آشنایی با موارد مصرف داروی دسموپرسین
دسموپرسین (Desmopressin) برای درمان چندین مشکل سلامتی مانند دیابت بی‌مزه، شب ادراری اولیه (در افرادی که ادرارشان غلیظ است)، پرنوشی موقت و پر ادراری بعد از آسیب یا جراحی در ناحیه هیپوفیز، بیماری فون ویلبراند نوع I و هموفیلی خفیف نوع A استفاده می‌شود.
نام تجاری: DDAVP
اشکال دارویی:
- قرص: 0.1 میلی گرم و 0.2 میلی گرم
- آمپول: 4 میکروگرم/میلی لیتر و 15 میکروگرم/میلی لیتر
- اسپری بینی: 10 میکروگرم در هر دوز
- محلول بینی: 0.1 میلی گرم در هر میلی لیتر
مکانیسم اثر دسموپرسین
دسموپرسین به نوعی از هورمون به نام وازوپرسین یا هورمون ضد ادراری (ADH) شبیه است. این دارو باعث می‌شود سلول‌های کلیه بهتر آب را به خود جذب کنند و این امر منجر به غلیظ‌تر شدن ادرار و کاهش حجم ادرار می‌شود. همچنین دسموپرسین به افزایش سطح یکی از عوامل انعقادی خون کمک می‌کند که به جلوگیری از خونریزی کمک می‌کند.
فارماکوکینتیک دسموپرسین
حدود 10 تا 20 درصد این دارو از طریق بینی جذب می‌شود. بعد از استفاده از دارو راه بینی، تاثیر آن در حدود یک ساعت شروع می‌شود و در 1 تا 5 ساعت به اوج خود می‌رسد. این دارو در کلیه‌ها تجزیه می‌شود و تاثیر آنتی‌دیورتیک آن بسته به طریقه مصرف ممکن است بین 8 تا 20 ساعت متفاوت باشد.
مقدار و موارد مصرف دسموپرسین
دیابت بی‌مزه مرکزی؛ پرادراری و پرنوشی موقتی به دنبال ترومای هیپوفیز
- بالغین و کودکان بالای 12 سال: برای درمان، می‌توان از محلول بینی با دوز اولیه 10 میکروگرم در شب استفاده کرد. در صورت نیاز، می‌توان 2.5 میکروگرم به دوز اضافه کرد تا به نتیجه مطلوب برسیم. اگر ادرار زیاد باشد، یک دوز 10 میکروگرم هم در صبح اضافه می‌شود. دوز ادامه درمان می‌تواند بین 10 تا 40 میکروگرم در روز باشد.
- تزریق وریدی یا زیرپوستی: 2 تا 4 میکروگرم دو بار در روز (صبح و شب) تزریق می‌شود.
- اسپری بینی: 10 تا 40 میکروگرم به شکل دوز‌های واحد یا 2 تا 3 بار در روز استفاده می‌شود.
- کودکان 3 ماه تا 12 سال: دوز اولیه 5 میکروگرم در شب است که می‌توان با اضافه کردن 2.5 میکروگرم به آن، دوز را افزایش داد.
- جهت درمان نگهدارنده: می‌توان از 5 تا 30 میکروگرم در روز به شکل دوز واحد یا چند دوز استفاده کرد.
- تزریق زیرپوستی: 5 میکروگرم به صورت دوز واحد یا 2 بار در روز تزریق می‌شود.
- اسپری بینی: 5 تا 30 میکروگرم به صورت واحد یا 2 بار در روز استفاده می‌شود.
شب ادراری اولیه
- بالغین و کودکان بالای 6 سال: 10 میکروگرم از دارو به صورت محلول یا اسپری در هر سوراخ بینی در شب استفاده می‌شود که جمعاً 20 میکروگرم به کار می‌رود. دوز نگهدارنده 10 تا 40 میکروگرم در روز خواهد بود.
هموفیلی A، بیماری فون ویلبراند
- بالغین و کودکان: ۰.۳ میکروگرم به ازای هر کیلوگرم از دارو با محلول نمکی رقیق می‌شود و طی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه تزریق می‌گردد.
- درمان نارسایی مزمن سیستم عصبی اتونوم، مانند کاهش فشار خون زمانی که فرد از خواب بلند می‌شود.
- پیشگیری یا درمان سردردهای ناشی از نیش سوزن در کمر.
کاربردهای اضافی:
استفاده از دسموپرسین در دوران بارداری و شیردهی
انتظار نمی‌رود که این دارو به جنین آسیب برساند، اما اگر باردار هستید، حتماً قبل از مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید.
مشخص نیست که آیا دسموپرسین می‌تواند به شیر مادر منتقل شود و به نوزاد آسیب برساند یا خیر. به همین دلیل، قبل از مصرف این دارو در دوران شیردهی باید با پزشک خود صحبت کنید.
