“`html
کاشت و پرورش گلپر
گلپر یکی از گیاهان خوشبو است که علاوه بر عطر دلپذیرش، خواص زیادی هم دارد. این گیاه در گروه گیاهان دارویی قرار می‌گیرد. کاشت گلپر اهمیت زیادی دارد چون از همه قسمت‌های آن می‌توان استفاده کرد. طعم و عطر خوبش باعث شده که در بسیاری از غذاها، سس‌ها و چاشنی‌ها کاربرد داشته باشد. همچنین، گلپر به همراه اسفند سوزانده می‌شود که بوی فوق‌العاده‌ای در فضا ایجاد می‌کند. در ابتدا، گلپر به عنوان گیاهی خوشبو برای تهیه نوشیدنی‌ها و غذاها مورد توجه قرار می‌گیرد.
گیاه‌شناسی گلپر
نام علمی این گیاه Heracleum persicum است. این گیاه چند ساله و علفی است و در مناطق کوهستانی ایران به صورت خودرو یافت می‌شود. گلپر بومی ایران است اما ریشه‌ای از اروپا دارد که به همین دلیل برای کاشت آن نیازی به شرایط خاص آب و هوایی نیست.
این گیاه به خانواده چتریان تعلق دارد و در آشپزخانه‌ها به عنوان ادویه استفاده می‌شود. پس از اتمام دوره رشد، گلپر برای استفاده به عنوان ادویه آسیاب می‌شود. دانه‌های گلپر بسیار کوچک و لطیف هستند. طعم این گیاه تند است و نوع پودر شده آن در آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این گیاه نیز مانند بسیاری از گیاهان دیگر در فصل زمستان خزان را تجربه می‌کند و برگ‌ها و ساقه‌هایش را از دست می‌دهد. اما ریشه‌های آن درون خاک باقی می‌مانند و در بهار سال بعد دوباره جوانه می‌زنند.
ساقه گلپر توخالی و لوله‌ای شکل است و برگ‌هایش شبیه گل کلم هستند. گل‌های آن هم مانند گل باریجه به صورت چتری شکل است. رنگ این گل‌ها سفید است و پس از مدتی به میوه‌ای شبیه سکه با رنگ سفید تبدیل می‌شوند که همان گلپر است. این میوه بسیار نازک و خوشبو است.
در سال اول رشد، گلپر ساقه کوچکی به ارتفاع ۳۰ تا ۹۰ سانتی‌متر دارد. اما در سال دوم، این گیاه نیاز به فضای بیشتری پیدا می‌کند و ارتفاعش به ۱۲۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر می‌رسد و برگ‌هایش نیز بزرگتر می‌شوند. ریشه ضخیم گلپر شبیه ریشه هویج است و برای کاشت آن باید فضای کافی در نظر گرفته شود؛ زیرا این گیاه به فضایی برای رشد و توسعه نیاز دارد. در سال دوم، مساحت مورد نیاز برای گلپر باید بین ۳۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر باشد.
انواع گلپر
گلپر به دو نوع تقسیم می‌شود: نوعی که خوشبو است و به آن گلپر و کولاپر گفته می‌شود و نوع دیگر آن که بوی بدی دارد و به آن انجدان، انغوزه، انگژد، انگشت گنده، حلتیت منتن و حلتیت سیاه می‌گویند. نوع خوشبو آن در کوهستان‌های ایران و به ویژه در دامنه‌های البرز و نواحی شمالی همچون شمیران، گچسر، رودبار قصران و جاده شمشک رشد می‌کند. اما نوع بد بو آن در جنوب شرقی ایران، استان فارس و کوه‌های خراسان به طور طبیعی پیدا می‌شود و از صمغ آن که انغوزه نام دارد، برای صادرات استفاده می‌شود. متاسفانه توجه کمی به صمغ نوع خوشبو گلپر که خواص بیشتری دارد، می‌شود.
بهترین نوع گلپر در نواحی کوهستانی ایران رشد می‌کند و انواع دیگری از آن در کشورهای آسیایی و آفریقایی نیز یافت می‌شود. همچنین نوع سوم به نام انجدان رومی وجود دارد که خواص زیادی داشته و در ایران یافت نمی‌شود.
ترکیبات شیمیایی گلپر
ریشه این گیاه شامل کومارین‌های مختلفی است که مهم‌ترین آنها شامل: امپراتورین، هراکلنین، هراکلنول، 8-گرانوکسی ایزوپزورالن و برگاپتن می‌باشد. این مواد تحت یک سری واکنش‌های شیمیایی در ریشه گلپر به گزانتوتوکسین تبدیل می‌شوند. به دلیل وجود گزانتوتوکسین در ریشه گونه‌های مختلف گلپر، این گیاهان به مخزنی برای گزانتوتوکسین تبدیل می‌شوند.
“““html
معروف هستند. مقدار این ماده در گونه های مختلف، 6 تا 16 درصد می باشد .
نیاز اکولوژیک گلپر
خاک‌های نرم و سبکی برای رشد این گیاه بسیار مناسب هستند زیرا در چنین خاک‌هایی رشد بهتری دارد. اضافه کردن کودهای حیوانی یا خاک‌های جنگلی که غنی از مواد مفید هستند، به زمین‌هایی که گلپر در آنها کشت می‌شود، بسیار کمک می‌کند. افزودن حدود 25 تن از این نوع کود به هر هکتار از زمین می‌تواند نتایج خوبی به همراه داشته باشد. این مواد باید قبل از انتقال نشاءها به زمین اضافه شوند.
روش کاشت و تکثیر گلپر
برای تکثیر گلپر دو راه وجود دارد: یک روش استفاده از بذر و روش دیگر رویشی که از ریشه گیاه انجام می‌شود.
روش کاشت بذر گلپر
برای تکثیر با بذر باید ابتدا بذر مناسب تهیه کنید. بعد از تهیه بذر، باید آن را آماده کرده و به آن کمی سرما بدهید تا جوانه بزند.
پس از آن، باید بستر مناسب را آماده کنید که شامل خاک خوب و مکان مناسب برای کاشت است. خاک مناسب معمولاً ترکیبی از کود حیوانی، کود برگی، خاک باغچه و مقداری ماسه است. بعد از مدتی که بذرها در خاک کاشته شوند، جوانه‌ها رشد می‌کنند.
پس از جوانه‌زنی، می‌توانید گیاهان را به زمین اصلی منتقل کنید، بهترین زمان برای این کار پاییز است تا گیاه کمتر شوک ببیند. یادتان باشد که آبیاری منظم و به موقع برای گیاه گلپر خیلی مهم است؛ زیرا تولید محصول خوب به آبیاری درست بستگی دارد.
تکثیر رویشی
برای تکثیر گلپر به روش رویشی، باید در پاییز در زمان نزدیک به دوران رشد، ریشه گیاه را به قطعات کوچک تقسیم کنید که هر یک چند جوانه رویشی داشته باشند. سپس این قطعات را در زمین اصلی می‌کارید.
چون ریشه‌های گیاهان که به روش رویشی تکثیر می‌شوند، مقدار بیشتری از ماده مفید گزانتوتوکسین دارند و بذر گلپر معمولاً قدرت رویش پایینی دارد، به همین دلیل اغلب از روش رویشی برای تکثیر استفاده می‌کنیم.
داشت گلپر
رشد اولیه گیاه گلپر بسیار کند است و این باعث می‌شود علف‌های هرز به سرعت رشد کنند و بدون رقابت، توسعه یابند. بنابراین، باید علف‌های هرز را از سطح خزانه و زمین اصلی جمع‌آوری کنید. آبیاری به موقع و منظم تأثیر زیادی در رشد ریشه دارد. همچنین برگرداندن خاک بین ردیف‌ها نیز به توسعه و گسترش ریشه گلپر کمک می‌کند.
روش برداشت گلپر
بهترین زمان برای برداشت گلپر این است که قبل از گل دادن گیاه، آن را برداشت کنید. می‌توانید ساقه‌ها و برگ‌های گلپر را برداشت کنید، اما بهترین زمان برای برداشت ریشه‌ها در اواخر پاییز است. در زمان برداشت ریشه‌ها، باید دقت کنید که به ریشه‌ها آسیبی نرسد و آنها سالم بیرون بیایند. بهترین زمان برای برداشت ریشه گیاه گلپر معمولاً یک سال بعد از کاشت آن است.
نگهداری از گیاه گلپر در خانه
دمای اتاق را طوری تنظیم کنید که از 15 درجه سانتیگراد تجاوز نکند.
“`
دمای نگهداری گیاه نباید کمتر از چهار درجه سانتیگراد باشد. گلدان‌ها را در جایی سایه و دور از نور مستقیم خورشید بگذارید. باید گیاه را به طور منظم و حداقل سه بار در هفته آبیاری کنید. قبل از هر بار آبیاری، توجه کنید که خاک گیاه مرطوب باشد. بهترین سطح PH خاک برای پرورش گلپر حدود شش و نیم است.
نگهداری طولانی‌مدت دانه‌های گلپر
بهتر است دانه گلپر را تا زمان نیاز پودر نکنید. این موضوع در مورد دانه‌های دیگر گیاهان خانواده جعفری مانند زیره، رازیانه و گشنیز نیز صدق می‌کند. زیرا اسانس داخل دانه‌ها محفوظ است و اگر آنها را در شرایط مناسب نگهدارید، می‌توانید تا ۲ تا ۳ سال از آنها استفاده کنید. اما وقتی دانه‌ها را پودر کنید، اسانس آن به سرعت تبخیر می‌شود و خاصیتش را از دست می‌دهد و در شرایط مناسب دیگر بیشتر از ۶ ماه نمی‌توان از آنها استفاده کرد. بهتر است دانه‌ها را در زمان مصرف یا حداکثر یک یا دو هفته قبل از مصرف پودر کنید.
دانه‌های گلپر را در چه ظرفی و در چه دمایی نگهداری کنیم؟
بهترین ظروف برای نگهداری دانه‌های اسانس‌دار، شیشه‌های رنگی تیره یا ظروف فلزی با در محکم هستند. دانه‌ها را باید در مکانی خشک و دور از نور نگهداری کنید. ظروف پلاستیکی برای نگهداری این دانه‌ها مناسب نیستند. اندازه ظرف نیز باید متناسب با مقدار ادویه باشد زیرا هوای داخل ظرف می‌تواند باعث تغییر اسانس و بو و خاصیت آنها شود.
بیشتر بخوانید:
