همه چیز در مورد خارپشت
خارپشت (Hedgehog) حیواناتی کوچک هستند که بدنشان با خارهایی پوشیده شده و ناحیه شکم آنها بدون خار است. این جانوران به گروهی خاص به نام راسته erinaceomorpha تعلق دارند و خانواده آنها erinaceidae است. محل زندگی طبیعی خارپشت‌ها در آفریقا، آسیا و اروپا است.
گونه‌های معمول خارپشت
خارپشت‌ها بر اساس طول گوش، شکل جمجمه و نوع خارهایشان طبقه‌بندی می‌شوند. گونه‌های مختلفی از آنها وجود دارد، از جمله حشره‌خواری که شامل گونه‌های الجزایری، آفریقایی، اروپایی، پروونر، گوش بلند یا مصری، و اتیوپی یا خارپشت صحرایی هستند.
دو نوع از رایج‌ترین گونه‌های آنها به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌شوند؛ اینها شامل خارپشت آفریقایی و خارپشت اروپایی هستند. خارپشت آفریقای مرکزی نیز به نام شکم سفید یا چهار انگشتی شناخته می‌شود و از محبوب‌ترین گونه‌های خانگی در آمریکا است.
رنگ‌های رایج خارهای آنها شامل جوگندمی و کاملا سفید است که به آن دانه برفی نیز گفته می‌شود. یکی دیگر از گونه‌ها خارپشت ایرانی یا برانت است که جثه گرد و گوش‌های بزرگ و مثلثی دارد. خارهای این نوع معمولا رنگ‌های سیاه و زرد دارند و قسمت‌های انتهایی آن سیاه است که باعث می‌شود بیشتر در محیط‌های سیاه دیده شوند. این گونه بیشتر در بوته‌زارها، زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها زندگی می‌کند.
آناتومی و فیزیولوژی خارپشت
خارهای خارپشت که از سر تا پشت آن گسترده شده، دافع حیوانات درنده هستند. یکی دیگر از راه‌های دفاعی آنها این است که می‌توانند به شکل یک توپ جمع شوند تا از ناحیه شکم، پاها و صورتشان محافظت کنند.
این نواحی معمولا با موهای سفیدی پوشیده شده‌اند. بیشتر خارپشت‌ها دارای ۵ انگشت هستند، اما گونه بومی آفریقا فقط ۴ انگشت روی پاهای عقبی‌اش دارد و به همین دلیل به آن خارپشت ۴ انگشتی می‌گویند.
خارپشت‌ها پاهای قوی و محکمی دارند، اما دم ندارند. یکی از ویژگی‌های خاص خارپشت‌ها، اتصال استخوان‌های پایینی آنها به هم است. طول خارپشت بالغ آفریقایی بین ۵ تا ۸ اینچ و طول خارپشت اروپایی بین ۱۲ تا ۱۴ اینچ است. این جانوران حس بویایی بسیار خوبی دارند. ماده‌ها در ۲ تا ۶ ماهگی و نرها در ۶ تا ۸ ماهگی بالغ می‌شوند. سن مناسب برای تولید مثل در ماده‌ها ۲ تا ۳ سال است و عمر کلی آنها بین ۳ تا ۸ سال می‌باشد.
رفتارهای خارپشت
خارپشت‌ها می‌توانند صدای بین ۴۰ تا ۹۰ کیلوهرتز را بشنوند (که این بالاتر از شنوایی انسان‌هاست). صداهای خرخر، فش فش و فوت کردن نشان‌دهنده هشدار و پرخاشگری هستند که از طریق لرزش‌های حنجره تولید می‌شوند و با یک بازدم از بینی خارج می‌شوند. این صداها معمولا زمانی که به یک حیوان دیگر برخورد می‌کنند از خودشان ساطع می‌کنند.
جیغ زدن یک علامت هشدار جدی است وقتی که حیوان احساس درد یا استرس می‌کند. صدای بو کشیدن نیز وقتی به گوش می‌رسد که خارپشت‌ها در جستجوی غذا هستند. این موجودات توانایی بو کشیدن بسیار خوبی دارند و چشمان کوچکشان نشان‌دهنده این است که بیشتر به حس بویایی و شنوایی وابسته‌اند تا بینایی.
خارپشت‌ها همه‌چیز خوار هستند و به همین دلیل فک‌های قوی‌تری دارند و دندان‌هایشان نسبت به سایر حشره‌خوارها کندتر است.
