“`html
گلوکاگون چیست ؟
زمانی که سطح قند خون کم می‌شود، گلوکاگون عمل می‌کند. این ماده با انسولین همکاری می‌کند و قند خون را تنظیم کرده و همچنین انرژی بدن شما را تأمین می‌کند.
متأسفانه این دو هورمون مهم همیشه به خوبی با هم کار نمی‌کنند و گاهی اوقات به اندازه کافی تولید نمی‌شوند. اگر این موضوع درست نشود، ممکن است سلامت بدن به خطر بیفتد.
نقش گلوکاگون در بدن چیست ؟
گلوکاگون یک هورمون پپتیدی است که به تنظیم قند خون کمک می‌کند.
تحقیقات نشان داده‌اند که این هورمون از کاهش قند خون جلوگیری می‌کند. این کار از طریق یک فرآیند به نام گلیکوژنولیز انجام می‌شود.
در این فرآیند، گلوکاگون در کبد باعث تبدیل گلیکوژن (ذخیره شده) به گلوکز می‌شود. این کار به بدن کمک می‌کند تا سطح قند خون را حفظ کند.
این هورمون در پاسخ به سلول‌های آلفا در لوزالمعده و در شرایط زیر آزاد می‌شود:
- کم شدن قند خون (هیپوگلیسمی)
- زمانی که روزه هستید
- وقتی ورزش می‌کنید
- پس از خوردن وعده‌های غذایی با پروتئین بالا
وقتی به مدت طولانی روزه می‌گیرید، این ماده به بدن کمک می‌کند تا از چربی‌های ذخیره شده به عنوان انرژی استفاده کند و سطح قند خون را حفظ کند.
همکاری گلوکاگون و انسولین
گلوکاگون و انسولین دو هورمونی هستند که برای کنترل قند خون همکاری می‌کنند اما عملکرد متفاوتی دارند.
زمانی که قند خون پایین می‌آید، گلوکاگون آزاد می‌شود. در حالی که انسولین زمانی که قند خون بالا می‌رود، آزاد می‌شود.
اگر قند خون کم شود، گلوکاگون برای برطرف کردن این عدم تعادل آزاد می‌شود.
این معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که فرد به مدت طولانی روزه باشد یا غذاهای حاوی پروتئین بالا بخورد.
برعکس، انسولین در زمان‌هایی آزاد می‌شود که قند خون خیلی بالا باشد.
انسولین به سلول‌ها می‌گوید که قند خون را مصرف کنند و آن را به عنوان منبع انرژی در نظر بگیرند.
قند اضافی به شکل گلیکوژن در کبد و عضلات ذخیره می‌شود.
بدن از این گلیکوژن برای تأمین انرژی در بین وعده‌های غذایی استفاده می‌کند. گلوکاگون چیزی است که گلیکوژن را به گلوکز تبدیل می‌کند وقتی قند خون خیلی پایین می‌آید.
بدن به‌طور خودکار تشخیص می‌دهد که کدام هورمون برای حفظ تعادل قند خون لازم است.
تحقیقات نشان داده‌اند که بدن از افزایش گلوکاگون زمانی که قند خون بالا و بعد از وعده‌های غذایی پر از کربوهیدرات است، جلوگیری می‌کند. این هورمون تنها پس از خوردن وعده‌های غذایی با پروتئین آزاد می‌شود.
انسولین نیز در این تعادل نقش دارد و پس از خوردن وعده‌های غذایی پر از کربوهیدرات ترشح می‌شود.
بنابراین، آزاد شدن گلوکاگون و انسولین در طول روز تغییر می‌کند و این گونه سطح قند خون متعادل و انرژی بدن تأمین می‌شود.
اختلالات گلوکز
مشکلات در متابولیسم قند زمانی رخ می‌دهد که بدن نتواند قند را پردازش کرده و به انرژی تبدیل کند.
برای تأمین انرژی لازم برای سیستم عصبی مرکزی، بدن باید سطح قند خون را در حالت نرمال نگه دارد.
شایع‌ترین بیماری که به دلیل ناتوانی بدن در حفظ سطح قند خون ایجاد می‌شود، دیابت نامیده می‌شود.
در بیماران دیابتی، انسولین و گلوکاگون به درستی تولید و آزاد نمی‌شوند. این مشکل می‌تواند منجر به پایین یا بالا رفتن خطرناک قند خون شود.
انواع مختلفی از دیابت وجود دارد که بر روی انسولین و گلوکاگون تأثیر می‌گذارد:
- دیابت نوع ۱ : این نوع دیابت شایع است و در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌هایی که انسولین تولید می‌کنند آسیب می‌زند.
“““html
- دیابت نوع ۱ : این نوع دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که بدن به دلیل نوعی مشکل، هورمونی به نام انسولین تولید نمی‌کند. دیابت نوع ۱ معمولاً علائم شدیدی را به همراه دارد و معمولاً در سنین پایین‌تر از دیابت نوع ۲ خود را نشان می‌دهد.
- دیابت نوع ۲ : در این نوع دیابت، بدن انسولین تولید می‌کند، اما سلول‌ها به درستی به آن پاسخ نمی‌دهند. این وضعیت باعث افزایش قند خون می‌شود زیرا انسولین نمی‌تواند انرژی را از خون بگیرد.
