“`html
پرتودرمانی (رادیوتراپی)
پرتو درمانی یا رادیوتراپی یک روش برای درمان سرطان است که با استفاده از تابش‌های قوی به‌منظور نابود کردن سلول‌های سرطانی انجام می‌شود.
در این درمان، پرتوهایی با انرژی بالا از دستگاهی که خارج از بدن بیمار قرار دارد، به طور خاص به ناحیه‌ای از بدن تابانده می‌شوند.
در درمان سرطان با پرتودرمانی ممکن است هم سلول‌های سرطانی و هم سلول‌های سالم آسیب ببینند، و تلاش پزشکان این است که آسیب کمتری به سلول‌های سالم وارد شود.
در ادامه، به تفصیل درباره پرتو درمانی و جوانب مرتبط با آن صحبت خواهیم کرد.
پرتودرمانی چیست؟
پرتودرمانی یا رادیوتراپی، روشی درمانی است که از اشعه‌های با انرژی بالا برای نابود کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
عموماً از اشعه‌ی ایکس (X-rays) برای این نوع درمان بهره می‌برند، اما از انواع دیگر انرژی نیز می‌توان استفاده کرد.
نکته مهم در پرتودرمانی این است که در حین تابش باید تا حد امکان سلول‌های سالم تحت تأثیر اشعه قرار نگیرند و آسیب نبینند.
چه کسانی نیاز به پرتودرمانی (رادیوتراپی) دارند؟
بیش از نیمی از افرادی که با نوعی سرطان مواجه می‌شوند، در طی درمان خود پرتودرمانی را تجربه می‌کنند، زیرا پزشکان این روش را برای تقریبا همه انواع سرطان به کار می‌برند.
پرتودرمانی همچنین برای درمان برخی از تومورهای غیرسرطانی نیز مفید است.
شایان ذکر است که تفاوت پرتودرمانی با شیمی‌درمانی بسیار زیاد است و نباید این دو را شبیه به هم تصور کرد.
پرتودرمانی به معنای استفاده از اشعه‌هاست، در حالی که شیمی‌درمانی بیشتر بر روی استفاده از داروها تمرکز دارد.
با این حال، در مراحل متوسط سرطان، معمولاً از ترکیب هر دو روش برای درمان استفاده می‌شود.
کاربردهای پرتو درمانی
پرتودرمانی به دلایل و شرایط مختلفی از جمله موارد زیر توسط پزشکان تجویز می‌شود:
- به عنوان تنها روش درمان سرطان
- قبل از جراحی برای کوچک کردن تومورهای سرطانی (نئوادجوانت تراپی)
- بعد از جراحی برای جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی باقیمانده (ادجوانت تراپی)
- همراه با دیگر روش‌های درمانی مثل شیمی‌درمانی برای نابود کردن سلول‌های سرطانی
- در سرطان‌های پیشرفته برای کاهش عوارض ناشی از سرطان
خطرات پرتو درمانی
همان‌گونه که قبلاً ذکر شد، پرتودرمانی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد.
برخی از افراد بعد از پرتودرمانی هیچ عارضه‌ای را تجربه نمی‌کنند، در حالی که در برخی دیگر عوارض متعددی مشاهده می‌شود.
عوارض جانبی ناشی از پرتودرمانی عموماً به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند.
بسیاری از عوارض جانبی پرتودرمانی قابل کنترل هستند و معمولاً پس از مدتی پس از پایان درمان برطرف می‌شوند.
گفتیم که پرتودرمانی در نواحی مختلف بدن عوارض متفاوتی ایجاد می‌کند.
نمونه‌های زیر نشان‌دهنده‌ی اثرات جانبی پرتودرمانی بر نواحی مختلف بدن هستند:
- ناحیه‌ی سر و گردن: خشکی دهان، مشکل در بلع، گلودرد، زخم‌های دهانی، تهوع، پوسیدگی دندان‌ها، غلیظ‌شدن بزاق، تغییر در طعم غذاها
- …
“““html
قفسه‌ی سینه : مشکل در بلع غذاها، سرفه، تنگی نفس
علاوه بر این موارد، ممکن است بعد از پرتودرمانی مواردی همچون ریزش مو در مکان‌هایی که اشعه تابیده شده (گاهی به‌طور دائم)، سوزش پوست در ناحیه تحت تأثیر اشعه، و خستگی به وجود آید. این‌ها عوارض جانبی هستند که ممکن است در هر ناحیه‌ای از بدن ظهور کنند.
