چسبندگی اعصاب دست (سندرم تونل کارپال)
چسبندگی (گیر افتادگی) عصب / زمانی که عصب‌های دست و پا تحت فشار قرار می‌گیرند، این وضعیت به نام “چسبندگی عصب” شناخته می‌شود. شایع‌ترین نوع آن، سندرم تونل کارپال است که در آن عصب مدین در مچ دست آسیب می‌بیند. در بعضی موارد، گیر افتادن عصب اولنار باعث بروز مشکلاتی در انگشت چهارم و پنجم و عضلات دست می‌شود.
با رضیم همراه باشید تا با درمان سندرم تونل کارپال و مسائل مربوط به گیر کردن عصب در مچ دست و پا آشنا شوید.
سندرم کانال کارپ
شایع‌ترین نوع گیر افتادگی عصبی در دست است که در خانم‌ها دو برابر مردان بیشتر دیده می‌شود. سه عصب مدین، اولنا و رادیال مسئول حس و حرکت دست هستند. عصب مدین حس سه انگشت شست، اشاره، انگشت وسط و نیمه‌ای از انگشت حلقه را فراهم می‌کند. همچنین بیشتر حرکت شست را کنترل می‌کند. این عصب هنگام عبور از مچ دست به یک تونل به نام تونل کارپ می‌رسد که چند عصب و رباط در آن قرار دارند.
علت سندرم تونل کارپ
این بیماری به‌دلیل افزایش فشار در تونل کارپ بروز می‌کند و می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. یکی از این دلایل ممکن است شکستگی استخوان مچ باشد که به عصب فشار می‌آورد. همچنین، آرتریت مفاصل مچ مانند روماتیسم مفصلی می‌تواند باعث بروز این مشکل شود. افرادی که دیابت دارند یا کارهایی انجام می‌دهند که به مچ فشار می‌آورد، مانند مشت کردن دست یا خوابیدن با مچ جمع شده، نیز در معرض خطر بیشتری هستند. در زمان بارداری یا شیردهی و همچنین برای افرادی که دچار مشکلات تیروئیدی هستند، این سندرم بیشتر مشاهده می‌شود.
انواع چسبندگی عصب
سندرم تونل کارپ شایع‌ترین نوع چسبندگی عصب است که عصب مدین را در مچ تحت فشار قرار می‌دهد و باعث خواب رفتن سه انگشت اول و نیمه‌ای از انگشت چهارم می‌شود.
سندرم تونل کوبیتال
این سندرم دومین نوع شایع چسبندگی عصب است که عصب اولنار را در آرنج تحت تاثیر قرار می‌دهد. چسبندگی عصب اولنار می‌تواند باعث ضعیف شدن دست، بی‌حسی، و مورمور شدن نیمی از انگشت چهارم و تمام انگشت پنجم شود.
سندرم تونل گویان
این سندرم به علت چسبندگی عصب اولنار در مچ دست ایجاد می‌شود و علائم آن مشابه علائم سندرم تونل کوبیتال است.
چسبندگی عصب پرونئال در سر نازک نی
در ناحیه زانو، عصب پرونئال که از عصب سیاتیک می‌آید، به حرکت و حس ساق پا و کف پا کمک می‌کند. فشردن این عصب می‌تواند باعث بروز درد و مشکلاتی در بلند کردن پا و افتادگی پا شود.
سندرم تونل تارسال
این وضعیت وقتی ایجاد می‌شود که عصب تیبیا در مچ پا گیر می‌افتد.
“`html
چسبندگی عصب پلانتار
این اصطلاح به معنای فشردن شاخه‌های عصب قوس داخلی پای انسان است.
چسبندگی عصب خلفی بین استخوانی ساعد
این نوع چسبندگی یکی از اعصاب عبوری از ناحیه آرنج را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث ضعف و افتادگی انگشتان می‌شود.
علائم سندرم تونل کارپال
علامت اصلی این بیماری سوزش، گزگز، احساس کم حسی و درد در کف دست و به ویژه سه و نیم انگشت در سمت شست دست است. این درد به صورت عمیق و مبهم احساس می‌شود و ممکن است به سمت جلوی ساعد و آرنج هم سرایت کند. این علائم معمولاً در شب‌ها بدتر می‌شود و ممکن است بیمار را از خواب بیدار کند، زیرا بیشتر افراد در خواب مچ دست را به جلو خم می‌کنند که این وضعیت موجب کاهش حجم تونل می‌شود. بسیاری از بیماران بعد از بیدار شدن و تکان دادن دست‌ها کمی احساس راحتی می‌کنند و دوباره به خواب می‌روند، اما ممکن است چندین بار تا صبح از خواب بیدار شوند.
معمولاً در طول روز نیز اگر مچ دست مدت طولانی خم شود، مثلاً به خاطر صحبت طولانی با تلفن، علائم بیماری بدتر می‌شود. با پیشرفت بیماری، ماهیچه‌های ذکر شده ضعیف و لاغر می‌شوند و بیمار احساس کم‌توانی در دست می‌کند و برجستگی آن ناحیه نیز آتروفیک یا لاغر می‌گردد و به اصطلاح “آب می‌شود”. به تدریج اشیاء از دست بیمار به طور ناخواسته می‌افتد و در مراحل پیشرفته‌تر ممکن است حس انگشتان آنقدر کاهش یابد که بیمار حتی با اشیاء داغ بسوزد و متوجه نشود.
تشخیص سندرم تونل کارپال
تشخیص اصلی این بیماری بر اساس علائم و معاینه بیمار انجام می‌شود و تست نوار عصب “EMG – NCV” فقط برای تأیید تشخیص است چون همیشه نمی‌تواند این بیماری را تشخیص دهد. گرفتن عکس از مچ دست نیز برای بررسی برخی علل بیماری استفاده می‌شود.
علائم ذکر شده در بالا مهم‌ترین کلید تشخیص این بیماری به شمار می‌آید. سپس پزشک از بیمار می‌خواهد که حدود یک دقیقه مچ دست‌ها را در حالت آزاد خم نگه دارد یا خودش دست را خم کرده و با انگشت روی عصب فشار می‌آورد. در یک تست تشخیصی دیگر، پزشک با نوک انگشتش ضربات ملایمی در مچ دست روی عصب می‌زند. لاغری “آب شدن” ماهیچه‌های تنار که در بالا ذکر شد به معنای بیماری بسیار قدیمی و مزمن است و معمولاً این لاغری با جراحی نیز برطرف نمی‌شود.
تست نوار عصب “Nerve Conduction Velocities and Electromyography” یا همان “EMG – NCV” معمولاً انجام می‌شود، اما باید بدانید که لزوم آن قطعی نیست و تنها تأیید کننده تشخیص است. نوار عصب ممکن است در حدود 10 درصد از بیماران طبیعی باشد، در حالی که بیماری به وضوح وجود دارد و حتی ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. بنابراین در 10 درصد از مبتلایان به این بیماری نوار عصب طبیعی است و چیزی را نشان نمی‌دهد.
فایده دیگر نوار عصب این است که اگر عصب‌های دست در نقاط دیگری تحت فشار باشند، می‌تواند کمک کند، مانند ناحیه آرنج یا گردن. به ویژه در گردن ممکن است بیرون‌زدگی دیسک گردن یا تنگی کانال نخاعی فشار وارد کند. سونوگرافی یا MRI در تشخیص این بیماری کاربرد زیادی ندارد و معمولاً استفاده نمی‌شود. به طور خلاصه، تشخیص این بیماری بیشتر کلینیکی است و بر اساس علائم بیمار و معاینه پزشک انجام می‌شود.
درمان سندرم تونل کارپال
اگر علائم خفیف باشند و نشانه‌هایی از لاغری ماهیچه‌ها وجود نداشته باشد، استفاده از مچ‌بند در شب و همچنین تزریق کورتون در مچ دست می‌تواند به طور موقت علائم بیماری را کاهش دهد. تنها 10 درصد از بیماران برای مدت طولانی بدون علامت می‌مانند.
“`
بیماران ممکن است پس از درمان علائم بیماری را دوباره احساس کنند. اگر عضلات ضعیف نشده باشند و با تزریق اول، علائم بیمار کاهش یابد و پزشک هم با معاینه این بهبودی را تأیید کند، می‌توان حداکثر ۳ تزریق انجام داد و از بریس هم استفاده کرد. در غیر این صورت، معمولاً باید بیمار عمل جراحی شود. به طور کلی، تزریق در مردان اثر بیشتری دارد و در سنین بالای ۴۰ سال بهتر عمل می‌کند.
اگر بیمار بالای ۵۰ سال باشد، بیماری بیش از ۱۰ ماه طول بکشد، یا احساس گزگز و مور مور شدن در انگشتان دائمی باشد و همچنین تورم در غلاف تاندون‌های مچ دست وجود داشته باشد، احتمال نیاز به جراحی بیشتر می‌شود. اگر علائم بیماری مدت زیادی ادامه پیدا کند یا بدتر شود، مخصوصاً اگر عضلات دست ضعیف شود، انجام عمل جراحی ضروری است و تأخیر در درمان به بیمار آسیب خواهد زد.
عمل جراحی سندرم تونل کارپال
برای درمان این بیماری چندین نوع عمل جراحی وجود دارد که در تمام آن‌ها لیگامان یا رباط جلوی تونل کارپال آزاد می‌شود. به این ترتیب فضا و حجم تونل کارپال بیشتر شده و فشار از روی عصب برداشته می‌شود. رایج‌ترین و مطمئن‌ترین روش، عمل جراحی باز است که با یک برش ۲ تا ۴ سانتی‌متری در جلوی مچ دست انجام می‌شود. می‌توان به جای این برش بزرگ از دو برش کوچک‌تر استفاده کرد. برای این نوع عمل جراحی می‌توان از بیهوشی عمومی، بی‌حسی در ناحیه زیر بغل، یا بی‌حسی موضعی استفاده کرد که در آن فقط محل عمل در مچ دست بی‌حس می‌شود.
پس از این عمل، بعضی از جراحان برای اطمینان از بهبودی بهتر، پانسمان و یک آتل گچی کوچک را استفاده می‌کنند، در حالی که برخی دیگر این کار را لازم نمی‌دانند. روش دیگر به نام “آندوسکوپیک” وجود دارد که اشتباهاً به نام “لیزری” شناخته می‌شود، در حالی که هیچ ارتباطی با لیزر ندارد. در این روش، با یک یا دو برش کوچک‌تر ابزارهای ویژه‌ای به داخل مچ دست وارد می‌شود و با تاباندن نور به محل عمل، عمل انجام می‌شود. معمولاً برای این روش نیز از بیهوشی عمومی یا بی‌حسی زیر بغل استفاده می‌شود.
برخی از مزایای جراحی باز این است که تمام عناصر مچ دست مانند اعصاب و شریان‌ها به‌راحتی قابل دیدن هستند و می‌توان از آسیب به آن‌ها جلوگیری کرد. اما در این روش زمان بهبودی کمی طولانی‌تر است. در روش آندوسکوپیک به خاطر دید کمتر، احتمال آسیب به عناصر مچ دست بیشتر است، اما بیماران زودتر به فعالیت‌های خود برمی‌گردند و درد کمتری دارند. پس از این روش نیز برخی از جراحان از پانسمان و آتل گچی کوچک استفاده می‌کنند، در حالی که برخی دیگر این کار را لازم نمی‌دانند.
این تفاوت‌ها فقط برای مدت کوتاهی پس از عمل صدق می‌کند و اگر آسیبی به عناصر فوق وارد نشود، در بلندمدت تفاوتی بین این دو روش وجود ندارد. پزشک معمولاً هر دو روش و مزایا و معایب آن‌ها را برای بیمار توضیح می‌دهد و با توافق بیمار، یک روش انتخاب می‌شود.
مراحل پس از عمل سندرم تونل کارپال
بلافاصله پس از عمل
چه عمل جراحی باز انجام شده باشد و چه آندوسکوپیک، بیمار باید تمام انگشتان خود را به طور کامل و مکرر باز و بسته کند و همچنین آرنج و شانه را به طور کامل حرکت دهد تا از خشکی مفاصل انگشتان و شانه جلوگیری کند و مانع از لخته شدن خون در اندام عمل‌شده شود. پس از عمل، انجام کارهای سبک و ساده بلامانع است و به تدریج کارهای سنگین‌تر را پزشک بر اساس نوع عمل مجاز می‌داند. در چند روز اول پس از عمل، باید از رسیدن آب به زخم خودداری کرد.
موفقیت عمل جراحی سندرم تونل کارپال
در این بیماری، مثل هر بیمار دیگر، هیچ عمل جراحی وجود ندارد که بتواند به طور قطع و صد در صد موفق باشد. به طور کلی، حدود 85 درصد از بیمارانی که این عمل را انجام می‌دهند نتایج خوبی دارند؛ اما هر چه بیماری قدیمی‌تر و مزمن‌تر شود، شانس موفقیت کاهش می‌یابد. معمولاً در افراد بالای 70 سال، بخشی از علائم ممکن است باقی بماند. اگر بیماری خیلی مزمن و قدیمی باشد و عصب دچار آسیب جدی شده باشد، این آسیب‌ها به صورت کامل بهبود نمی‌یابند و تمامی علائم از بین نمی‌روند. همچنین، کوچکی یا لاغری عضلات نیز به طور کامل اصلاح نمی‌شود. در این شرایط، انجام جراحی هنوز هم ضروری است تا از بدتر شدن وضعیت جلوگیری کرده و مقداری بهبودی فراهم کند، اما بیمار نباید انتظار داشته باشد که همه علائم کاملاً برطرف شوند.
پس، طبق موارد ذکر شده، هیچ پزشکی نمی‌تواند و نباید به بیمار قول بهبودی کامل و بدون تردید بدهد. البته جراحی‌های این بیماری معمولاً یکی از موفق‌ترین عمل‌های جراحی محسوب می‌شوند و اکثر بیماران بعد از جراحی رضایت بالایی دارند و احساس راحتی بیشتری می‌کنند. در شش ماه اول بعد از عمل، علائم بیماری به تدریج کاهش می‌یابد و معمولاً بعد از آن بهبودی بیشتری ممکن نیست.
درمان سندرم تونل کارپ
1) جلوگیری از حرکات تکراری
2) اصلاح وضعیت مچ هنگام کار
- در هنگام کار کردن، مثلاً زمانی که با کامپیوتر کار می‌کنید، مچ دست باید در حالت صاف باشد. خم شدن مچ فشار بیشتری به عصب وارد کرده و می‌تواند باعث بروز این سندرم شود. این بیماران و کسانی که ورم دست دارند باید از ورزش‌های تقویتی انگشتان مانند کار با لاستیک تقویت پرهیز کنند.
- فقط در موارد ضروری از ورزش‌های خاص (ورزش‌های ایزومتریک) استفاده می‌کنیم.
- از خم کردن محکم مچ خودداری شود.
- از خم کردن مچ در حالی که به داخل یا خارج می‌شود، پرهیز شود. (زاویه مچ باید صاف باشد).
- استفاده از ابزارهای نازک مانند خودکار فشاری به مچ وارد می‌کند، بهتر است از خودکارهای با بدنه ضخیم استفاده شود.
- کاهش وزن نیز مهم است؛ زیرا اضافه وزن احتمال ابتلا به این سندرم را افزایش می‌دهد. به بیماران توصیه می‌شود که با ورزش‌های هوازی وزن خود را کاهش دهند.
- اصلاح وضعیت نشستن و استفاده از وسایل خوب و مناسب هم ضروری است.
3) استفاده از مچ بند
- استفاده از مچ بند مخصوص در سه ماه اول پس از شروع علائم و همچنین برای خانم‌های باردار بسیار مؤثر است. زاویه مچ بند باید به درستی تنظیم شود. اکثر مچ بندهای موجود در بازار زاویه مناسبی ندارند و ممکن است علائم را بدتر کنند. مچ بند حتماً باید در شب پوشیده شود و بهتر است در طول روز نیز استفاده شود.
- برای برخی بیماران که علائمشان با خم کردن مچ تشدید می‌شود یا التهاب در کف دست دارند، یا کسانی که هنگام خواب مچ خود را به سمت داخل جمع می‌کنند، ممکن است نیاز به محدود کردن برخی حرکات انگشت باشد.
- برای افرادی که دچار آرتروز در مفصل شست، التهاب دست مانند روماتیسم مفصلی یا دردهای شبانه شدید هستند یا انگشتانشان قفل می‌شود، از نوع دیگری از مچ بند استفاده می‌شود که از ماده سبکی در بخش ارتوپدی فنی ساخته شده است.
4) استفاده از داروها
- داروهای ضد التهابی، ویتامین ب6 و داروهای ادرارآور که قبلاً استفاده می‌شدند، در درمان این حالت موثر نیستند.
- مطالعات نشان داده‌اند که ویتامین ب6 در درمان این بیماری تأثیری ندارد.
5) تزریق کورتون در مچ دست این درمان در سندرم تونل کارپ مؤثر است.
6) روش‌های طب فیزیکی
استفاده از اولتراسوند و لیزر می‌تواند به بهبود بیماری کمک کند.
جراحی
اگر بیمار به روش‌های غیرجراحی جواب ندهد یا در تست‌های عصبی نشانه‌های آسیب جدی به عصب دیده شود، یا اگر عضلات ضعیف شده باشند، جراحی توصیه می‌شود. ممکن است بعد از جراحی مشکلاتی مانند زخم‌های بدشکل، آسیب به اعصاب یا چسبندگی تاندون‌ها به وجود آید. به همین دلیل، بعد از جراحی، یک دوره توانبخشی برای کاهش تورم و حفظ تحرک انگشتان لازم است و معمولاً باید برای چهار هفته از مچ‌بند استفاده کرد.
سندرم تونل کارپ در بارداری
این مشکل در خانم‌های باردار، به ویژه در ماه‌های آخر، و در افرادی که دچار ورم می‌شوند، مشاهده می‌شود. معمولاً به روش‌های درمانی غیرجراحی و فیزیوتراپی پاسخ مثبت می‌دهد. در این موارد، استفاده از مچ‌بند به ویژه اهمیت دارد، اما اگر مچ‌بند خیلی سفت بسته شود یا اندازه‌اش مناسب نباشد، ممکن است علائم را بدتر کند.
اگر شما سوال یا نظری در مورد سندرم کانال کارپ دارید، لطفاً آن را در قسمت نظرات با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.
منبع: دکتر رضا سلمان روغنی
مجله اینترنتی رضیم
مرجان امینی