معرفی کرکس استخوان خوار
پرنده هما که به نام مرغ استخوان خوار نیز شناخته می‌شود، ابعادی در حدود 100 تا 110 سانتی‌متر دارد. شکل بدنی که هنگام پرواز دارد، آن را از سایر لاشخورها متمایز می‌کند و بیشتر شبیه یک شاهین بزرگ است تا لاشخور. بال‌هایش بلند و باریک و دمش نیز بلند و به شکل لوزی و تیره رنگ است.
هما به شدت به شاهین‌ها شبیه است و تنها کرکسی است که سرش پر دارد. ارتفاع این پرنده بین 95 تا 125 سانتی‌متر است و فاصله بین دو بالش بین 275 تا 308 سانتی‌متر و وزنش بین 4.5 تا 7.5 کیلوگرم متغیر است.
بال‌ها، دم و سطح پشتی‌اش به رنگ سیاه مایل به خاکستری است و سرش رنگی مانند نخود دارد. دور چشم و زیر منقار آن سیاه است و به ریشی مانند ختم می‌شود. زیر شکمش نارنجی مایل به زرد است و ناحیه سینه‌اش به طور واضح نارنجی رنگ است که با رنگ تیره بال‌هایش تضاد زیبایی دارد.
پرنده‌های نابالغ گردن و سر تیره‌تری دارند. هما از سایر لاشخورها بیشتر فعال است و معمولاً به صورت تنها زندگی می‌کند. به همین دلیل به آن مرغ استخوان خوار نیز می‌گویند؛ چون این پرنده استخوان‌های بزرگ را از ارتفاع زیاد به روی سنگ‌ها می‌اندازد تا شکسته شوند و از تکه‌های آن‌ها تغذیه می‌کند. این عادت به عنوان تغذیه اصلی این پرنده زیبا شناخته می‌شود.
هما یا مرغ استخوان‌خوار یک نوع کرکس بزرگ است که در کوه‌های بلند آفریقا، جنوب اروپا و آسیا زندگی می‌کند.
هما در طول سال در یک مکان باقی می‌ماند و تنها در هر فصل یک یا دو تخم می‌گذارد.
| خانواده: | پرنده، شاهین سانان |
| نام فارسی: | پرنده هما، مرغ استخوان خوار، کرکس هما، همای سعادت |
| نام انگلیسی: | Lammergeier or Bearded Vulture |
| نام علمی: | Gypaetus barbatus |
صدای هما (همای سعادت، مرغ استخوان خوار):
این پرنده معمولاً ساکت است، اما گاهی صداهایی شبیه به غرغر از آن شنیده می‌شود.
غذای کرکس هما
این پرنده بیشتر از لاشه‌خوارها تغذیه می‌کند، اما عمده غذایش را مغز استخوان تشکیل می‌دهد. هما استخوان‌های بزرگ را از ارتفاعات به زمین می‌اندازد تا بشکند و گاهی نیز به همین شیوه از لاک‌پشت‌های زنده تغذیه می‌کند.
زیستگاه همای سعادت یا مرغ استخوان خوار:
هما در کوه‌های بلند و دورافتاده زندگی می‌کند و معمولاً آشیانه‌اش را در غارهای مشرف به پرتگاه می‌سازد.
هما یک پرنده بومی ایران است و هنوز هم می‌توان تعداد قابل توجهی از آن‌ها را در پناهگاه حیات وحش خبر و روچون در نزدیکی شهرستان بافت مشاهده کرد.
پرنده هما در فرهنگ‌های مختلف:
هما در اسطوره‌های ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد و مشهور است که سایه‌اش بر کسی بیفتد، به سعادت و خوشبختی خواهد رسید؛ به همین علت به مرغ سعادت معروف شده است.
هما در ادبیات پارسی و فرهنگ ایرانی:
در افسانه‌های ایرانی، هما را مانند ققنوس در اساطیر مصر و یونان، موجودی باکرامت و بااهمیت می‌دانند. هما در ادبیات ایران به عنوان نماد سعادت مطرح می‌شود و در مقابل جغد که نماد شوم است، شناخته می‌شود. هما در داستان‌ها و مثل‌های ایرانی به عنوان پرنده سعادت نام برده می‌شود.
در خرابه‌های تخت جمشید که پایتخت هخامنشیان بوده، دو مجسمه سنگی از هما پیدا شده است. این موضوع نشان می‌دهد که هما در زمان باستان پرنده‌ای خوشبخت محسوب می‌شده است.
هما (همای) در ادبیات ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و در اشعار بسیاری از شاعران به عنوان نماد خوشبختی یاد شده است. در ادبیات فارسی، هما را نماد فرّ و شکوه می‌دانند و آن را به عنوان نشانه نیک شگون می‌شمارند. همچنین ذکر شده است که “مرغی است که او را مبارک دارند و وقتی که پدیدار شود، مردم به تفأل زیر سایه‌اش می‌روند.”
نمونه‌هایی از یادکرد هما در ادبیات فارسی:
تو فرّ همایی و زیبای گاه
تو تاج کیانی و پشت سپاه (فردوسی)
همای سپهری بگسترد پر همی بر سرش داشت سایه ز فر (فردوسی)
تا نبود چون همای فرخ کرکس همچو نباشد به شبه باز خشین پند (فرخی)
کس نیاید به زیر سایهٔ بوم ور همای از جهان شود معدوم (سعدی)
همای گو مفکن سایهٔ شرف هرگز بر آن دیار که طوطی کم از زغن باشد (حافظ)
تا همایم خوانده ای در کام دل هرنواله استخوان می آیدم (خاقانی)
فرّ همای ملکی داشتی اوج هوای فلکی داشتی (نظامی)
چون تو همایی شرف کار باش کم خور و کم گوی و کم آزار باش (نظامی)
نقش این پرنده در کنده‌کاری‌ها و برخی از سرستون‌های پارسه (تخت جمشید) نیز دیده می‌شود. هواپیمایی ملی ایران با استفاده از نام هما و نماد هما به خوبی هر دو مفهوم پرنده خوشبختی و همچنین نام خود را به تجارت خود پیوند داده است. در لوگوی کنونی باشگاه فوتبال پرسپولیس نیز یک نماد از سر این پرنده به کار گرفته شده است.
آلبوم :
بیشتر بخوانید :