معروف ترین فرش های ایران به تفکیک شهر ها {ساختار و ویژگی ها ظاهری}

فرش هریس

شهر هریس که از سمت غرب به تبریز متصل می‌شود، در زمینه فرش بافی فعالیت دارد. فرش‌های هریس معمولاً دارای الگوهایی ساده و روستایی هستند. طرح این فرش‌ها معمولاً شامل یک استاندارد مدالی در گوشه سمت راست و حاشیه‌های عریض با کیفیتی بالا است که از پشم‌های مرغوب بافته می‌شوند. رنگ‌های تیره مانند لاکی، قرمز، قهوه‌ای و سرمه‌ای در این فرش‌ها به کار می‌روند. پشم‌های تهیه شده در این منطقه از رنگ‌های طبیعی مانند روناس، پوست پیاز و نیل گرفته شده‌اند.

فرش ابریشم قم

فرش دستباف قم که با استفاده از ابریشم خالص و خیلی ظریف بافته می‌شود، معمولاً دارای تراکم گره‌ای بالا و پرزهای کوتاه و رنگ‌های متنوع است. این فرش‌ها یکی از شناخته‌شده‌ترین فرش‌های ایران به شمار می‌روند. علاوه بر فرش‌های ابریشمی، در قم فرش‌هایی از پشم با پرزهای بلندتر هم بافته می‌شوند. جالب است که فرش‌های قمی طرح خاصی ندارند و بیشتر از طرح‌های مناطق دیگر الهام می‌گیرند.

از رایج‌ترین طرح‌های فرش قم می‌توان به محرمات (تکرار یک قطعه از فرش در طول آن)، طرح درختی (به طرح‌های طبیعی شبیه است)، شکارگاه، ظل السلطان یا گل و بلبل (شامل یک گلدان با چند شاخه گل و پرندگان)، موزاییکی بختیاری و طرح‌های محرابی اشاره کرد. به دلیل مذهبی بودن شهر قم، فرش هم یکی از صنایع دستی ارزشمند این شهر محسوب می‌شود که بسیاری از مسافران آن را به عنوان سوغاتی خریداری می‌کنند.

فرش شاه عباسی اصفهان

اصفهان همیشه به عنوان یکی از مراکز مهم هنرهای دستی شناخته شده است. این شهر در زمینه تولید و بافت فرش دستباف سابقه بسیار طولانی دارد. در دوران صفویه، این هنر به اوج خود رسید و بسیاری از طراحی‌های محبوب فرش ایرانی نتیجه تلاش‌های پادشاهان صفوی برای گسترش هنر اسلامی در ایران است.

فرش‌های اصفهان از نظر جنس و طرح تنوع زیادی دارند. در این شهر می‌توانید انواع فرش‌های پشمی، کرکی و ابریشمی را پیدا کنید. شهرت فرش‌های اصفهان به دلیل کیفیت و طراحی‌های زیبا و متنوع آن‌هاست.

اصفهان با اصل بودن و معنای فرش‌هایش شناخته می‌شود. اگرچه طرح‌های مختلفی برای این شهر وجود دارد، فرش شاه عباسی اصفهان یکی از معروف‌ترین فرش‌های ایران به حساب می‌آید.

فرش شاه عباسی خود زیرمجموعه‌های متعددی دارد. برای مثال، طرح شاه عباسی در فرش‌های افشان و شیخ صفی نیز به کار می‌رود. باید بگوییم که طرح فرش شیخ صفی به اردبیل تعلق دارد. جالب است که طراحی فرش‌های دیگر شهرهای ایران نیز بر اساس طرح فرش شاه عباسی اصفهان با تغییراتی انجام می‌شود.

به‌طور کلی، طرح شاه عباسی به گلی به همین نام اشاره دارد که در قسمت‌های مختلف این فرش استفاده می‌شود. گل شاه عباسی بر روی شاخه‌های در هم تنیده بافته می‌شود و به همین دلیل تنوع بالایی در طرح‌های مختلف دارد. به عبارت ساده‌تر، گل‌های شاه عباسی معمولاً بر روی نوارهای اسلیمی و ختایی و ترکیبی از آنها طراحی می‌شوند. از لحاظ شکل، گل‌های شاه عباسی چند گلبرگه، یک طرفه (دارای ریشه) و چند رنگ هستند.

علاوه بر نوع گل، فرش شاه عباسی ویژگی‌های دیگری نیز دارد. برای مثال، استفاده از خطوط منحنی و مناره‌های کوچک در این فرش رایج است. همچنین طرح‌هایی از درختان، حیوانات و گوشه‌های گرد از دیگر ویژگی‌های طرح شاه عباسی اصفهان می‌باشند. نقوش حیوانات اغلب در حاشیه این فرش وجود دارند. برخی از حیواناتی که به کار رفته‌اند شامل غزال، آهو و شیر است.

فرش دستباف نایین

شهر نایین که در 125 کیلومتری اصفهان قرار دارد، فرش‌هایی تولید می‌کند که از لحاظ ظاهری شباهت زیادی به فرش‌های اصفهانی دارند. برای بافت این فرش‌ها به جای پشم از کرک استفاده می‌شود و ویژگی‌های آن پرزهای کوتاه و رنگ‌های روشن و مات با طرح‌های ترنج و لچک است.

فرش‌های نایین به خاطر ظرافت بالا و تراکم گره‌ها بسیار معروف هستند و طرح متداول در این فرش‌ها، طرح مدالی در مرکز فرش و همچنین نقش‌های اسلیمی یا گل است. فرش‌های این منطقه طبق کیفیت به سه دسته تقسیم می‌شوند: فرش‌های 4 لایه با کیفیت بسیار بالا، 6 لایه با کیفیت خوب و 9 لایه با کیفیت متوسط.

فرش خشتی بختیاری

استان چهارمحال و بختیاری در غرب کشور یکی از مناطق قدیمی در تولید و طراحی فرش‌های سنتی است. قوم بختیاری که قرن‌ها به صورت عشایر زندگی کرده و بعدها به زندگی روستایی مشغول شده‌اند، هنر بافت فرش را به صورت نسل به نسل منتقل کرده‌اند.

فرش‌های بختیاری به خاطر ویژگی‌های خاص‌شان از سایر فرش‌های ایران متمایز هستند. دو عامل اصلی باعث ارزشمند بودن این فرش‌ها می‌شوند. اول اینکه فرش بختیاری از منابع طبیعی منطقه ساخته می‌شود؛ پشم آن از گوسفندهای محلی و رنگ آن نیز از مواد طبیعی موجود در آن منطقه تولید می‌شود. در نتیجه، شما با محصولی سالم و بومی مواجه هستید.

دومین ویژگی مهم فرش بختیاری، هنر بافندگان آن است. برخلاف دیگر فرش‌های ایرانی که بر اساس نقشه‌های مشخص بافته می‌شوند، هر بافنده بختیاری مانند یک هنرمند نقاش، طرحی خاص و غیرتکراری را بنا به تصور خود می‌آفریند. البته همیشه یک چارچوب کلی وجود دارد؛ برای مثال، طرح خشتی یکی از طرح‌های محبوب در میان بافندگان بختیاری است. اما جزئیات طرح خشتی از یک فرش به فرش دیگر تفاوت دارد، چراکه معمولاً بر اساس نقشه‌ای دقیق و تکراری بافته نمی‌شوند.

طرح خشتی شامل چندین بلاک یا خشت است که …

فرش خشتی بختیاری به مجموعه‌ای از خشت‌های مربعی یا مستطیلی گفته می‌شود که کنار هم قرار گرفته‌اند. این خشت‌ها هرکدام طرح و رنگ خاص خود را دارند و هرچند ممکن است مشابه باشند، اما هر دو خشت مشابه در کنار یکدیگر قرار نمی‌گیرند. به همین دلیل، هر فرش خشتی بختیاری حداقل از دو طرح مختلف استفاده می‌کند.

در طرح‌های خشتی، معمولاً عناصر طبیعی مانند درختان، برگ‌ها و حتی اشاره به آب و خاک باغ‌های ایرانی به چشم می‌خورد. این طرح‌ها می‌توانند بیش از دو حاشیه داشته باشند؛ حاشیه بیرونی بیشتر شبیه طرح‌های معمول است، در حالی که حاشیه‌های داخلی‌تر معمولاً از خشت‌های زنجیره‌ای و گاهی نامنظم تشکیل می‌شوند.

در نهایت، خطوط صاف و شکسته، رنگ‌های لاکی قوی و عناصر مرتبط با طبیعت، از مهم‌ترین ویژگی‌های فرش خشتی بختیاری هستند. این فرش‌ها معمولاً با نخ پشمی بافته می‌شوند و دوام بالایی دارند.

فرش ترکمن

فرش‌های دستباف ترکمن از چند صد سال پیش وجود دارند و جزو فرش‌های اصیل ایرانی به حساب می‌آیند. این فرش‌ها معمولاً طرح‌های متفاوتی دارند که با نام هر طایفه شناخته می‌شوند و می‌توان گفت که بهترین گزینه‌ها برای سوغات هستند. عوامل مختلفی از جمله فرهنگ و جغرافیا در طراحی و نقش این فرش‌ها موثر هستند. تکرار نقوش و اشکال به نام گول یا گل شناخته می‌شود که اساس طراحی فرش ترکمن است.

در گذشته از پشم گوسفند برای بافت این نوع فرش‌ها استفاده می‌شد، اما امروزه از پنبه برای بافت تار و پود آن‌ها استفاده می‌شود. این فرش‌ها معمولاً در اندازه‌ای کوچک و به صورت افقی بر روی زمین قرار می‌گیرند. رنگ غالب در این فرش‌ها، قرمز روشن است و طیف‌های مختلف رنگ‌هایی مثل لاکی، آبی، کرم، قهوه‌ای، زرد، سبز یشمی و خاکستری نیز استفاده می‌شود که مربوط به نقش‌های مختلف هر قوم است.

از لحاظ کیفیت، فرش‌های ایل تکه که نقوش ماری گل دارند، و سپس فرش‌های آتابای دارای بالاترین کیفیت هستند. از سوی دیگر، قوم یموت بیشترین تولید فرش را با نقش‌های قاپسه گل، درناق گل و آینه گل انجام می‌دهد. نقش‌های دیگری نظیر ساریق گل از قوم ساریق و ماری، و طرح گلی گل از طایفه ارسای هم شناخته شده‌اند.

فرش کشکولی قوم قشقایی

قوم قشقایی یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین عشایر ایران هستند. این قوم همچنان به سبک قدیمی زندگی می‌کنند و بسیاری از نیازهای روزانه خود را با دستان خود تولید می‌کنند. گلیم، گبه، فرش و سایر کفپوش‌ها از جمله محصولاتی هستند که به‌وسیله زنان قشقایی تولید می‌شوند.

طرح‌های فرش قشقایی نسبت به دیگر فرش‌های معروف ایران تنوع کمتری دارند، اما مانند طرح‌های بختیاری، باز هم نشان‌دهنده هنر و تخیل بافنده هستند. در واقع، هرچند یک طرح کلی وجود دارد، ولی جزئیات آن به ذوق و سلیقه بافنده بستگی دارد.

فرش کشکولی از طرح‌های مشهور فرش قشقایی است که به همین دلیل در فهرست معروف‌ترین فرش‌های ایران قرار دارد. عناصر اصلی در این فرش‌ها همگی از طبیعت الهام گرفته شده‌اند. به عنوان مثال، ممکن است در فرش کشکولی عناصری مانند گل‌ها، نقوش حیوانات و حتی انسان دیده شود.

فرش کشکولی و به طور کلی فرش‌های قشقایی معمولاً با رنگ‌های قرمز تیره و قهوه‌ای بافته می‌شوند. این ویژگی را می‌توان در سایر فرش‌های این ایل نیز مشاهده کرد. یکی دیگر از ویژگی‌های عمومی در فرش‌های قشقایی، شیوه بافتن آن‌ها است. به این معنا که دار قالی در این فرش‌ها به‌صورت افقی و روی زمین قرار می‌گیرد.

شاید این ویژگی به دلیل شرایط تاریخی و چادرنشینی این قوم ایجاد شده باشد. یعنی نبود دیوارها و فضای داخلی ثابت باعث شده که بافندگان در فضای باز و به صورت افقی کار کنند.

اتکا به استفاده از دارهای افقی به جای دارهای عمودی به دلیل راحتی حمل و نقل آنها توسط چهارپایان در میان عشایر است. در واقع، زمانی که عشایر کوچ می‌کنند، دار قالی نیمه‌کار را به‌صورت افقی بر روی چهارپایان می‌گذارند و برخی افراد حتی می‌توانند روی آن بنشینند.

از نظر جنس، فرش کشکولی قشقایی از پشم بافته می‌شود. این نوع فرش، بافتی درشت‌تر دارد و با وجود زیبایی و ارزشی که دارد، از نظر ظرافت به پای فرش‌های ابریشمی و کرکی نمی‌رسد.

فرش شیخ صفی اردبیل

قالی شیخ صفی یکی از آخرین فرش‌هایی است که در مقاله معروف ترین فرش های ایران به معرفی آن می‌پردازیم. اردبیل به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز تولید فرش و هنر قالی بافی در ایران شناخته می‌شود. فرش‌های این شهر، مانند فرش‌های تبریز، معمولاً از ابریشم بافته می‌شوند و کیفیت و ظرافت بالایی دارند. اگر به دنبال فرش‌هایی با اندازه بزرگ‌تر هستید، فرش‌های اردبیل گزینه‌های خوبی برای شما هستند.

فرش شیخ صفی یکی از محبوب‌ترین فرش‌های اردبیل است. طرح این فرش در بخشی از قدیمی‌ترین قالی‌های موجود در دنیا دیده می‌شود. این فرش به عنوان جفتی مشابه بافته شده و در زمان شاه تهماسب صفوی برای قرار گرفتن در مقبره جدش تهیه شده است. این فرش همچنین یک سند تاریخی به شمار می‌رود زیرا تاریخ دقیق بافت آن و اطلاعات دیگری روی آن نوشته شده است. به‌طور خاص، این فرش در سال 918 شمسی بافته شده است. ویژگی‌های دیگری که این فرش دارد، تار و پود ابریشمی و استفاده از گره‌های فارسی است. طراحی این فرش نسبت به دیگر فرش‌های آن زمان، جزئیات کمتری دارد؛ به عنوان مثال، طرح‌های حیوانات در آن وجود ندارد. به نظر می‌رسد این تصمیم به خاطر استفاده مذهبی از فرش بوده است.

در نهایت جالب است بدانید که فرش شیخ صفی به همراه یک داستان غم‌انگیز از ایران خارج شده و هم‌اکنون در موزه ویکتوریای انگلستان نگهداری می‌شود.

امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید. بررسی طرح‌ها و نقش‌های متنوع قالی‌های ایرانی می‌تواند به شما در انتخاب گزینه‌های مناسب برای دکوراسیون داخلی خانه کمک کند. به نظر شما کدام طرح قالی ایرانی در لیست معروف ترین فرش های ایران جا دارد؟

سایت آموزش آشپزی رضیم