروع می‌شود. اگر هیچ مشکل ژنتیکی وجود نداشته باشد، رویان‌ها می‌توانند به رحم منتقل شوند. این آزمایش می‌تواند از انتقال بیماری‌های ژنتیکی از والدین به فرزندان جلوگیری کند، اما آزمایش والدین نیز ضروری است.

5. انتقال رویان‌ها

۲ تا ۶ روز پس از بازیابی رویان‌ها، عملیات انتقال آن‌ها در مطب پزشک یا کلینیک انجام می‌شود:

• به شخص یک داروی تسکین‌دهنده‌ی ملایم داده می‌شود. این فرایند معمولاً بدون درد است، ولی ممکن است برخی انقباضات خفیف احساس شود.
• پزشک یا پرستار یک لوله باریک و منعطف به نام کاتتِر را به واژن وارد می‌کند. این لوله از طریق دهانه‌ی رحم به داخل رحم می‌آید.
• در سرنگی، یک یا چند رویان در محلولی قرار می‌گیرند و در انتهای کاتتر قرار می‌گیرند.
• با استفاده از سرنگ، رویان‌ها به داخل رحم منتقل می‌شوند.
• اگر این مراحل با موفقیت انجام شوند، رویان بعد از ۶ تا ۱۰ روز بعد از بازیابی تخمک در پوشش داخلی رحم قرار می‌گیرد.

بعد از عملیات
پس از انتقال رویان، شخص می‌تواند فعالیت‌های روزانه‌ی خود را ادامه دهد. البته ممکن است تخمدان‌ها کمی بزرگتر شوند. انجام فعالیت‌های شدید ممکن است باعث ناراحتی شود.
عوارض معمول این عمل شامل موارد زیر است:

چون در دهانه‌ی رحم تمیزکاری انجام می‌شود، ممکن است نرم‌افزاری کمی خونریزی یا ترشحات بی‌رنگ مشاهده شود.

• سطح بالای استروژن می‌تواند باعث حساسیت سینه‌ها شود.
• احتمال بروز نفخ خفیف وجود دارد.
• ممکن است انقباضات خفیف احساس شود.
• یبوست یکی از عوارض این عمل است.
• اگر پس از انتقال رویان، دردی خفیف یا شدید احساس کردید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما را برای بررسی عوارضی مانند عفونت، پیچ‌خوردگی تخمدان و سندروم هیپراستیمیولیشن ارزیابی خواهد کرد.

نتایج لقاح مصنوعی چیست؟

۱۲ روز تا ۲ هفته پس از بازیابی تخمک، پزشک از فرد آزمایش خون خواهد گرفت تا ببیند آیا باردار شده است یا خیر.

اگر فرد باردار باشد، پزشک او را به متخصص زنان و زایمان ارجاع خواهد داد تا بررسی‌های بیشتری انجام شود. اگر فرد باردار نباشد، دیگر پروژسترون داده نمی‌شود و او معمولاً در یک هفته‌ی آینده دچار پریود خواهد شد. اگر فرد پریود نشود یا خون‌ریزی غیرعادی داشته باشد، باید با پزشک تماس بگیرد. اگر زوجین تمایل به تلاشی دیگر برای لقاح مصنوعی داشته باشند، باید درباره‌ی راهکارهای افزایش شانس بارداری و بهبود فرایند با پزشک مشاوره کنند.

بارداری با روش لقاح مصنوعی و تولد فرزندی سالم به چه عواملی وابسته است؟

1. سن مادر

هر چه سن مادر کمتر باشد، شانس باردار شدن از طریق لقاح مصنوعی با تخمک‌های خود او بیشتر است.

“`

سایت رضیم