همه چیز در مورد داروی سیرولیموس (2 نکته مهم)

موارد مصرف و عوارض سیرولیموس

سیرولیموس (Sirolimus) یا راپامایسین یک داروی معروف است که از میکروبی به نام Streptomyces hygroscopicus به دست می‌آید و برای سرکوب سیستم ایمنی بدن کاربرد دارد. این دارو معمولاً برای جلوگیری از رد پیوند کلیه و همچنین در درمان بیماری‌های خودایمنی استفاده می‌شود. برای جلوگیری از رد پیوند، سیرولیموس به همراه داروهای دیگری مانند سیکلوسپورین و کورتیکواستروئیدها بلافاصله بعد از پیوند تجویز می‌شود.

مکانیسم اثر سیرولیموس

سیرولیموس به عنوان یک داروی سرکوب‌کننده ایمنی عمل می‌کند و با جلوگیری از فعال شدن و تقسیم‌ سلولی لنفوسیت‌های T که به محرک‌های ایمنی جواب می‌دهند، اثر می‌گذارد. همچنین این دارو تولید آنتی‌بادی‌ها را هم کاهش می‌دهد. این دارو سریعاً از طریق خوراکی جذب می‌شود و پس از مصرف، تقریبا در یک ساعت به بیشترین غلظت در خون می‌رسد. این زمان در افراد دریافت‌کننده کلیه کمی بیشتر بوده و حدود دو ساعت است.

فارماکوکنتیک سیرولیموس

زیستی‌قابلیت سیرولیموس در فرم مایع حدود 14 درصد و در فرم قرص حدود 27 درصد است. به همین خاطر، اثرگذاری این دو فرم دارویی متفاوت است. دارو پس از مصرف به اشکال مختلفی در بدن پراکنده می‌شود و تقریبا 92 درصد آن به پروتئین‌های خون، به خصوص آلبومین، متصل می‌شود. این دارو به چندین آنزیم در بدن تبدیل می‌شود و مهم‌ترین متابولیت‌های آن در خون و همچنین در ادرار و مدفوع قابل شناسایی هستند. پس از یک بار مصرف، 91 درصد دارو از طریق مدفوع و 2.2 درصد آن از طریق ادرار دفع می‌شود.

موارد و مقدار مصرف سیرولیموس

الف) جلوگیری از رد پیوند در بیماران پیوند کلیه به همراه سیکلوسپورین و استروئیدها:

• بزرگسالان و نوجوانان بالای 13 سال با وزن بیشتر از 40 کیلوگرم: بعد از پیوند، با mg 6 به صورت خوراکی یک بار در روز شروع شود و دوز نگهدارنده mg 2 یک بار در روز است.
• نوجوانان بالای 13 سال با وزن کمتر از 40 کیلوگرم: بعد از پیوند، با mg/m2 3 به صورت خوراکی یک بار در روز شروع می‌شود و دوز نگهدارنده mg/m2 1 یک بار در روز است.
• بیمارانی که خطر کمتری برای رد پیوند دارند، می‌توانند بعد از 2 تا 4 ماه دوز سیکلوسپورین را کاهش داده و قطع کنند.
• در حین کاهش دوز، سیرولیموس باید به‌طور مرتب تنظیم شود تا سطوح خونی آن بین ng/ml 12 تا 24 باشد.
• تنظیم دوز همچنین به وضعیت بیمار و نتایج آزمایش بستگی دارد.
• بیشترین دوز مجاز روزانه نباید از mg 40 بیشتر شود. اگر دوز بارگذاری از mg 40 بیشتر باشد، این مقدار باید در طول 2 روز به بیمار داده شود.

تنظیم دوز: برای بیماران با نارسایی کبدی خفیف تا متوسط، دوز نگهدارنده یک سوم کاهش می‌یابد. نیازی به کاهش دوز بارگذاری نیست.