برخی از عوارض جانبی پرتودرمانی ممکن است چند وقت بعد از درمان ظاهر شوند.
به عنوان مثال، در موارد نادر ممکن است در ناحیه‌هایی که تحت تابش اشعه قرار گرفته‌اند، سرطان جدیدی ایجاد شود.
این نوع سرطان معمولاً عوارض طولانی‌مدت ناشی از رادیوتراپی است.
عوارض دیگر مانند مشکلات قلبی و ریوی نیز می‌توانند به‌صورت طولانی‌مدت و حتی دائمی بروز کنند.
عوارض جانبی رادیوتراپی
پرتودرمانی مانند دیگر روش‌های درمانی ممکن است عوارضی برای بیمار داشته باشد، اما این عوارض در همه افراد اتفاق نمی‌افتد.
خوشبختانه، اکثر این عوارض موقتی و قابل کنترل هستند.
1. عفونت بعد از پرتودرمانی
- تا حد امکان از رفتن به مکان‌های شلوغ خودداری کنید.
- با افرادی که دچار بیماری‌های تنفسی هستند، نزدیک نشوید.
- به محض بروز علائمی مانند گلودرد، تب، تنگی نفس یا تپش قلب، بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
2. خستگی بعد از درمان با پرتودرمانی
- فعالیت‌های خود را محدود نمایید.
- زمان بیشتری را به استراحت بپردازید و در صورت نیاز چند استراحت کوتاه در طول روز داشته باشید.
- برای انجام کارهای روزمره از اعضای خانواده یا دوستانتان کمک بگیرید.
3. بی‌اشتهایی بعد از رادیوتراپی
- تعداد دفعات غذا خوردن را بیشتر کنید، اما هر بار مقدار کمتری بخورید.
- از غذاهای مورد علاقه‌تان استفاده کنید.
- اگر غذاهای جامد را نمی‌توانید بخورید یا خوردن آن برایتان دشوار است، می‌توانید از غذاهای نیم‌جامد یا مایع با انرژی استفاده کنید.
- با پزشک یا کارشناس تغذیه درباره مکمل‌های غذایی مشورت کنید.
4. تهوع بعد از انجام رادیوتراپی
- تا حد امکان از خوردن غذاهای سنگین در چند ساعت قبل از درمان خودداری کنید.
- هنگام احساس تهوع، چیزی نخورید. (چند ساعت بعد از آخرین استفراغ، مایعات را شروع کنید.)
- از مصرف غذاهای چرب، شیرین و خیلی شور پرهیز کنید.
- اگر غذاهای گرم برای شما تهوع‌آور است، به جای آنها غذاهای سرد مصرف کنید.
- هنگام تهوع و استفراغ شدید بیشتر استراحت کنید.
5. اسهال بعد از انجام پرتوتراپی
- تا حد ممکن از رژیم مایعات استفاده کنید. (آب سیب و چای کمرنگ می‌تواند مفید باشد)
- از مصرف موادی که سیستم گوارش را تحریک می‌کنند، مانند قهوه، لوبیا، کلم و ادویه‌جات پرهیز کنید.
6. عوارض پوستی ناحیه درمان با رادیوتراپی
- روزانه چند بار پوست خود را بررسی کنید.
- از هیچ پودر یا کرمی در ناحیه درمان استفاده نکنید. (اگر شدت مشکلات پوستی زیاد شد، با پزشک خود مشورت نمایید.)
- لباس‌های نرم و راحت از جنس نخی بپوشید.
- تا حد امکان از تابش مستقیم آفتاب به ناحیه درمان بپرهیزید.
- از ضربه زدن، خاراندن، خراشیدن، ماساژ، و تراشیدن ناحیه تحت پرتودرمانی خودداری کنید.
- ناحیه تحت درمان را از مواد مصنوعی مانند فلزات، الکل، پودر تالک، ضد عرق و عطرها دور نگه دارید.
- این ناحیه را از گرما مانند بالشتک‌های گرم کننده، بطری آب داغ و لامپ جلوگیری کنید.
- ناحیه تحت درمان را با مواد سرد مانند کیسه یخ تماس ندهید.
- اجازه ندهید که جریان آب دوش به طور مستقیم بر ناحیه تحت درمان بتابد.
