“`html
خرگوش اهلی (Oryctolagus Cuniculus) حیوانی از خانواده خرگوش شکلان (Lagomorpha) است و زادگاه اصلی آن غرب اروپا و شمال غرب آفریقا می‌باشد. در حال حاضر، از نژادهای مختلف خرگوش برای اهداف مختلفی مثل تولید پشم و گوشت، تحقیقات علمی و به عنوان حیوان خانگی استفاده می‌شود. رفتار آرام و غیر تهاجمی خرگوش‌ها، آنها را به یک انتخاب عالی برای نگهداری به عنوان حیوان خانگی تبدیل کرده است. اما برای نگهداری درست از آنها، آشنایی با ویژگی‌های آناتومیکی، فیزیولوژیکی و رفتاری این حیوان ضروری است.
ویژگی‌های کالبدشناسی و فیزیولوژیکی:
سر: یکی از مهمترین ویژگی‌های آناتومیکی خرگوش‌ها، گوش‌های آنها هستند. لاله گوش آنها یکی از مشخصه‌های برجسته است و علاوه بر کمک به شنوایی، به تنظیم دمای بدن نیز کمک می‌کند. لاله‌های گوش نرم و حساس‌اند و نباید از آنها برای گرفتن یا مهار حیوان استفاده کرد.
چشم‌ها: نسبت به اندازه سر بزرگ و دارای زاویه دیدی حدود 190 درجه هستند. مردمک‌ها قابلیت گشاد شدن بالایی دارند و به همین دلیل، حس بینایی آنها بسیار قوی‌تر از انسان‌ها است. پلک سوم در این حیوانات وجود دارد که هنگامی که می‌خوابند، به سمت داخل چشم حرکت می‌کند و سطح قرنیه را می‌پوشاند.
دندان‌های خرگوش: دندان‌های آنها دائماً در حال رشدند و به طور میانگین بیش از 10-12 سانتیمتر در سال رشد می‌کنند. بنابر این، مشکلات دندانی مانند رشد بیش از حد یا دندان‌های بدشکل در خرگوش‌ها شایع است.
قفسه صدری: حجم قفسه صدری آنها نسبت به اندازه بدن کوچک است. قلب آنها نیز کوچک است و برخلاف سایر پستانداران، دریچه‌های قلب به صورت دو لختی (Bicuspid) هستند.
محوطه بطنی: طول روده‌ها حدود 10 برابر طول بدن است و روده بزرگ (Cecum) بخش مهمی از آن را تشکیل می‌دهد. این بخش به تجزیه مواد غذایی کمک می‌کند و ترکیبات مفیدی مانند پروتئین و ویتامین را تولید می‌کند.
خرگوش‌ها به صورت طبیعی مدفوع خواری دارند و دو نوع مدفوع تولید می‌کنند: یکی به شکل دانه‌ای و دیگری به صورت خمیری. نوع دوم غنی از پروتئین و ویتامین است و خرگوش فقط همین نوع را می‌خورد. این کار معمولاً صبح زود انجام می‌شود.
ادرار خرگوش به دلیل مصرف غذاهای گیاهی دارای PH قلیایی است و رنگ آن می‌تواند از زرد روشن تا نارنجی یا قهوه‌ای متمایل به قرمز متغیر باشد. این تغییر رنگ به میزان هیدراتاسیون و قلیایی بودن ادرار بستگی دارد. همچنین به دلیل وجود نمک‌های کربنات کلسیم و فسفات آمونیم و منیزیم، ادرار آنها کدر است و این رسوبات ممکن است تمیز کردن قفس را دشوار کند.
درجه حرارت طبیعی بدن خرگوش‌ها بین 37 تا 39.4 درجه سانتیگراد و به طور میانگین 38.3 درجه سانتیگراد می‌باشد. با توجه به وجود نژادهای مختلف، وزن خرگوش‌های بالغ می‌تواند از حداقل 0.9 کیلوگرم در نژادهای کوچک (مانند آلمانی و لهستانی) تا 1.8 کیلوگرم در نژادهای متوسط (مانند نیوزیلند) متفاوت باشد.
“““html
و kg 7/3 در نژادهای بزرگ (فلاماندری بزرگ) تغییر می‌کند. متوسط طول عمر این حیوان حدود 5 تا 6 سال بوده و حداکثر طول عمر قابل‌انتظار 15 سال است.
نگهداری:
خرگوش را می‌توان در داخل منزل (مثلاً در حیاط) نگهداری کرد. حداقل سطح مورد نیاز برای خرگوشی به وزن kg 2 حدود 0/3 متر مربع است. برای خرگوش‌های با وزن بالای kg 2 به ازای هر کیلوگرم وزن اضافی، سطح لانه باید حدود 0/2 – 0/1 متر مربع بیشتر شود. اگر چند خرگوش با هم نگهداری شوند، باید به ازای هر خرگوش اضافی، 0/2 متر مربع به سطح لانه افزوده گردد.
ارتفاع لانه باید به گونه‌ای باشد که حیوان بتواند به طور کامل بر روی پاهای خود بایستد، که بسته به جثه‌ی حیوان می‌تواند حدود 45-90 سانتیمتر در نظر گرفته شود. اگر خرگوش در فضای بیرون نگهداری می‌شود، کف لانه باید عایق باشد تا رطوبت به آن نفوذ نکند و اگر در فضای داخلی نگهداری می‌شود، کف لانه می‌تواند مشبک یا توری باشد تا ادرار و رطوبت ناشی از آن در کف قفس باقی نماند و بتوان لانه را به راحتی تمیز کرد.
جهت جلوگیری از درگیری بین خرگوش‌ها و عوارض ناشی از آن، باید خرگوش‌های نر را جدا از هم نگهداری کرد. همچنین نرها و ماده‌ها همچنین باید تقریباً همیشه در لانه‌های جداگانه باشند، مگر در زمان جفت‌گیری. نگهداری چند خرگوش ماده در یک قفس هیچ اشکالی ندارد.
خرگوش‌ها می‌توانند دماهای بین ۲۷ تا ۴ درجه را تحمل کنند، هرچند دمای توصیه‌شده بین ۲۲ تا ۱۶ درجه سانتیگراد است. رطوبت محیط باید حدود ۶۰ تا ۴۰ درصد باشد و حداقل مدت روشنایی مورد نیاز ۱۶ تا ۱۴ ساعت است. اگر مدت روشنایی کمتر از این مقدار باشد، حیوان ممکن است دچار کاهش فعالیت جنسی پاییزی (Autumnal Sexual depression) شود.
تغذیه:
میزان مصرف غذا در خرگوش‌ها به طور متوسط روزانه حدود ۵ گرم به ازای ۱۰۰ گرم وزن بدن است. بهترین غذای مناسب برای خرگوش‌ها، جیره‌های غذایی تجاری هستند که بر اساس نیاز حیوان تنظیم شده‌اند. این جیره‌ها معمولاً حاوی ۱۷ تا ۱۴ درصد پروتئین، ۲۲ تا ۱۲ درصد فیبر خام و ۲۱۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلوکالری انرژی هستند.
در کنار این مواد می‌توان از سبزیجات مختلف نیز استفاده کرد، اما باید مراقب بود که سبزیجات فاسد و کپک‌زده نباشند.
این حیوان از نظر فیزیولوژیکی شبه‌نشخوارکننده (Pseudoruminant) محسوب می‌شود و چون میکروفلور دستگاه گوارش آن به تغییرات اسمولاریته و pH بسیار حساس است، بنابراین تغییر نوع مواد غذایی باید به آرامی و طی مدت ۴ تا ۵ روز انجام شود. هرگونه تغییر ناگهانی در محتوای جیره غذایی، به ویژه استفاده از جیره‌های غنی از کربوهیدرات، می‌تواند منجر به اختلالات شدید گوارشی و در نهایت مرگ حیوان گردد.
تولید مثل:
تشخیص جنسیت در خرگوش‌های نابالغ بسیار مشکل بوده و به تجربه نیاز دارد. بنابراین در این‌صورت از دامپزشک کمک بگیرید.
خرگوش‌ها در حدود سن ۱۶ تا ۲۴ هفتگی به بلوغ می‌رسند. نژادهای کوچک‌تر زودتر از نژادهای بزرگ‌تر و ماده‌ها زودتر از نرها بالغ می‌شوند. خرگوش ماده سیکل اوستروس منظمی ندارد ولی مرحله پذیرش جنسی طولانی و حدود ۷ تا ۱۰ روز است. اگر جفت‌گیری انجام نشود، ظرف ۱ تا ۲ روز حالت پذیرش از بین رفته و پس از آن حیوان مجدداً وارد مرحله پذیرش جنسی می‌شود.
خرگوش ماده‌ای که به این مرحله رسیده، به سایر خرگوش‌های ماده داخل قفس اجازه می‌دهد که بر روی او بپرند، که این نشانه‌ای مهم برای تشخیص آماده بودن حیوان برای جفت‌گیری است. همچنین، همان‌طور که در مبحث لانه ذکر شد، نرها و ماده‌ها باید جدا از یکدیگر نگهداری شوند و فقط در زمان پذیرش جنسی خرگوش ماده به مدت حدود ۱۰ دقیقه در قفس خرگوش نر قرار داده شوند.
اگر جفت‌گیری منجر به لقاح نشود، ممکن است آبستنی کاذب (Pseudopregnancy) رخ دهد. در این مرحله…
“`
حیوان ماده تمام نشانه‌ها و علائم آبستنی را دارد و حتی پستان‌هایش نیز بزرگ‌تر می‌شوند. این مرحله معمولاً پس از حدود 18 روز به پایان می‌رسد.
مدت زمان آبستنی تقریباً 30 تا 33 روز است. در این مدت، پستان‌ها به سرعت رشد می‌کنند و این رشد بیشتر در هفته آخر آبستنی اتفاق می‌افتد. در روزهای آخر، حیوان ماده شروع به ساختن لانه می‌کند و برای این کار موهای ناحیه شکمش را می‌کند. تعداد بچه‌ها معمولاً بین 4 تا 12 عدد است و میانگین آنها 7 عدد می‌باشد. بچه‌ها معمولاً صبح زود و در حدود یک ساعت یا کمتر به دنیا می‌آیند. طول مدت شیردهی حدود 4 تا 6 هفته است. مادر در طول روز فقط یک بار، معمولاً صبح‌ها، به بچه‌ها شیر می‌دهد و در بقیه ساعات روز لانه را ترک می‌کند. این کار به معنای عدم پذیرش بچه‌ها توسط مادر نیست. اگر مادر بمیرد یا نتواند بچه‌ها را شیر بدهد، می‌توان آنها را به صورت دستی تغذیه کرد. برای تغذیه بچه‌ها شیر با فرمول‌های مختلفی توصیه می‌شود که یکی از ساده‌ترین آنها به شرح زیر است:
شیر گاو: 240 سی‌سی
زرده تخم‌مرغ: 1 عدد
عسل: 5 سی‌سی
مولیتی ویتامین کودکان: 5 سی‌سی
شیر دادن هر 12 تا 24 ساعت انجام می‌شود. البته باید بدانید که تغذیه دستی بچه خرگوش‌ها غالباً موفقیت‌آمیز نیست و ممکن است با مشکلات گوارشی و تنفسی همراه باشد.
خرگوش و بهداشت عمومی:
اگرچه موارد انتقال بیماری‌های خطرناک به انسان از خرگوش‌های خانگی نادر است، اما مهمترین این بیماری‌ها شامل سالمونلوز، تولارمی، هاری، عفونت‌های قارچی پوست و مو، سل و توکسوپلاسموز هستند.
برای جلوگیری از بیماری در حیوان و کاهش احتمال انتقال آن به صاحب حیوان، رعایت نکات زیر نیاز است:
1 – پس از خرید حیوان، به یک درمانگاه دامپزشکی مراجعه کنید تا سلامت حیوان بررسی شود و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.
2 – اگر ممکن است، حیوان را در جایگاهی مناسب و به دور از محیط داخل منزل نگهداری کنید، مثلاً در حیاط.
3 – اگر حیوان در داخل خانه نگهداری می‌شود، باید در یک جایگاه خاص و کوچک باشد و رفت و آمد آزادانه او در منزل محدود شود.
4 – محل نگهداری و لانه حیوان را به‌طور روزانه تمیز کنید.
5 – از تماس حیوان با سایر حیوانات خانگی و حیوانات غیرخانگی مانند گربه‌های ولگرد جلوگیری کنید.
6 – رعایت بهداشت شخصی، به ویژه شستن دست‌ها بعد از تماس با حیوان، بسیار مهم است.
7 – اگر هرگونه تغییر در ظاهر یا رفتار حیوان مشاهده کردید، به درمانگاه دامپزشکی مراجعه کنید و وفق نظرات دامپزشک، معاینات دوره‌ای انجام دهید.
واکسن هاری فقط در مواردی که حیوان در معرض هاری قرار دارد یا در مناطقی که هاری شایع است، توصیه می‌شود و برای پیشگیری از سایر بیماری‌ها واکسنی مخصوص خرگوش‌ها تا کنون تهیه نشده است.
جمع‌آوری: مجله اینترنتی رضیم