مصرف سیرولیموس در دوران حاملگی

C – مطالعات انجام‌شده در حیوانات نشان داده است که این دارو ممکن است عوارضی داشته باشد، اما اطلاعات کافی برای انسان‌ها موجود نیست. به هر حال، ممکن است فواید استفاده از این دارو در زنان حامله بیشتر از خطرات احتمالی آن باشد، یا اینکه هیچ مطالعه‌ای در این زمینه انجام نشده باشد.

مصرف سیرولیموس در دوران شیردهی

“`

هیچ تحقیقی که به طور خاص ایمنی مصرف دارو در زنان باردار را بررسی کند، وجود ندارد. بنابراین، مصرف دارو فقط زمانی توصیه می‌شود که فواید آن از ضررهایش بیشتر باشد. همچنین شواهدی مبنی بر ترشح سیرولیموس در شیر مادر وجود ندارد، اما به دلیل احتمال عوارض جانبی برای نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، توصیه می‌شود که زنان شیرده از مصرف این دارو خودداری کنند یا در حین مصرف دارو، شیردهی را متوقف کنند.

عوارض جانبی سیرولیموس

• اعصاب مرکزی: احساس اضطراب، خستگی، گیجی، افسردگی، تغییرات خلق و خو، تب، سردرد، افزایش تنش عضلانی، خواب‌آلودگی، لرزش.
• قلبی ـ عروقی: ریتم نامنظم قلب، درد در قفسه سینه، ورم، نارسایی قلبی، تغییرات فشار خون، خونریزی، و درد در عروق.
• چشم، گوش، حلق و بینی: مشکلات بینایی، آب مروارید، التهاب چشم، درد گوش، خونریزی بینی، ورم صورت.
• دستگاه گوارش: درد شکم، بی‌اشتهایی، مشکلات گوارشی مانند اسهال یا یبوست، تهوع و استفراغ.
• ادراری ـ تناسلی: درد در مثانه، سوزش موقع ادرار، وجود قند و خون در ادرار، و عفونت ادراری.
• خون: کم‌خونی، افزایش یا کاهش لنفوسیت‌ها.
• متابولیک: مشکلاتی مانند افزایش قند، افزایش کلسترول، و تغییر وزن.
• عضلانی ـ اسکلتی: درد در مفاصل، کمر، و مشکلات استخوانی.
• تنفسی: مشکلات تنفسی مانند آسم و سرفه.
• پوست: ایجاد آکنه، خارش، و تغییرات پوستی.
• سایر عوارض: دیر التیام زخم‌ها، آبسه، و علائم شبیه آنفولانزا.

مسمومیت با سیرولیموس و درمان آن

اطلاعات در مورد مسمومیت با سیرولیموس کم است. درمان معمولاً شامل اقدامات حمایتی می‌شود و باید توجه داشت که سیرولیموس با دیالیز قابل حذف نیست.

اثر سیرولیموس بر آزمایش‌های تشخیصی

• سیرولیموس می‌تواند منجر به افزایش سطح کراتینین، اوره، آنزیم‌های کبدی، کلسترول و گلبول‌های قرمز شود.
• این دارو همچنین می‌تواند موجب کاهش هموگلوبین، سدیم، منیزیم و پلاکت‌ها گردد.
• علاوه بر این، ممکن است تغییراتی در سطح فسفات، پتاسیم، گلوکز، کلسیم و گلبول‌های سفید خون مشاهده شود.

تداخلات مهم سیرولیموس

زمانی که سیرولیموس همراه با آمینوگلیکوزید، آمفوتریسین و دیگر داروهای مضر برای کلیه‌ها مصرف شود، باید احتیاط زیادی انجام گیرد.

سایمتیدین، کلاریترومایسین، دانازول، فلوکونازول، ریتوناویر، نیکاردپین و وراپامیل داروهایی هستند که می‌توانند تاثیر داروی سیرولیموس را تغییر دهند و باعث افزایش میزان آن در خون شوند. بنابراین، بیماران باید به دقت تحت نظر باشند.

