کدام سرطان‌ها ارثی هستند؟
آیا سرطان قابل وراثت است: بر اساس اطلاعاتی که درباره وراثت سرطان وجود دارد، سرطان‌های ارثی به DNA مرتبط هستند. این به معنای این است که همه سرطان‌ها دارای جنبه‌های ژنتیکی هستند، اما همه آنها ارثی نیستند. حتی اگر یک سرطان ارثی باشد، فقط درصد خاصی از آن به ارث می‌رسد. عوامل محیطی، شرایط زندگی و موقعیت جغرافیایی نیز نقش مهمی در تعیین خطر ابتلا به سرطان دارند. ژن‌هایی که باعث سرطان‌های ارثی می‌شوند، از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند و در تمام نسل‌ها قابل مشاهده هستند. اگر یکی از والدین دارای تغییرات ژنتیکی باشد، فرزندانشان ۵۰/۵۰ شانس دارند که این تغییرات را به ارث ببرند. سرطان‌های ارثی حدود ۱۰% از کل سرطان‌ها را در مردان و زنان شامل می‌شوند. تحقیقات آینده ممکن است با کشف ژن‌های جدید، این درصد را افزایش دهند.
جهش‌های ژنتیکی و نقش آنها
معمولاً آزمایش‌های ژنتیکی به دنبال تغییرات خاصی (جهش) در کروموزوم‌ها، ژن‌ها و پروتئین‌های یک فرد هستند. جهش‌های ژنتیکی ممکن است برای سلامت فرد مضر، مفید یا بی‌تأثیر باشند. جهش‌های مضر می‌توانند احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند سرطان را افزایش دهند. به طور کلی، گفته می‌شود که جهش‌های وراثتی بین ۵ تا ۱۰% تأثیر دارند. گاهی سرطان‌ها به صورت “خانوادگی” دیده می‌شوند، حتی اگر علت آنها یک جهش ژنتیکی نباشد. به عنوان مثال، سبک زندگی مشابه مانند مصرف تنباکو می‌تواند عامل بروز سرطان در افراد یک خانواده باشد. همچنین الگوهای خاصی مانند نوع و سن بروز سرطان می‌توانند نشان دهند که ممکن است یک سندرم سرطان ارثی وجود داشته باشد.
بسیاری از جهش‌های ژنتیکی که باعث سرطان‌های ارثی می‌شوند، شناخته شده‌اند. آزمایش‌های ژنتیکی می‌توانند وجود یا عدم وجود شرایط وراثتی سرطان را شناسایی کنند. این آزمایش‌ها همچنین می‌توانند به اعضای خانواده کمک کنند تا بدون داشتن علائم بیماری، بررسی شوند که آیا حامل جهش‌های خاص وراثتی هستند یا نه. جهش‌های ارثی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را از طریق مکانیزم‌های مختلف (بر اساس عملکرد ژن) افزایش دهند. برای مثال، جهش در ژن‌هایی که رشد سلول‌ها و ترمیم DNA را کنترل می‌کنند، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. همه سرطان‌ها با یک تغییر ژنتیکی آغاز می‌شوند، اما تنها ۱۰% از آنها به طور کامل ارثی هستند.
انواع سرطان‌های ارثی
- سرطان سینه
- سرطان روده
- سرطان معده
- سرطان رحم
- سرطان پوست
- سرطان تخمدان
- سرطان پانکراس
- سرطان پروستات
این سرطان‌ها در زمره سرطان‌های ارثی قرار می‌گیرند. تاریخچه خانوادگی شما و آزمایش‌های تشخیصی برای جهش‌های ژنتیکی مخصوص هر نوع سرطان، دو ابزار مهم هستند که تیم پزشکان حوزه ژنتیک می‌تواند برای ارزیابی خطر ابتلا شما به یک نوع خاص سرطان از آنها استفاده کند.
آزمایش ژنتیکی برای سرطان
اگر دلیلی وجود دارد که شما، یا کسی که می‌شناسید ممکن است در معرض خطر ابتلا به سرطان‌های ارثی قرار داشته باشد، آزمایش ژنتیکی می‌تواند گزینه خوبی باشد. این آزمایش‌ها برای شناسایی سرطان‌هایی که می‌توانند از نسلی به نسل دیگر منتقل شوند، ممکن است برای خیلی از مردم ضروری نباشند. اما شما ممکن است فرد مناسبی برای این آزمایش‌ها باشید، اگر:
سابقه خانوادگی سرطان داشته باشید
به جمعیتی با خطر بالا برای یک نوع خاص سرطان تعلق داشته باشید.
سابقه شخصی سرطان داشته باشید
تنها داشتن این شرایط کافی نیست. شما باید با یک متخصص ژنتیک یا مشاور بیماری‌های ژنتیکی مشورت کنید. آنها با بررسی تاریخچه خانوادگی و شخصی شما، می‌توانند تصمیم بگیرند که آیا شما نیاز به آزمایش ژنتیکی دارید یا اینکه این آزمایش ممکن است در برخی موارد باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان یا دیگر بیماری‌ها شود.
آیا کسی که ژنی که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد به ارث می‌برد، حتما سرطان خواهد گرفت؟
خیر. حتی اگر یک ژن که موجب افزایش خطر سرطان است در خانواده وجود داشته باشد، به این معنا نیست که فرد مبتلا به آن ژن حتما به سرطان مبتلا خواهد شد. عوامل مختلفی می‌توانند بر بروز سرطان در افرادی که این ژن را دارند تاثیر بگذارند. یکی از این عوامل روش وراثت سرطان است. برای درک بهتر چگونگی وراثت سرطان، باید توجه داشته باشید که هر فرد دارای دو نسخه از هر ژن است که هر کدام را از یکی از والدین خود به ارث برده است.
بیشتر جهش‌های مرتبط با سرطان که به ارث می‌رسند به دو روش زیر منتقل می‌شوند:
- اتوزومال غالب
- اتوزومال مغلوب
- وراثت اتوزومال غالب
در وراثت اتوزومال غالب، وجود تنها یک نسخه از ژن جهش‌یافته کافی است تا خطر ابتلا به سرطان افزایش یابد. در این حالت، ممکن است یکی از والدین فرد از اثرات این ژن مطلع باشد یا فقط حامل آن باشد.
وراثت اتوزومال مغلوب
در وراثت اتوزومال مغلوب، فرد فقط زمانی با خطر بالا برای ابتلا به سرطان روبرو می‌شود که هر دو نسخه ژن جهش‌یافته را از والدین خود به ارث برده باشد. در این مورد، والدین که تنها یک نسخه جهش‌یافته و یک نسخه سالم دارند، با خطر خاصی برای ابتلا به سرطان مواجه نمی‌شوند.
وراثت وابسته به کروموزوم X
دستگاه سوم وراثت مرتبط با ژن‌هایی که خطر سرطان را افزایش می‌دهند، وراثت وابسته به کروموزوم X است. مردان تنها یک نسخه از کروموزوم X دارند که از مادر خود به ارث می‌برند، در حالی که زنان دو نسخه از کروموزوم X دارند که هر کدام را از یکی از والدین خود به ارث می‌برند. یک زن که یک ژن جهش‌یافته در یکی از کروموزوم های X خود دارد، به عنوان فرد حامل با خطر بالای ابتلا به سرطان مواجه نیست، اما فرزند پسر او که این ژن را از مادر به ارث برده، با خطر بیشتری روبرو است. حتی اگر یک فرد حامل ژن جهش‌یافته به ارث رفته با روش غالب باشد، یا هر دو نسخه جهش‌یافته با وراثت مغلوب را داشته باشد، یا کروموزوم X یک مرد، حامل نسخه جهش‌یافته با وراثت مغلوب باشد، الزاما به سرطان مبتلا نخواهد شد. برخی جهش‌ها اثراتی جزئی دارند، به این معنی که تنها برخی از افراد آثار این جهش را نشان می‌دهند. همچنین برخی جهش‌ها “بیان متغیر” دارند، به این معنا که سطح بروز علائم در افراد مختلف متفاوت است.
پیشگیری و درمان سرطان
اگر خودتان یا کسانی که می‌شناسید در خطر ابتلا به سرطان‌های وراثتی هستید، بهتر است آزمایش ژنتیک انجام دهید. این آزمایش‌ها به طور دقیق نشان می‌دهند که آیا علائم سرطانی از نسلی به نسل بعد منتقل می‌شود یا نه. اگر یکی از شرایط زیر برای شما وجود دارد، بهتر است برای انجام این آزمایش‌ها اقدام کنید: سابقه شخصی سرطان حتی اگر درمان شده باشد، سابقه خانوادگی سرطان حتی اگر یکی از اعضای خانواده شما با آن مواجه شده باشد، و متعلق بودن به یک جامعه خاص که در معرض خطر یکی از انواع سرطان است. اگر شرایط مذکور برای شما وجود دارد، حتماً با یک پزشک یا مشاور ژنتیک مشورت کنید تا ببیند چه نوع سرطان‌هایی در خانواده، اقوام یا جمعیت شما شایع است و به صورت ارثی وجود داشته است. هر متخصص ژنتیک با توجه به معیارهای خاص می‌تواند بفهمد که آیا شما به آزمایش ژنتیک نیاز دارید یا نه. توصیه نمی‌شود که خودتان به تنهایی به هر آزمایشی اقدام کنید، زیرا برخی از این آزمایش‌ها ممکن است تهاجمی باشند و حتی ممکن است خودشان احتمال بروز سرطان را افزایش دهند. بنابراین، مشاوره با یک پزشک متخصص کاملا ضروری است.