اکسناتید چیست و چرا مصرف می‌شود؟
اکسناتید (Exenatide) که با نام تجاری بایدوریان (Bydureon) شناخته می‌شود، یک دارو برای تزریق است که برای درمان دیابت استفاده می‌شود و به کنترل قند خون در بدن کمک می‌کند. این دارو به لوزالمعده (پانکراس) کمک می‌کند تا انسولین بیشتری تولید کند و این امر برای افرادی که با دیابت نوع ۲ دست و پنجه نرم می‌کنند، مهم است.
برای اینکه این دارو اثر بهتری داشته باشد، باید با یک رژیم غذایی مناسب و ورزش همراه باشد. اما اکسناتید برای درمان دیابت نوع اول مناسب نیست. قند خون می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی باشد مانند استرس، بیماری، جراحی، فعالیت بدنی، مصرف الکل یا وعده‌های غذایی. قبل از اینکه در دوز یا زمان مصرف دارو تغییری ایجاد کنید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
استفاده از اکسناتید تنها یک بخش از درمان شماست و باید با فعالیت‌های ورزشی، رژیم غذایی سالم، کنترل وزن، آزمایش‌های قند خون و مراقبت‌های پزشکی دیگر همراه باشد. حتماً به دستوراتی که پزشک به شما داده است، دقت کنید و به آنها عمل کنید.
اکسناتید به زیر پوست تزریق می‌شود. این کار می‌تواند با استفاده از یک سرنگ یا قلم مخصوص انجام شود. این دارو معمولاً با داروهای دیگر برای کنترل قند خون ترکیب می‌شود. اکسناتید به دو نوع تزریق موجود می‌باشد: یک نوع که به صورت تزریق روزانه (با نام تجاری ®Byetta) و نوع دیگر که به صورت هفتگی (با نام تجاری ®Bydureon) تجویز می‌شود.
روش اثر اکسناتید
اکسناتید به سه روش عمل می‌کند. اول، مقدار انسولین تولید شده توسط بدن را افزایش می‌دهد تا قند خون کاهش یابد. دوم، میزان ماده‌ای به نام گلوکاگون که توسط لوزالمعده تولید می‌شود، کاهش می‌دهد؛ زیرا گلوکاگون باعث می‌شود کبد قند بیشتری تولید کند و با کاهش آن، قند خون پایین می‌آید. سوم، اکسناتید در معده نیز تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود غذا آهسته‌تر هضم شود، بنابراین قند دریافتی از غذا نیز به آرامی وارد خون می‌شود.
مقدار و نحوه مصرف اکسناتید
اکسناتید باید حتماً تحت نظر پزشک مصرف شود و قبل از استفاده، باید تمام دستورالعمل‌های روی بسته بندی آن به دقت مطالعه شود. همچنین از افزایش یا کاهش دوز دارو بدون مشورت با پزشک خودداری کنید و فقط در زمان‌های مشخص شده دارو را استفاده کنید.
این دارو به زیر پوست تزریق می‌شود و ممکن است به شما آموزش داده شود که چگونه این کار را در خانه انجام دهید. اگر نمی‌دانید چگونه تزریق را انجام دهید یا از سرنگ به درستی استفاده نمی‌کنید، بهتر است خودتان آن را تزریق نکنید.
اکسناتید معمولاً به صورت هفتگی یک بار تزریق می‌شود. این دارو می‌تواند با غذا یا بدون آن مصرف شود و زمان خاصی برای تزریق ندارد. به دستور پزشک خود توجه کنید. برای تغییر روز تزریق می‌توانید انتخاب کنید ولی دقت کنید که نباید کمتر از ۳ روز از آخرین تزریق گذشته باشد.
این دارو به صورت پودری است که قبل از استفاده باید با مایع مخلوط شود و فوراً بعد از مخلوط کردن تزریق گردد. اگر خودتان این تزریق را در منزل می‌زنید، مطمئن شوید که مراحل را به درستی انجام داده‌اید. پزشک باید به شما نشان دهد که در کدام قسمت بدن می‌توانید این دارو را تزریق کنید و بعد از هر بار تزریق، محل تزریق را عوض کنید تا از تزریق در یک نقطه تکراری خودداری شود.
استفاده از اکسناتید در دوران بارداری و شیردهی
هنوز مشخص نیست که آیا مصرف داروی اکسناتید برای جنین آسیب‌زا است یا خیر. اگر در دوره‌ی مصرف این دارو باردار هستید یا قصد دارید باردار شوید، حتماً این موضوع را به پزشک خود بگویید.
همچنین هنوز نمی‌دانیم که آیا این دارو به شیر مادر منتقل می‌شود و ممکن است نوزاد را دچارعوارض کند یا خیر. در صورتی که در حال شیردهی هستید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.
موارد منع مصرف داروی اکسناتید
- شما نباید داروی اکسناتید را همزمان با انسولین مصرف کنید. همچنین از مصرف آن به همراه بایِتا خودداری کنید.
- از نوشیدن الکل پرهیز کنید؛ زیرا می‌تواند باعث کاهش قند خون شما شود.
تداخلات دارویی اکسناتید
تداخل دارویی می‌تواند تأثیر داروها را تغییر داده و خطر ایجاد عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. بهتر است فهرستی از تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، شامل داروهای تجویزی و بدون نسخه و همچنین محصولات گیاهی تهیه کنید و آن را با پزشک و داروساز خود در میان بگذارید. بدون مشورت با پزشک، دوز دارو را تغییر ندهید یا بدون اجازه او مصرف دارو را متوقف نکنید.
داروهای بتا بلاکر (مانند متوپرولول و پروپرانولول) ممکن است جلوی احساس تپش قلب را که معمولاً در زمان کاهش قند خون احساس می‌شود، بگیرند. اما سایر علائم کاهش قند خون مانند سرگیجه و گرسنگی تحت تأثیر این داروها قرار نمی‌گیرند.
بسیاری از داروها می‌توانند سطح قند خون شما را تحت تأثیر قرار دهند و کنترل قند خون شما را دشوار کنند. قبل از شروع، قطع یا تغییر هر نوع دارو، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید و درباره نحوه تأثیر آنها بر سطح قند خون صحبت کنید. قند خون خود را به طور مرتب بررسی کنید و اگر تغییر ناگهانی در قند خون خود مشاهده کردید، با پزشک مشورت کنید. در صورت بروز عوارض جانبی جدی، پزشک شما ممکن است مجبور به تغییر دوز دارو، برنامه ورزشی یا رژیم غذایی‌تان شود.
نکاتی که قبل از مصرف اکسناتید باید در نظر گرفته شود
برخی از داروها برای افراد با شرایط خاص مناسب نیستند و ممکن است درمان تکمیلی مورد نیاز باشد؛ بنابراین بهتر است قبل از مصرف داروی اکسناتید، پزشک شما از موارد زیر آگاه باشد:
- در صورتی که باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید یا اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید.
- اگر مشکل معده یا دستگاه گوارش دارید.
- اگر سابقه پانکراس ملتهب (پانکراتیت) دارید.
- اگر هر گونه مشکل کلیوی دارید.
همچنین، اگر سایر داروها را مصرف می‌کنید، شامل همه داروهای موجود، چه تجویزی و چه بدون نسخه، از جمله داروهای گیاهی و مکمل‌ها، پزشک را مطلع کنید. به ویژه اگر از داروهای درمان اختلال نعوظ استفاده می‌کنید.
عوارض جانبی احتمالی داروی اکسناتید
هر دارویی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد، اما بسیاری از افراد هیچ گونه عوارضی را تجربه نمی‌کنند. برخی عوارض ممکن است بعد از مدت کوتاهی از مصرف دارو رفع شوند. اگر عوارض ادامه پیدا کرد، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
عوارض خیلی شایع
- احساس بیماری، اسهال، یبوست
عوارض شایع
- سوء هاضمه، نفخ، ناراحتی در معده، احساس سرگیجه یا ضعف، سردرد، بی‌میلی به غذا، کاهش وزن، تعریق زیاد، احساس ترس و اضطراب، مشکلات در محل تزریق
نکته مهم: داروهایی مثل اکسناتید در بعضی افراد می‌توانند باعث درد شدید و مداوم در شکم شوند. اگر شما هم چنین علائمی داشتید، فوری به پزشک مراجعه کنید، چون ممکن است این علائم نشانه بیماری پانکراتیت باشند.
- اگر هر نوع علامتی که فکر می‌کنید به استفاده از داروی اکسناتید مربوط است، در خود مشاهده کردید، حتماً با پزشک خود درمیان بگذارید.
نحوه نگهداری داروی اکسناتید
- دارو را از دسترس کودکان دور نگه دارید.
- اکسناتید می‌تواند تا ۴ هفته در دمای اتاق نگهداری شود، البته دما باید زیر ۲۵ درجه و دور از نور مستقیم باشد. بهترین محل برای نگهداری اکسناتید یخچال است. از فریز کردن آن خودداری کنید.
- بهتر است پس از ۳۰ روز از اولین استفاده، قلم اکسناتید را دور بیندازید.
