علایم کمبود آهن در بدن چیست؟
آهن یکی از مواد مغذی مهم برای سلامتی بدن است. آهن به عملکرد سلول‌های بدن کمک می‌کند، تمرکز و حافظه را تقویت می‌کند، انرژی بدن را تأمین می‌کند و در ساخت هموگلوبین خون موثر است. کمبود آهن یکی از رایج‌ترین مشکلات تغذیه‌ای در کشورهای در حال توسعه بوده و بیشترین دلیل کم خونی در کودکان و زنان در سن باروری محسوب می‌شود. این مشکل می‌تواند منجر به هزینه‌های زیاد در بهداشت و درمان، کاهش بهره‌وری و افزایش بیماری و حتی مرگ و میر در مادران و کودکان شود و به همین دلیل قابلیت‌های جسمی و روانی جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
انواع آهن در غذاها
- آهن غذاها به دو نوع تقسیم می‌شود:
- آهن فِروز (آهن دو ظرفیتی یا Fe2+) که در غذاهای گوشتی وجود دارد و به آن آهن هِم می‌گویند.
- آهن فِریک (آهن سه ظرفیتی یا Fe3+) که در غذاهای گیاهی پیدا می‌شود و به آن آهن غیر هِم می‌گویند.
اهمیت آهن در بدن
آهن یک ماده‌ی مغذی بسیار مهم برای حفظ سلامت بدن است. این ماده کمک می‌کند که سلول‌ها به خوبی کار کنند، تمرکز شما بهتر شود، انرژی بیشتری داشته باشید و هموگلوبین خون ساخته شود. این هموگلوبین مسئول انتقال اکسیژن به قسمت‌های مختلف بدن است. آهن همچنین می‌تواند از احساس افسردگی جلوگیری کند. با این حال، بسیاری از افراد در سراسر جهان به اندازه کافی آهن دریافت نمی‌کنند.
علائم کمبود آهن شامل: خارش پوست، سرگیجه، سردرد، عدم تعادل دمای بدن، تنگی نفس، ناخن‌های شکننده، زودرنجی، تپش قلب یا ضربان نامنظم می‌باشد. به طور متوسط 20 درصد از زنان آمریکای شمالی از کمبود آهن رنج می‌برند. ولی تنها یک رژیم غذایی نامناسب دلیل کمبود آهن نیست. عوامل دیگری هم در این بوجود آمدن این مشکل نقش دارند. برای اطمینان از کافی بودن آهن در بدن، باید توجه بیشتری کنید. برای مثال، زنان هنگام قاعدگی که خونریزی زیادی دارند باید با پزشک خود مشورت کنند و شاید نیاز به استفاده از قرص‌های ضد بارداری برای کاهش خونریزی داشته باشند. زیرا خونریزی منجر به از بین رفتن آهن بدن می‌شود و این می‌تواند کمبود آهن را در پی داشته باشد.
بیشتر خانم‌ها فکر می‌کنند نمی‌توانند به اندازه‌ی کافی آهن جذب کنند
در دوران بارداری، بدن به آهن بیشتری نیاز دارد و نمی‌توان فقط با خوردن غذاهای خاص به جذب کافی آهن دست یافت. اگر باردار هستید، پزشک ممکن است مکمل آهن برای شما تجویز کند. البته این بستگی به نظر پزشک دارد و شاید شما نیازی به آن نداشته باشید، اما به طور کلی بسیاری از خانم‌ها در این دوره به مکمل آهن نیاز دارند. افرادی که گیاه‌خوار هستند و از گوشت قرمز استفاده نمی‌کنند، باید میوه‌ها، سبزیجات و لوبیا بیشتری مصرف کرده تا به مقدار کافی آهن دست یابند. با این حال، میزان کم خونی ناشی از کمبود آهن در بین گیاه‌خواران بیشتر از افراد دیگر نیست.
علائم کمبود آهن در بدن
1. خارش پوست،
2. خستگی،
3. رنگ پریدگی،
4. کم اشتهایی،
5. کاهش توان تمرکز،
6. کاهش هوشیاری،
7. کمبود هموگلوبین (در آزمایش خون مشخص می‌شود)،
8. کاهش توان یادگیری،
9. سردی دست‌ها و پاها،
10. فرو رفتن زبان،
11. سردرد،
12. ریزش مو،
13. سرگیجه،
14. ناخن‌های شکننده،
15. تنگی نفس،
16. تپش قلب یا ضربان نامنظم،
17. خستگی عمومی و
18. درد سینه.
چرا آهن بدن کم می‌شود؟
کاهش آهن در غذاها
آهن از غذاهایی که می‌خوریم جذب می‌شود، اما تنها حدود یک میلی‌گرم از هر ۱۰-۲۰ میلی‌گرم آهن موجود در غذا، توسط بدن جذب می‌شود. اگر کسی نتواند غذای کافی با آهن بخورد، ممکن است به کم‌خونی ناشی از کمبود آهن دچار شود.
غذاهایی که غنی از آهن هستند شامل جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم‌مرغ، سبزی‌های برگ سبز تیره مثل جعفری و اسفناج، حبوبات مانند عدس و لوبیا و همچنین میوه‌های خشک خصوصاً زردآلو و دانه‌های روغنی.
تغییرات در بدن
در زمان‌هایی مثل رشد سریع در کودکان و بزرگسالان یا در زمان شیردهی، بدن نیاز به آهن بیشتری دارد تا بتواند سلول‌های قرمز خون را تولید کند.
مشکلات دستگاه گوارش
گاهی بعد از جراحی‌های دستگاه گوارش، جذب آهن در بدن کم می‌شود. بیشتر آهن موجود در غذا توسط بخشی کوچک از روده جذب می‌شود. هر نوع مشکل در دستگاه گوارش می‌تواند در جذب آهن تاثیر بگذارد و باعث کم‌خونی ناشی از کمبود آهن شود. به عنوان مثال، اسهال، کاهش ترشح اسید معده، مشکلات گوارشی یا تداخلات دارویی مثلکلستیرامین، سایمتیدین، پانکراتین، رانیتیدین و تتراسایکلین می‌توانند موجب این مشکل شوند.
از دست دادن خون
فقدان خون می‌تواند سطح آهن را کاهش دهد. منابع از دست رفتن خون شامل خونریزی از دستگاه گوارش، خونریزی ماهیانه یا آسیب‌ها هستند. خونریزی زیاد در دوران عادت ماهانه یا به دلیل جراحات یا مشکلاتی مانند همورویید (بواسیر) یا بعضی بیماری‌ها می‌تواند منجر به این مشکل شود. کمبود آهن در مردان بزرگسال معمولاً به دلیل از دست دادن خون است.
اگر متوجه یکی یا چند مورد از این مشکلات در خود شده‌اید، بهتر است با پزشک خود تماس بگیرید و از او بخواهید تا با آزمایش خون، کمبود آهن یا دیگر مشکلات شما را بررسی کند. اگر پزشک وجود مشکل را تایید کرد، ممکن است مصرف مکمل‌های آهن یا ترکیب آن با مکمل‌های دیگر مانند ویتامین ب 12، فولات یا ویتامین سی را برای شما تجویز کند.
چگونه آهن بهتر جذب کنیم؟
- همیشه همراه غذا، سبزی و سالاد بخورید.
- بعد از غذا میوه‌های تازه میل کنید.
- از نوشیدن چای یا قهوه یک ساعت قبل و تا دو ساعت بعد از غذا پرهیز کنید.
- مصرف ادویه، نمک و شکر را تا حد ممکن کاهش دهید.
- اگر دندان‌هایتان مشکل دارد، سبزی‌ها و میوه‌های خام را با خرد کردن یا رنده کردن بخورید.
- تغذیه مناسب به معنای هزینه زیاد نیست؛ تنوع در مواد غذایی از چهار گروه مختلف مهم‌ترین اصل برای جلوگیری از کمبود مواد غذایی است.