تولید مثل خارپشت
برای تشخیص جنسیت خارپشت، به آناتومی بیرونی آن نگاه می‌شود. در نرها فاصله بین مقعد و دستگاه تناسلی بیشتر از ماده‌هاست. در زیر شکم نرها، غلاف آلت تناسلی دیده می‌شود.
آنها کیسه بیضه ندارند، اما می‌توان بیضه‌هایشان را لمس کرد. خارپشت‌های نر چندهمسری دارند و ماده‌ها در سنین پایین می‌توانند تولید مثل کنند. ماده‌ها چند بار در سال به فحلی می‌روند و جفت‌گیری در آنها سالانه اتفاق می‌افتد.
خارپشت‌های نر با صداهای خاصی مثل فش فش کردن و چرخیدن دور ماده، توجه او را جلب می‌کنند. اگر رفتار تهاجمی از سمت ماده به وجود آید، نر باید از کنار او دور شود، اما بعد از مدتی می‌توان دوباره او را به ماده معرفی کرد.
بعد از جفت‌گیری، باید نر را از محیط خارج کرد چون وجود او ممکن است باعث رفتارهای پرخاشگرانه مثل هم‌گونه خواری شود.
نرها در مراقبت از بچه‌ها نقشی ندارند. رحم ماده دو شاخه دارد و او به طور طبیعی تخمک آزاد می‌کند. ماده‌ها دو ماهگی بالغ می‌شوند اما جفت‌گیری نباید قبل از ۶ ماهگی صورت بگیرد. بعد از جفت‌گیری، ترشحات واژن مشخص می‌شود و ماده تمایلی به جفت‌گیری ندارد و به نر اجازه نزدیک شدن نمی‌دهد.
مدت آبستنی بین ۳۴ تا ۳۷ روز طول می‌کشد و معمولاً تعداد بچه‌ها بین ۱ تا ۷ است (به طور متوسط ۳). ماده‌ها مسئول مراقبت از بچه‌ها هستند اما در شرایط استرس و آزار ممکن است رفتار هم‌گونه خواری از خود نشان دهند. بچه‌های تازه متولد شده کور و کر هستند. چشم‌ها و گوش‌ها در سن ۱۴ تا ۲۰ روزگی باز می‌شوند. جوان‌ها دارای خارهایی در زیر پوست هستند که چند ساعت بعد از تولد از بین می‌روند.
این خارها بعد از یک ماهگی با خارهای دائمی جایگزین می‌شوند. دوره شیردهی ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد و از ۳ هفتگی می‌توانند غذای جامد بخورند.
توانایی‌های ویژه خارپشت
خارپشت‌ها موجوداتی شب‌زی و منزوی هستند و دارای قلمرو خاص خود می‌باشند. در زمان جلب توجه جفت و بزرگ کردن بچه‌ها، رفتارشان کمی متفاوت است. در شرایط طولانی‌مدت استرس مانند گرما یا سرمای زیاد، آنها غیرفعال می‌شوند، اما به خواب زمستانی نمی‌روند. عدم فعالیت دائمی نیست و ممکن است در شرایط راحت‌تر دوباره فعال شوند.
این دوره باعث می‌شود که فعالیت متابولیکی خارپشت‌ها کاهش یابد و آنها در معرض خطر عفونت قرار گیرند. به همین دلیل، باید دمای محیط ثابت و مناسب باقی بماند تا این خطرات به وجود نیاید. خارپشت‌ها یک رفتار جالب به نام “خود چرب کردن” دارند، که در این حالت، وقتی با یک ماده جدید روبرو می‌شوند، آن را لیس می‌زنند یا می‌جوند، سپس بزاقی غلیظ و کف کرده تولید می‌کنند که روی تیغ‌هایشان پخش می‌شود. این رفتار معمولاً در زمان جفت‌گیری، تعیین قلمرو، ارتباط با هم‌نوعان، کاهش انگل‌های پوستی یا به عنوان یک روش دفاعی انجام می‌گیرد.
وقتی خارپشت‌ها احساس خطر می‌کنند، به صورت یک توپ جمع می‌شوند و خارهایشان را از هم باز و پهن می‌کنند، خود را باد می‌کنند و صدای فش‌فش می‌دهند. تیغ‌های آنها از کراتین تشکیل شده‌اند و نوک‌های تیزی دارند، اما زهر ندارند. ورود تیغ‌ها به پوست ممکن است با یک واکنش آلرژیک همراه باشد. هر خارپشت معمولی ممکن است حدود ۵۰۰۰ خار داشته باشد.
پرورش و نگهداری خارپشت
چون خارپشت‌ها عموماً تنهایی زندگی می‌کنند و دارای قلمرو هستند، بهتر است هر کدام به صورت جداگانه نگهداری شوند. قفس باید دیوارهای نرم و بلندی داشته باشد تا از فرار آنها جلوگیری کند، زیرا خارپشت‌ها حیوانات بسیار چابکی هستند. می‌توان از آکواریم‌های شیشه‌ای یا قفس‌هایی با پلاستیک فشرده استفاده کرد. برای هر خارپشت نیاز به فضای کافی، حدود ۵ در ۷ سانتی‌متر است.
زمین قفس باید متراکم بوده و از کف‌های توری استفاده نشود، زیرا این کف‌ها می‌تواند به پا یا انگشتان آنها آسیب بزند. سطح بستر باید خشک و تمیز نگه داشته شود و از مواد جاذب مناسب مثل روزنامه خرد شده، کاه، تکه‌های درخت صنوبر و چوب ذرت خرد شده برای پوشاندن بستر استفاده کرد که باید حدود ۸ سانتی‌متر عمق داشته باشد.
نباید از پارچه برای بستر استفاده کرد، زیرا ممکن است توسط حیوان خورده شود یا دور پاهایش بپیچد و او را گرفتار کند، که می‌تواند باعث قطع عضو یا مرگ حیوان شود. همچنین، تکه‌های چوب معطر، به خصوص چوب درخت سدر، نباید استفاده شوند زیرا می‌توانند باعث التهاب پوستی شوند.
بستر باید به صورت روزانه تمیز شود و به طور کامل در بازه‌های زمانی مناسب عوض گردد تا از بروز التهاب پوستی و سایر مشکلات بهداشتی جلوگیری شود. خارپشت‌ها به یک لانه برای استراحت نیاز دارند. این لانه باید کمی بزرگ‌تر از جثه خود حیوان باشد و به طور مرتب تمیز شود. جعبه مقوایی، چوبی یا پلاستیکی و حتی گلدان می‌تواند لانه مناسبی باشد. از آنجا که خارپشت‌ها شب‌‌گرد هستند، صاحب آنها باید بداند که فعالیت آنها بین غروب و طلوع آفتاب بیشتر است.
سایر لوازم جانبی قفس شامل یک سطح صاف، چرخ و فلک و محلی برای نگهداری جوجه‌ها است. چرخ و فلک‌ها نباید میله‌های باز داشته باشند، زیرا ممکن است به ران حیوان آسیب برسانند. دمای داخل قفس باید در حد مناسب و کنترل شده باشد. هر نکته‌ای در نگهداری باید با دقت رعایت شود تا وضعیت سلامتی خارپشت‌ها تضمین شود.
“`html
دما باید بین ۲۴ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد باشد. می‌توانید یک صفحه حرارتی قابل تنظیم زیر قفس قرار دهید.
قفس خارپشت باید در محلی دور از نور مستقیم یا هرج و مرج باشد چون خارپشت‌ها از صداهای بلند یا نور زیاد می‌ترسند. بنابراین، قفس را باید در جایی آرام و خلوت در خانه قرار دهید. رطوبت زیر ۴۰ درصد مناسب است. برای کنترل شرایط محیطی، می‌توانید یک رطوبت‌سنج و دما سنج را در قفس قرار دهید.
آب باید همیشه آزاد و در دسترس باشد. همچنین می‌توان از یک لوله مجهز به قطره چکان یا یک ظرف سنگین سفالی استفاده کرد و همچنین می‌توان یک لگن با عمق کم برای آب‌تنی حیوان نیز در قفس قرار داد. خارپشت‌ها را می‌توان در یک محفظه غیر قابل فرار برای فعالیت گذاشت و از لگن شنا، اسباب بازی، کاه یا یونجه، لوله‌های مقوایی و ابزارهای دیگر برای بالا رفتن حیوان استفاده کرد.
تغذیه خارپشت
در طبیعت، خارپشت‌ها همه‌چیز خوار و حشره‌خوار هستند. رژیم غذایی ایده‌آل آنها باید مقدار کمی چربی و مقدار زیادی پروتئین داشته باشد. فرمول‌های تجاری غذا برای خارپشت‌ها موجود است، اما بیشتر آنها بر اساس رژیم غذایی گربه‌ها تهیه می‌شوند. غذا نباید به صورت آزاد در اختیار آنها باشد چون می‌تواند باعث چاقی شود که یک مشکل شایع در خارپشت‌های محبوس است.
در این جا به تعدادی از وعده‌های مناسب اشاره می‌کنیم:
۲ قاشق غذاخوری غذای رژیمی گربه یا ترکیبی از غذای خشک و کنسرو یا یک رژیم مناسب برای حشره‌خوارها. همچنین می‌توان یک تا دو قاشق غذاخوری از سبزیجات یخ‌زده (یخ باز شده) که به آن مقداری پودر ویتامین و مواد معدنی اضافه شده باشد هم مناسب است. در هفته چند بار می‌توان ۳-۵ حشره به خارپشت‌ها داد.
یک تا دو قاشق سوپ بچه، تخم‌مرغ پخته، کرم خوراکی یا دیگر گونه‌های حشرات و کرم‌ها هم مناسب است. وزن خارپشت‌ها باید تحت کنترل باشد تا از چاقی و اضافه وزن جلوگیری شود. خارپشت‌ها نباید با حلزون تغذیه شوند چون می‌تواند باعث بیماری‌های انگلی شود. قسمت اعظم رژیم‌های غذایی باید شامل غذای تجاری خارپشت‌ها باشد.
به علاوه تقریبا یک تا دو قاشق چای‌خوری از غذاهای مرطوب مثل کنسرو گربه یا سگ، پنیر دلمه کم چرب، گوشت پخته شده یا تخم‌مرغ و یک و نیم قاشق غذاخوری میوه یا سبزیجات مثل سیب، گلابی، انواع توت، موز، انگور، برگ‌های سبز، نخودفرنگی، گوجه، کدو، لوبیا و هویج پخته هم می‌توان به عنوان غذا استفاده کرد.
غذای تشویقی مناسب می‌تواند ۳تا۴ مرتبه در هفته استفاده شود و شامل کرم خوراکی و کرم خاکی باشد. کرم موم دار به دلیل چربی زیاد نباید استفاده شود. شیر باعث اسهال می‌شود لذا نباید در رژیم غذایی خارپشت‌ها گنجانده شود. مواد سخت مثل هویج خام، دانه‌های خشکبار و دانه می‌تواند در سقف دهان گیر کند و نباید برای تغذیه خارپشت‌ها استفاده شود.
موارد تغذیه‌ای به جنسیت، سن، وضعیت جنسی و فعالیت خارپشت بستگی دارد و با توجه به این موارد رژیم غذایی زیر نظر دامپزشک قابل تغییر است.
“““html
بیماری‌های رایج در خارپشت‌ها
برای حفظ سلامت خارپشت‌ها، به بهداشت دهان و دندان، واکسیناسیون و کنترل انگل‌های داخلی و خارجی اهمیت زیادی باید داد.
اضافه وزن در خارپشت‌ها: این مشکل معمولاً به دلیل تغذیه نامناسب، کم بودن فعالیت و یا شرایط آب و هوایی سرد رخ می‌دهد. بنابراین، باید به وعده‌های غذایی و میان وعده‌های آنها توجه کرد تا از بروز این مشکل جلوگیری شود.
بیماری‌های دندانی در خارپشت‌ها: این بیماری‌ها می‌توانند باعث کاهش اشتها، آبریزش دهانی و کاهش وزن شوند. برای جلوگیری از آنها، مسواک زدن روزانه لازم است و در صورت پیشرفت بیماری، نیاز به درمان‌های تخصصی دندانپزشکی و در صورت لزوم درمان با آنتی‌بیوتیک است. البته باید توجه داشت که آبریزش دهانی همراه با عادت (anting) طبیعی است.
نئوپلازی در خارپشت‌ها: این وضعیت معمولاً به شکل توده‌ها یا برجستگی‌هایی روی یا زیر پوست، زخم، بوی بد نفس، آبریزش دهان، بی‌اشتهایی، اسهال، کاهش وزن و بزرگ شدن شکم بروز می‌کند. احتمال بروز تومور در خارپشت‌های بالای سه سال بیشتر است و شایع‌ترین تومور، بدخیمی در سلول‌های پوششی دهان است. تومورهای غدد پستانی و رحمی در ماده‌ها نیز رایج است و عمدتاً بدخیم می‌باشند.
بیماری قلبی در خارپشت‌ها: کاردیومیوپاتی اتساعی، به‌طور معمول در خارپشت‌های خانگی و حیوانات مسن ظاهر می‌شود. نشانه‌های آن شامل کاهش وزن، مشکلات قلبی، کاهش فعالیت و مرگ ناگهانی است. پیش‌آگهی این بیماری معمولاً نامطلوب است، اما با داروهای تخصصی تحت نظر دامپزشک می‌توان به بهبود وضعیت آنها کمک کرد.
سالمونلا در خارپشت‌ها: گونه‌های مختلفی از این باکتری ممکن است در خارپشت‌ها بیماری ایجاد کنند. بنابراین، صاحبان باید توجه داشته باشند که خارپشت‌ها ممکن است حامل و منتقل‌کننده این باکتری باشند. برای کاهش احتمال انتقال سالمونلا، پس از دست زدن به حیوان یا قفس آن یا تعویض بسترش، صاحب باید دست‌های خود را با آب و صابون بشوید. همچنین باید حیوانات خانگی مانند خارپشت فراموش نشود که نباید نزدیک محل آماده‌سازی غذا یا دهان نگه داشته شوند.
تروما در خارپشت‌ها: زخم و شکستگی ممکن است به دنبال درگیری با سایر خارپشت‌ها یا حیوانات خانگی ایجاد شود. همچنین تروما ممکن است به دلیل افتادن از ارتفاع یا لگد مال شدن حیوان باشد.
درماتیت در خارپشت‌ها: انگل‌های پوستی ممکن است حضور داشته باشند و نیاز به تشخیص و درمان دارند. اقدامات نگهداری و آماده‌سازی محیط زندگی آنها باید به منظور جلوگیری از این موارد مورد توجه قرار گیرد. تظاهرات…
“““html
بالینی شامل پوشش نامرتب، خارهای شکسته شده و تحریک پذیر می‌باشند.
بیماری‌های کبدی خارپشت: بیماری‌های کبدی شامل هپاتیت، کبد چرب و نئوپلازی (رشد غیرطبیعی سلول‌ها) است. این بیماری‌ها ممکن است به دلیل چاقی مفرط، خوردن غذاهای چرب یا مصرف مواد سمی برای کبد به وجود بیایند. همچنین عفونت‌های مزمن باکتریایی و یا حساسیت‌های نژادی نیز می‌توانند عامل بروز این بیماری‌ها باشند. علائم بالینی شامل اسهال، از دست رفتن اشتها، کاهش وزن و حتی از بین رفتن حیوان است.
بیماری‌های تنفسی خارپشت: عفونت‌های ریوی و بینی ممکن است به دلیل عوامل باکتریایی، قارچی یا ویروسی باشد. درمان‌هایی مانند مایع‌درمانی، اکسیژن‌درمانی و استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیکی و ضد قارچی می‌توانند به بهبود بیمار کمک کنند. علائم بالینی شامل تنفس سخت، احتقان و عطسه کردن است. عوامل مساعد کننده برای ابتلا به عفونت‌های تنفسی شامل آلودگی محیط زیست، رژیم غذایی نامناسب و بیماری‌های همراه هستند.
سندرم Wobbly خارپشت: این یک بیماری عصبی است که به این نام معروف شده است. شیوع این بیماری در خارپشت‌های خانگی آفریقایی حدود ۱۰٪ است. علائم این بیماری ممکن است بین ۱ تا ۳۶ ماه از عمر حیوان شروع شود و شامل افتادن به یک سمت، تشنج، لرزش عضلانی، بیرون زدگی کره چشم، تحلیل عضلانی، سختی در بلع، خستگی و حتی فلجی ناحیه‌ای می‌باشد.
بیماری‌های اسکلتی–عضلانی خارپشت: بیماری‌های اسکلتی–عضلانی می‌تواند با لنگش و مقاومت در برابر حرکت مشخص شود. علل شایع این بیماری‌ها شامل رشد بیش از حد ناخن‌ها، عفونت پاها، چاقی مفرط، شکستگی و تورم مفاصل است.
بیماری‌های چشمی خارپشت: زخم قرنیه و آسیب‌های چشمی دیگر در خارپشت‌ها شایع است. درمان این مشکلات می‌تواند دشوار باشد. از بین رفتن بینایی یکی یا هر دو چشم می‌تواند بر توانایی حیوان برای حرکت در قفس تأثیر بگذارد و ممکن است نیاز به بررسی داشته باشد.
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`