7. ریزش مو در زمان رادیوتراپی
- باید بدانید که فقط موهای ناحیه تابش ممکن است دچار ریزش شوند.
- در صورت…
“““html - اگر ناراحت هستید، می‌توانید از کلاه گیس استفاده کنید.
- استفاده از کلاه یا روسری می‌تواند راحت‌تر باشد.
- نگران رویش مجدد مو نباشید.
آیا اثرات و اشعه‌های پرتودرمانی در بدن باقی می‌مانند؟
پس از پرتودرمانی خارجی، اشعه‌ها در بدن بیماران باقی نمی‌مانند.
بنابراین نیازی نیست که ارتباط با دیگران محدود شود یا مراقبت خاصی از آنها انجام شود.
اما اگر منبع تشعشع داخل بدن قرار داده شود و پرتودرمانی داخلی انجام شود، باید حرکت‌های خود را محدود کنید و با دیگران تماس نداشته باشید.
در طول جلسات پرتودرمانی چه اتفاقی می‌افتد!
هر جلسه‌ی پرتودرمانی حدود ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و معمولا برای هر بیمار در طول درمان، ۵ جلسه در هفته تجویز می‌شود.
در بسیاری موارد، جلسات به گونه‌ای تنظیم می‌شوند که بین دو جلسه، سلول‌های سالم بتوانند خود را بازسازی کنند.
در پرتودرمانی، از دستگاهی استفاده می‌شود که پرتوها را به دقت به نقطه‌ای از بدن که باید تحت درمان قرار گیرد، می‌تاباند.
قبل از شروع پرتودرمانی، بیمار روی تخت دراز می‌کشد و پزشک شتاب‌دهنده‌ی ذره‌ای خطی را با زوایای مختلف در اطراف بیمار جابجا کرده و به موقعیت بیمار تنظیم می‌کند.
در بیشتر موارد، قبل از اولین جلسه‌ی پرتودرمانی، پزشک نوعی پرتودرمانی شبیه‌سازی‌شده انجام می‌دهد تا بتوانند بهترین حالت قرارگیری بدن را مشخص کنند.
در طول پرتودرمانی، فرد به حالتی که قبلاً مشخص شده روی تخت دراز می‌کشد.
گاهی ممکن است از تجهیزاتی برای ثابت نگاه‌داشتن بدن بیمار استفاده شود.
دستگاه شتاب‌دهنده‌ی ذره‌ای خطی
پس از شروع پرتودرمانی، دستگاه شتاب‌دهنده‌ی ذره‌ای خطی که صدای وزوز دارد، در اطراف بدن بیمار شروع به حرکت می‌کند و پرتوها را به نقطه‌ی هدف می‌تاباند.
جلسه‌ی پرتودرمانی آنقدر برای بیمار راحت است که او می‌تواند به‌راحتی و بدون درد روی تخت دراز بکشد.
فقط در مورد درمان برخی سرطان‌ها مثل سرطان سینه یا ریه، ممکن است از بیمار خواسته شود تا در زمان‌های کوتاهی حین پرتودرمانی نفس خود را حبس کند.
در طول رادیوتراپی، تیم پزشکی در اتاقی نزدیک به اتاق درمان بیمار حاضر هستند و ارتباط صوتی و تصویری با بیمار دارند. بنابراین اگر بیمار احساس درد یا ناراحتی کند، می‌تواند با پزشکان صحبت کند.
سخن آخر در مورد رادیو تراپی
معمولاً در طول دوره‌ی درمان با پرتودرمانی پزشک چندین بار اسکن انجام می‌دهد تا تغییرات سرطان و نحوه‌ی واکنش آن به درمان را بررسی کند.
در بعضی موارد، پرتودرمانی در همان جلسات اول تأثیر زیادی بر درمان بیماری می‌گذارد.
اما در موارد دیگر ممکن است این تأثیر هفته‌ها یا ماه‌ها بعد پدیدار شود و برای برخی بیماران، این روش درمانی ممکن است به‌تنهایی کافی نباشد و نیاز به روش‌های دیگر باشد.
مهم این است که بیمار تیم پزشکی مورد اعتمادی را انتخاب کند تا بتواند با آرامش روحیه‌اش را تقویت کند و به درمان سریع‌تر بیماری‌اش کمک کند.
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`