- پیش دیابت : پیش دیابت زمانی رخ می‌دهد که قند خون بالاتر از حد طبیعی باشد اما هنوز به حد خطرناک نرسیده باشد. این وضعیت به عنوان “در معرض خطر” شناخته می‌شود و معمولاً با تغییر در شیوه زندگی و تغذیه می‌توان از آن جلوگیری کرد.
- دیابت حاملگی : این نوع دیابت در دوران بارداری، به ویژه بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸، زمانی که قند خون افزایش می‌یابد، بروز می‌کند.
گلوکاگون چه زمانی به درستی عمل نمی‌کند؟
دو وضعیتی که در آن هورمون‌های انسولین و گلوکاگون به درستی عمل نمی‌کنند، عبارتند از:
هیپوگلیسمی
این وضعیت به کاهش قند خون ناشی از گرسنگی، فشار بیش از حد بدنی و استفاده از انسولین یا داروهای کاهش‌دهنده قند در بیماران دیابتی اشاره دارد. علائم هیپوگلیسمی شامل:
- گرسنگی
- اضطراب و لرزش
- تعریق
- سرگیجه
- سردرد
- ضعف عضلانی
- گیجی
هایپرگلیسمی
این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند به درستی از آن استفاده کند. این مشکل در بیماران دیابتی و افرادی که عدم تعادل هورمونی دارند، پیش می‌آید. علائم آن شامل:
- عطش
- تکرر ادرار
- مشکلات در تمرکز
- تاری دید
- سردرد
- ضعف
- بی‌حسی
استفاده از تزریق گلوکاگون
بدن ما به طور طبیعی گلوکاگون تولید می‌کند. اما نسخه‌ای مصنوعی از این هورمون نیز وجود دارد که به عنوان داروی تجویزی مصرف می‌شود.
کیت‌های تزریقی گلوکاگون در مواردی که فرد از واکنش شدید انسولین بی‌خبر است یا افرادی که به طور غیرمعمول دچار کمبود ترشح گلوکاگون هستند، استفاده می‌شود.
این کیت اورژانسی معمولاً شامل پودر گلوکاگون یخ‌زده است که می‌توان آن را با رقیق‌کننده در سرنگ یک میلی‌لیتری استفاده کرد.
پودر شامل یک واحد گلوکاگون (۱ میلی‌گرم) و ۴۹ میلی‌گرم لاکتوز است. این دارو قبل از تزریق با رقیق‌کننده ترکیب می‌شود.
مقدار مصرف گلوکاگون
یک واحد گلوکاگون معمولاً حاوی ۱ میلی‌گرم از این ماده است که دوز توصیه شده برای بزرگسالان و کودکان بالای ۴۴ پوند مبتلا به هیپوگلیسمی است. کودکان زیر ۴۴ پوند باید ۰٫۵ واحد دریافت کنند.
این دوز معادل ۰٫۵ میلی‌گرم گلوکاگون است.
گاهی پزشکان این دارو را بر اساس وزن بدن تجویز می‌کنند. در این صورت پیشنهاد می‌شود برای هر کیلو وزن بدن، ۲۰ تا ۳۰ میکروگرم از این ماده تزریق شود.
اگر به هیپوگلیسمی مبتلا شده‌اید که نیاز به تزریق گلوکاگون دارد، باید در اسرع وقت به پزشک متخصص غدد مراجعه کنید.
خطرات و تداخلات احتمالی
عوارض جانبی گلوکاگون ممکن است شامل تهوع و استفراغ باشد. اما باید توجه داشت که این علائم نشان‌دهنده کاهش قند خون هستند و ممکن است به دلیل استفاده از گلوکاگون مصنوعی بوجود بیایند.
در موارد نادر، داروی گلوکاگون می‌تواند علائم مشکلات آلرژیک مانند بثورات پوستی، خارش، مشکلات تنفسی و افت فشار خون ایجاد کند.
افرادی که به بیماری‌هایی مبتلا هستند که به کبدشان اجازه تولید صحیح گلوکز را نمی‌دهد، نمی‌توانند به خوبی از گلوکاگون بهره‌مند شوند.
این افراد شامل
“`
بیمارانی وجود دارند که به مشکل نارسایی آدرنال و هیپوگلیسمی مزمن مبتلا شده‌اند. در این حالات، مصرف گلوکز به صورت خوراکی ممکن است بیشتر کمک‌کننده باشد.
گاهی اوقات، مقدار زیادی گلوکاگون در بدن ترشح می‌شود که می‌تواند ناشی از تشکیل یک تومور نادر در لوزالمعده به نام گلوکاگون‌وم باشد.
وجود گلوکاگون زیاد می‌تواند مشکلات زیر را ایجاد کند:
- دیابت قندی
- لخته شدن خون (ترومبوز)
- جوش‌های پوستی
- کاهش وزن
بیمارانی که برای کنترل فشار خون خود در حین مصرف داروهای ضد انعقاد خون باید احتیاط کنند؛ باید تحت نظر پزشک متخصص باشند.
ایمنی مصرف گلوکاگون در دوران بارداری و شیردهی هنوز مشخص نیست، اما خطر استفاده از این دارو برای جنین کمتر به نظر می‌رسد.
بیشتر بخوانید :