نکات مهم درباره دسموپرسین
- داروی دسموپرسین نوعی هورمون مصنوعی است که شبیه هورمون وازوپرسین می‌باشد و از غده هیپوفیز ترشح می‌شود.
- هورمون وازوپرسین دارای دو نوع گیرنده در بدن است. نوع اول در عروق خونی قرار دارد و با تأثیر بر این گیرنده‌ها باعث انقباض رگ‌ها و افزایش فشار خون می‌شود. نوع دوم در کلیه‌ها است و با عملکرد این هورمون، میزان جذب آب افزایش یافته و حجم ادرار کاهش می‌یابد.
- تفاوت اصلی بین وازوپرسین و دسموپرسین در این است که دسموپرسین به طور خاص بر روی گیرنده‌های نوع دوم اثر می‌کند، بنابراین تأثیرش بر کاهش ادرار بیشتر و عوارض جانبی‌اش کم‌تر است.
- محلول بینی دسموپرسین از طریق یک لوله پلاستیکی قابل انعطاف به داخل بینی وارد می‌شود. ابتدا مقداری از محلول به لوله کشیده می‌شود و سپس سر دیگر لوله در سوراخ بینی قرار می‌گیرد. بیمار با دمیدن در لوله باعث ورود محلول به بینی می‌شود.
- در طول درمان، اگر علائمی مانند حساسیت زیاد، آنافیلاکسی یا مسمومیت آب ایجاد شد، مصرف دسموپرسین باید قطع گردد.
موارد منع مصرف دسموپرسین
این دارو برای درمان شب ادراری در افرادی که دچار مشکلات کلیوی، بیماری‌های قلبی-عروقی یا فشار خون بالا هستند نباید مصرف شود.
موارد احتیاط در استفاده از دسموپرسین
- رینیت آلرژیک (آبریزش بینی به خاطر حساسیت)
- گرفتگی بینی
- عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی
- بیماری‌های عروق کرونر قلب
- فشار خون بالا
عوارض جانبی دسموپرسین
هر دارو معمولاً همراه با اثرات درمانی خود، ممکن است عوارض جانبی نیز داشته باشد. اگرچه تمامی این عوارض در یک فرد دیده نمی‌شود، اما در صورت بروز هر یک از این علائم با پزشک خود مشاوره کنید.
- CNS: سردرد موقت
- CV: افزایش جزئی فشار خون
- EENT: گرفتگی بینی، آبریزش بینی، خونریزی از بینی
- GI: حالت تهوع، کرامپ‌های شکمی و دلپیچه‌های خفیف
- GU: مشکل در ادرار یا عدم توانایی دفع ادرار
- Other: افزایش وزن، گرگرفتگی، آنافیلاکسی
تداخلات دارویی دسموپرسین
- اگر دسموپرسین را با کاربامازپین، کلرپروپامید یا کلوفیبرات مصرف کنید، ممکن است اثرات ضدادراری آن بیشتر شود.
- برخی داروها مانند هپارین، لیتیم و اپی نفرین می‌توانند اثر دسموپرسین را کاهش دهند.
توجهات پزشکی – پرستاری در حین مصرف دسموپرسین
- برای بررسی اثر بخشی دارو، باید میزان آب مصرفی و دفعی، اسمولالیته ادرار و پلاسما و همچنین جرم حجمی ادرار را به‌طور منظم اندازه گیری کنید.
- بیمار را روزانه وزن کنید و به دقت به دنبال نشانه‌های ادم باشید.
- استفاده از اسپری بینی دسموپرسین ممکن است بر روی مخاط بینی تاثیر بگذارد.
- اگر وزن بیمار بیشتر از 10 کیلوگرم باشد، دارو را با 50 میلی لیتر نرمال سالین رقیق کنید و برای کودکان زیر 10 کیلوگرم، با 10 میلی لیتر نرمال سالین رقیق کنید.
- علائم مسمومیت با دسموپرسین شامل دل درد، درد هنگام تنفس، گرگرفتگی صورت، ادم یا احتباس مایعات در بدن، سردرد و تحریک غشای مخاطی است.
- برای درمان مسمومیت، می‌توانید دوز دارو یا تعداد دفعات مصرف آن را کاهش دهید یا در صورت حاد بودن مسمومیت، مصرف دارو را موقتا قطع کنید.
توجهات بیمار – خانواده برای مصرف دسموپرسین
- اگر خواب آلودگی، سردرد، تنگی نفس، سوزش سردل، تهوع، کرامپ شکمی، احتقان و تحریک شدید بینی را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید.
- قبل از استفاده از اسپری، بینی را خوب تمیز کنید.
- اگر دچار عفونت در ناحیه بالایی دستگاه تنفسی شدید، با پزشک تماس بگیرید.
- فقط به اندازه‌ای که تشنه هستید آب بنوشید.
شرایط نگهداری دسموپرسین
- محلول دارو باید در یخچال و در دمای 4 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود.
- اسپری بینی این دارو را می‌توان در دمای اتاق نگهداری کرد.
بیشتر بخوانید:
