گزارش‌ها نشان می‌دهد که 98 درصد شهرهای کشور فاقد سیستم جمع‌آوری فاضلاب هستند. این مشکل باعث می‌شود که فاضلاب نتواند به درستی جمع‌آوری و تصفیه شود و امکان استفاده از پساب برای کارهایی مانند آبیاری فضای سبز وجود نداشته باشد.
در حال حاضر، بسیاری از شهرها از چاه‌های جذبی برای دفع فاضلاب استفاده می‌کنند. البته، دو درصد شهرهایی که دارای سیستم جمع‌آوری فاضلاب هستند معمولاً سیستم تصفیه مناسبی ندارند. بنابراین، می‌توان گفت که به‌طور کلی سیستم تصفیه فاضلاب در کشور ما هنوز به درستی وجود ندارد و این نقیصه بزرگ، آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی را به دنبال دارد.
دلیلی برای بحران کم آبی و آلودگی آب
بسیاری از کارشناسان معتقدند که به‌خاطر عدم سیستم دفع فاضلاب، فاضلاب‌های خانگی و صنعتی به چاه‌های جذبی سرازیر می‌شود که این مساله نهایتاً باعث آلودگی منابع آب زیرزمینی و آب‌ها می‌شود.
میزان نیترات در آب‌های آشامیدنی برخی شهرها به دلیل ورود فاضلاب به سفره‌های زیرزمینی بیشتر از حد استاندارد است که این می‌تواند در آینده مشکلاتی برای سلامتی مردم ایجاد کند. در حالی که معاون بهداشتی وزیر بهداشت در روز گذشته اعلام کرد که بر اساس بررسی‌های مداوم، آب شرب تهران به لحاظ سلامتی استاندارد است.
علی‌اکبر سیاری این اظهارات را بی‌اساس دانسته و گفت: آزمایش‌های مداوم آب تهران برای کنترل میزان نیترات، کلر و میکروب‌ها انجام می‌شود و نتایج نشان‌دهنده این است که آب آشامیدنی تهران سالم است.
افزایش جانوران موذی
علاوه بر این، نبود شبکه مناسب برای دفع فاضلاب در شهرها باعث رشد جانوران موذی مانند موش‌ها در فاضلاب‌های تهران شده است. به‌گونه‌ای که فقط در تهران سالانه حدود 11 تن سم موش‌کش برای از بین بردن موش‌ها مصرف می‌شود.
پروژه شبکه سراسری دفع فاضلاب به کجا رسید؟
چند سال است که مقدمات ایجاد پروژه شبکه سراسری دفع فاضلاب در بسیاری از شهرهای کشور آغاز شده و در بسیاری از محله‌ها کار لوله‌گذاری انجام شده است. اما با توجه به اهمیت این موضوع و اینکه اگر این پروژه زودتر به نتیجه برسد، بسیاری از آلودگی‌ها و مشکلات ناشی از آن کاهش می‌یابد، این سوال پیش می‌آید که چرا انجام این پروژه این‌قدر طول کشیده و چه مشکلاتی برای اجرای این طرح وجود دارد؟
وزارت نیرو و شرکت‌های آب و فاضلاب شهری همواره مشکلات مالی را عامل تأخیر در ایجاد سیستم‌های فاضلاب شهری می‌دانند، در حالی که می‌توان با دریافت حق اشتراک از مردم، هزینه آن را تامین کرد.
با اینکه مردم همیشه این هزینه‌ها را پرداخت کرده‌اند، اما سال‌هاست که برای ایجاد سیستم فاضلاب‌های شهری در انتظار مانده‌اند.
تعرفه اشتراک فاضلاب 50 درصد گران شد
تهران نیز یکی از شهرهایی است که ساخت فاضلاب شهری در آن به تازگی سرعت گرفته است، اما حاشیه‌های بسیاری پیرامون آن وجود دارد. یکی از این حاشیه‌ها، افزایش 50 درصدی مبلغ پیش‌خرید انشعاب فاضلاب است که موجب اعتراض متقاضیان شده است.
به عبارت دیگر، با اینکه هنوز هیچ پیشرفتی در زمینه دایر کردن فاضلاب منطقه صورت نگرفته و کار لوله‌کشی انجام نشده، افزایش 50 درصدی مبلغ پیش‌پرداخت حق انشعاب فاضلاب در برخی مناطق تهران غیر منطقی به نظر می‌رسد.
رضیم در این باره نوشت؛ جالب است که در برگه‌های پیوست شده به فیش‌ها، هشدار داده شده که “به دلیل تغییر تعرفه‌ها، فیش‌های سال 92 معتبر نیستند، لذا از پرداخت آنها خودداری کنید.” این جمله نشان می‌دهد که نرخ حق انشعاب در فاصله سال‌های 92 تا 93 افزایش یافته است.
به نظر می‌رسد، در شرایطی که نرخ سود سیستم بانکی کمتر از این مقدار است، منطقی نیست که شاهد افزایش 50 درصدی تعرفه ارائه خدماتی باشیم که هنوز به‌طور کامل انجام نشده است.
۹۸ درصد شهرهای کشور سیستم دفع فاضلاب ندارند!
قرار شد هزینه‌های مربوط به شبکه فاضلاب به طور قابل توجهی افزایش نیابد.
یک عضو شورای شهر تهران گفته است که سیستم فاضلاب در تهران یکی از مهم‌ترین پروژه‌های مدیریت شهری است که هدف آن بهبود محیط زیست این شهر می‌باشد. محمد سالاری می‌گوید: با توجه به رشد شهر و افزایش جمعیت، مشکلات ناشی از آلودگی فاضلاب‌ها اهمیت زیادی پیدا کرده است.
از آنجایی که در سال‌های گذشته هیچ برنامه‌ای برای ایجاد چنین شبکه‌ای در تهران وجود نداشت، راه‌اندازی این سیستم به نسبت دیر آغاز شده است. او ادامه می‌دهد: این پروژه حدود هشت سال پیش شروع شده و در کل پیشرفت نسبتاً خوبی داشته است.
اما با وجود توانایی‌های شرکت آب و فاضلاب، به دلیل اینکه اجرای این پروژه و حفاری‌ها ممکن است باعث ناراحتی شهروندان شود، شهرداری تهران همکاری لازم را با این شرکت انجام نداده است، به ویژه به دلیل شکایات شهروندان از مشکلات ناشی از این پروژه.
سالاری تاکید می‌کند که شهرداری و مردم باید در اجرای این پروژه همکاری کنند زیرا با توجه به بحران‌های آبی اخیر، ایجاد این سیستم اهمیتی دوچندان پیدا کرده است. به همین دلیل، برای آبیاری فضای سبز و باغ‌ها در این شهر نیاز به استفاده از پساب‌های فاضلاب داریم.
او درباره شایعاتی مبنی بر افزایش ۵۰ درصدی هزینه اشتراک فاضلاب می‌گوید: در حال حاضر، نیمی از شبکه فاضلاب تهران راه‌اندازی شده و چاه‌های جذبی در برخی مناطق شهر بسته شده است.
اما، در مورد افزایش هزینه اشتراک، شهرداری طرحی را پیشنهاد کرده بود که بر اساس آن، ممکن بود هزینه‌ها تا ۲۰۰ درصد افزایش یابد. سالاری تاکید می‌کند که این موضوع در جلسه شورای شهر مطرح شد و تصمیم بر این شد که هزینه‌های شبکه فاضلاب تغییرات عمده نکند.
فرصتی که به تهدید تبدیل می‌شود
یک کارشناس شهرسازی می‌گوید: اگر فاضلاب شهری به درستی مدیریت شود، می‌تواند در آبیاری فضای سبز شهری مورد استفاده قرار گیرد.
گیتی اعتماد ادامه می‌دهد: حتی در شهری مانند لندن، فاضلاب‌های شهری تصفیه می‌شوند و به مصرف خانگی می‌رسند. او اشاره می‌کند که در کشور ما، این فرصت به یک تهدید تبدیل شده است. یعنی فاضلاب شهرهای ما باعث آلودگی آب و بروز بحران‌های آبی می‌شود.
اعتماد می‌افزاید: برای توسعه شهری به چهار عامل نیروی انسانی، عوامل طبیعی، سرمایه و مدیریت نیاز داریم.
در کشور ما، عامل چهارم یعنی مدیریت در سطوح مختلف وجود ندارد و به همین دلیل هیچ‌گاه پیش‌بینی نشده است که نبود سیستم فاضلاب شهری می‌تواند مشکلات زیادی را برای ما ایجاد کند.