سیکلوسپورین همچنین می‌تواند سطح سیرولیموس را بالا ببرد، بنابراین سیرولیموس باید 4 ساعت بعد از سیکلوسپورین مصرف شود. داروهای فیبرات و مهارکننده‌های HMG-CoA می‌توانند خطر بروز برخی عوارض جانبی ناشی از سیرولیموس را افزایش دهند. کتوکونازول نیز می‌تواند جذب سیرولیموس را افزایش دهد، بنابراین نباید این دو دارو به صورت همزمان مصرف شوند. آب گریپ فروت نیز می‌تواند میزان سیرولیموس را در بدن پایین بیاورد.

موارد منع مصرف سیرولیموس

باید از مصرف این دارو در بیمارانی که به آن حساسیت دارند، خودداری شود. در بیمارانی که دچار سطح چربی خون بالا یا مشکلات کلیه هستند، مصرف این دارو باید با احتیاط انجام شود. همچنین، بی‌خطر بودن استفاده از سیرولیموس برای بیمارانی که پیوند ریه یا کبد دارند، اثبات نشده است و نمی‌توان آن را به این بیماران توصیه کرد.

نکات مهم درباره سیرولیموس

1- محلول خوراکی باید رقیق شود و بلافاصله مصرف گردد.
2- این محلول فقط با آب یا آب پرتقال رقیق شود.
3- بیمارانی که از این دارو استفاده می‌کنند در معرض خطر عفونت و لنفوم هستند، زیرا سیستم ایمنی آن‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
4- در طول درمان کلسترول و تری‌گلیسرید باید کنترل شود. اگر سطح چربی خون بالا رفت، باید اقدامات مانند تغییر رژیم غذایی، ورزش و مصرف داروهای کاهش‌دهنده چربی انجام شود.
5- اگر بیمار همزمان از استاتین‌ها استفاده می‌کند، باید از نظر بروز مشکلات مانند رابدومیولیز بررسی شود.
6- سطح دارو در کودکان، بیماران زیر 13 سال با وزن کمتر از 40 کیلوگرم، بیماران با نارسایی کبد، بیمارانی که داروهای مهارکننده CYP3A4 مصرف می‌کنند و بیمارانی که مصرف سیکلوسپورین آن‌ها بسیار کم یا قطع شده است، باید اندازه‌گیری شود.
7- اگر محلول خوراکی در یخچال قرار گیرد، ممکن است کدورت پیدا کند که این طبیعی است و با رسیدن به دمای اتاق و تکان دادن ملایم آن برطرف می‌شود.

نکات مهم برای بیمارانی که سیرولیموس مصرف می‌کنند

1- به زنان در سن باروری باید خطرات این دارو برای جنین توضیح داده شود. این افراد باید قبل از آغاز درمان با سیرولیموس، در طول درمان و تا 12 هفته پس از قطع آن، از روش‌های مطمئن جلوگیری از بارداری استفاده کنند.
2- دارو باید همیشه همراه غذا یا قبل از غذا مصرف شود تا جذب آن تغییر نکند.
3- باید سیرولیموس 4 ساعت بعد از سیکلوسپورین مصرف شود.
4- اگر دارو با پوست یا غشاهای مخاطی تماس پیدا کند، آن ناحیه باید با آب و صابون شسته شود. اگر با چشم تماس داشت، باید با آب فراوان شسته شود.
5- بیمار باید از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب و اشعه ماورای بنفش خودداری کند و لباس‌هایی بپوشد که او را در برابر آفتاب محافظت کند و از کرم‌های ضدآفتاب استفاده کند.
6- از مصرف گریپ‌فروت در حین درمان پرهیز شود.
استفاده در کودکان: ایمنی و کارایی دارو در کودکان زیر 13 سال اثبات نشده است.

شرایط نگهداری سیرولیموس

محلول خوراکی را در دمای 2 تا 8 درجه سانتی‌گراد و دور از نور آفتاب نگهداری کنید و بعد از باز کردن بسته، آن را در مدت 1 ماه استفاده کنید. قرص سیرولیموس نیز باید در دمای 20 تا 25 درجه سانتی‌گراد و در ظروف غیرقابل نفوذ به نور و با درب محکم نگهداری شود.

بیشتر بخوانید: