پلاسمای تازه منجمد یا FFP
FFP (پلاسمای تازه منجمد)پلاسمایی است که بلافاصله پس از جمع آوری خون از اهدا کننده، در عرض 6 ساعت جدا شده و خیلی سریع در دمای منفی 25 درجه سانتیگراد یا پایین‌تر منجمد می‌شود.
FFP یا پلاسمای تازه منجمد شامل پلاسمای طبیعی با فاکتورهای انعقادی پایدار، آلبومین و ایمونوگلوبین است و حجم آن بین 200 تا 300 میلی لیتر می‌باشد.
اصول تهیه خون و فرآورده های آن
در گذشته درمان بیشتر با ترانسفوزیون (انتقال خون) کامل انجام می‌شد. اما امروزه استفاده از خون کامل در موارد خاص و محدود انجام می‌شود.
حالا تلاش می‌شود که از فرآورده‌های خونی با توجه به نیاز پزشکی به طور خاص استفاده شود.
از ترانسفوزیون معمولاً برای اهداف زیر استفاده می‌شود:
- برای حفظ حجم خون به مقدار مناسب
- برای حفظ توانایی حمل اکسیژن توسط خون
- برای اصلاح مشکلات خونریزی و انعقاد
- برای اصلاح نقص‌های ایمنی
مشخص است که استفاده از خون کامل برای تمام این موارد مناسب نیست، مگر اینکه بیمار تعداد زیادی مشکل داشته باشد.
حتی در این شرایط، مشکلات و کمبودهایی که در اثر نگهداری خون کامل به وجود می‌آید، آن را برای استفاده چندمنظوره نامناسب می‌سازد.
به بیماران فقط باید آن بخشی از خون که برای اصلاح کمبودشان ضروری است، داده شود. این کار از تزریق غیرضروری و甚至 مضر اجزاء دیگر خون که برای بیمار لازم نیست، جلوگیری می‌کند.
خوشبختانه، امروز اجزای خون به طور کامل شناسایی شده و افرادی که به یک جزء خاص نیاز دارند، می‌توانند آن را بدون در معرض خطر قرار گرفتن با سایر اجزای خون دریافت کنند.
این موضوع به سازمان انتقال خون این امکان را می‌دهد تا یک واحد خون اهدایی را برای چندین بیمار که نیاز به اجزای خونی دارند، آماده کند و به کار ببرد.
یک واحد خون کامل پس از طی مراحل مختلف با استفاده از سانتریفیوژ، می‌تواند به واحدهایی از گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها، پلاسمای تازه منجمد (FFP) و کرایوپرسیپیتات تقسیم شود.
از پلاسمای به دست آمده در مراکز پالایش، محصولات مختلفی مانند آلبومین، ایمونوگلوبولین‌ها، فاکتورهای انعقادی و آنتی سرم‌های متفاوت تولید می‌شود.
روش تهیه پلاسمای تازه منجمد FFP
برای تهیه پلاسمای تازه منجمد، کیسه‌های خون کامل با سرعت بالایی سانتریفیوژ شده و پلاسما جدا می‌شود.
در بیشتر مراکز برای تهیه پلاسما از شتاب g 5000 به مدت 7 دقیقه استفاده می‌شود.
پلاسمای جدا شده باید به سرعت منجمد شود و حداکثر در مدت یک ساعت باید در دمای زیر 30 درجه سانتیگراد قرار گیرد.
این فرآیند باید حداکثر تا 6 ساعت پس از اهدای خون انجام شود. خون‌هایی که زمان جمع‌آوری آنها بیش از 10 دقیقه طول بکشد برای تهیه فرآورده‌های پلاسمایی مناسب نیستند.
روش تهیه باید قابل اطمینان باشد تا محصول نهایی دارای حداکثر فاکتورهای انعقادی و حداقل عناصر سلولی مانند گلبول قرمز، پلاکت، و گلبول سفید باشد.
خواص FFP
واحدهای خونی که برای تهیه FFP استفاده می‌شوند باید در حین فرآیند خونگیری با ماده ضد انعقاد به خوبی مخلوط شوند، زیرا هرگونه فعالیت سیستم انعقادی می‌تواند باعث کاهش فعالیت این فاکتورها در پلاسمای به دست آمده شود.
این فرآورده مانند یک پلاسمای طبیعی دارای فاکتورهای انعقادی پایدار (2، 7، 9، و 10)، آلبومین و ایمونوگلوبولین (ige) است و حداقل 70 درصد فاکتور VIII اولیه و همچنین مقدار مشابهی از سایر فاکتورهای ناپایدار (5 و 8) را در خود دارد.
“`html
پایداری پلاسمای تازه منجمد FFP
پایداری این محصول به دمایی که در آن نگهداری می‌شود بستگی دارد. دمای مناسب برای ذخیره‌سازی FFP منفی 30 درجه سانتیگراد یا پایین‌تر است، اما می‌توان آن را در منفی 18 درجه سانتیگراد نیز نگهداری کرد. در این دما، می‌توان تا یک سال از آن به عنوان منبعی غنی از عوامل انعقادی استفاده کرد.
مصرف FFP یا پلاسمای تازه منجمد :
وقتی FFP را استفاده می‌کنید، باید آن را در دمای 37 درجه سانتیگراد ذوب کنید و بعد از ذوب شدن، باید در عرض 2 تا 3 ساعت آن را مصرف نمایید.
اگر پلاسمی بعد از ذوب شدن استفاده نشود، می‌توانید آن را در یخچال در دمای 1 تا 6 درجه سانتیگراد قرار دهید و تا 24 ساعت بعد نیز می‌توان آن را به عنوان پلاسمای تازه استفاده کرد.
هر واحد FFP معمولاً بین 200 تا 280 سی‌سی حجم دارد و هر سی‌سی از آن شامل 0.7 تا 1 واحد فعالیت انعقادی از هر نوع فاکتور انعقادی است. همچنین در هر سی‌سی FFP تازه، 1 تا 2 میلی‌گرم فیبرینوژن وجود دارد.
در تزریق پلاسما نیازی به بررسی سازگاری کلاسی (کراس مچ) نیست، اما باید گروه ABO بین دهنده و گیرنده رعایت شود. اگر پلاسمای هم گروه بیمار پیدا نشود، می‌توان از پلاسمای اهداکننده گروه AB به عنوان دهنده عمومی استفاده کرد چون این افراد فاقد آنتی A و آنتی B هستند.
هیچ الزامی به رعایت هم گروهی از نظر سیستم Rh وجود ندارد و می‌توان پلاسمای فرد دارای گروه مثبت را به فرد با گروه منفی تزریق کرد. اما اگر پلاسما حاوی آنتی Rh باشد، نباید آن را به افراد Rh مثبت بدهند.
مقدار درمانی پلاسما برای اصلاح فاکتورهای انعقادی، 8 تا 10 سی‌سی به ازای هر کیلوگرم وزن بیمار است و نباید بیش از 10 تا 15 سی‌سی به ازای هر کیلوگرم استفاده شود، زیرا این کار می‌تواند باعث افزایش حجم خون و بروز مشکلات قلبی-ریوی شود.
مهم ترین کاربردهای پلاسمای تازه منجمد :
۱) در بیمارانی که کاهش همزمان چندین فاکتور انعقادی دارند، مانند بیماری های کبدی :
میزان فاکتورهای انعقادی، به ویژه فاکتورهای وابسته به ویتامین K، مانند پروتئین C، پروتئین S و فاکتورهای 2، 7، 9 و 10 در بیماری‌های کبدی کاهش می‌یابند و این باعث افزایش زمان پروترومبین (PT) می‌شود.
اگر زمان پروترومبین بیمار بیش از 16 تا 18 ثانیه و PTT بیشتر از 55 تا 60 ثانیه شود، نیاز به تزریق FFP وجود دارد زیرا در غیر این صورت ممکن است خطر خونریزی در بیمار وجود داشته باشد.
۲) در مواردی که خون به شدت تزریق می‌شود و برای تعویض خون :
اگر بیمار مقدار خونی معادل با حجم خون خود را در کمتر از 24 ساعت دریافت کند، به آن ترانسفوزیون ماسیو می‌گویند.
در ترانسفوزیون ماسیو، فاکتورهای انعقادی و پلاکت‌ها با خون تزریق شده رقیق شده و میزان آنها کاهش می‌یابد.
اگر به بیمار معادل یک حجم خون تزریق شود، غلظت هر ماده‌ای از خود بیمار کاهش می‌یابد. بنابراین، به دلیل این رقیق شدن، خطر خونریزی وجود دارد و توصیه می‌شود که به ازای هر 5 واحد خون تزریق شده، یک واحد FFP و همچنین پلاکت نیز تزریق شود.
3) در بیماران مبتلا به انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC) :
در بیماران DIC، به دلیل مصرف شدگی فاکتورهای انعقادی و پلاکت‌ها، احتمال خونریزی افزایش می‌یابد و در این حالت باید به این بیماران FFP و پلاکت تزریق کرد.
در سندرم DIC، غلظت فاکتورهای 5 و 8 و فیبرینوژن به شدت کاهش می‌یابد. اگر غلظت فیبرینوژن کمتر از 80 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، تزریق FFP یا کرایو توصیه می‌شود.
4) جبران سریع فاکتورهای انعقادی در بیمارانی که مقدار زیادی وارفارین مصرف کرده‌اند :
در بیمارانی که وارفارین مصرف می‌کنند، میزان کارایی فاکتورهای 2، 7، 9 و 10 کاهش می‌یابد، اما اگر این بیماران خونریزی داشته باشند یا نیاز به عمل جراحی فوری داشته باشند، می‌توان با تزریق پلاسمای تازه فاکتورهای مورد نیاز را به سرعت جبران کرد.
5) جایگزینی با پلاسمای بیمار در مبتلایان به سندرم همولیتیک اورمیک (HUS) و ترومبوتیک :
“`
موارد استفاده از پلاسمای تازه منجمد FFP :
- مشکلات کبدی
- مصرف زیاد وارفاین
- کاهش عوامل انعقادی در افرادی که خون زیادی دریافت می‌کنند
- اختلال در انعقاد خون (DIC)
- پورپورای ترومبوسیتوپنیک ترومبوتیک (TTP)
روش مصرف پلاسمای تازه منجمد FFP :
- باید از نظر گروه خونی ABO با بیمار سازگار باشد
- نیازی به آزمایش کراس مچ نیست
- قبل از استفاده باید در دمای 30-37 درجه سانتیگراد ذوب شود. دماهای بالاتر باعث آسیب به عوامل انعقادی و پروتئین‌ها می‌شوند
- پس از ذوب شدن باید در یخچال با دمای 2-6 درجه سانتیگراد نگهداری شود
- بلافاصله پس از ذوب شدن باید حداکثر تا 6 ساعت استفاده شود
- سرعت تزریق پلاسما در 15 دقیقه اول ml/min2 و بعد از آن به طور متوسط ml/min4-10 است
دوز مصرف پلاسمای تازه منجمد FFP :
دوز اولیه ml/kg15 می‌باشد
دمای نگهداری پلاسمای تازه منجمد FFP :
در دمای 25- درجه سانتیگراد یا کمتر به مدت یک سال می‌توان نگهداری کرد.
پس از ذوب شدن باید در 30 دقیقه تزریق شود و اگر استفاده فوری از آن نیاز نباشد، در یخچال با دمای 2 تا 6 درجه سانتیگراد نگهداری کرده و تا 24 ساعت استفاده کرد.
نکات مهم هنگام تزریق خون و فرآورده های آن
قبل از تزریق
- اطمینان حاصل کنید که درخواست پزشک وجود دارد.
- از دریافت رضایت‌نامه از بیمار مطمئن شوید.
- هویت بیمار و واحد خون را کنترل کنید.
سوزن و نحوه تزریق
به طور معمول از سوزن شماره 18 یا بزرگتر برای تزریق فراورده های گلبول قرمز استفاده می‌شود.
سوزن‌های کوچکتر مانند شماره 23 ممکن است برای رگ‌های کوچکتر به کار روند، اما برای جلوگیری از همولیز (تخریب گلبول‌های قرمز) باید با سرعت کمتری تزریق شوند.
فیلتر
فراورده‌های خونی (خون کامل، گلبول قرمز متمرکز، پلاسما و رسوب کرایو) باید با ست تزریق استریل و دارای فیلتر به قطر 170 تا 200 میکرون تزریق شوند.
این ست باید حداقل 12 ساعت پس از تزریق تعویض شود. در محیط‌های گرم، فواصل تعویض کوتاه‌تر خواهند بود، معمولاً پس از تزریق 4 واحد خون (در صورت گذشت 12 ساعت) باید تعویض کرد.
آلبومین، Plasme Protein Fraction و ایمونوگلوبولین داخل وریدی نیازی به فیلتر شدن ندارند.
مدت تزریق
اگر نمی‌توانید فوراً تزریق محصول را آغاز کنید (به عبارتی، طی 30 دقیقه پس از دریافت آن)، باید به سرعت آن را به بانک خون برگردانید تا به درستی نگهداری شود. به طور کلی، همه فراورده های خون باید در 4 ساعت تزریق شوند.
گرم‌کننده خون
وسایل گرم کننده خون باید دارای سیستم کنترل و هشدار باشد. خون نباید بیشتر از 42 درجه گرم شود. اگر از خون گرم شده استفاده نشود، باید واحد خون را معدوم کنید.
پمپ‌ها
می‌توانید از وسایل برقی – مکانیکی برای تزریق خون استفاده کنید، اما در برخی مدل‌ها ممکن است همولیز گلبول قرمز发生 کند. قبل از استفاده با تولید کننده هماهنگ کنید.
محلول‌های داخل وریدی
فقط سالین 9/%، پلاسما، آلبومین 5% و جزء پروتئینی پلاسما (PPF) می‌توانند به فراورده‌های حاوی گلبول قرمز افزوده شوند و نباید هیچ دارویی یا محلول داخل وریدی دیگری به خون اضافه شود.
محلول Dexteros 5% ممکن است باعث همولیز شود و محلول رینگرلاکتات به دلیل chứa کلسیم می‌تواند باعث تشکیل لخته در کیسه خون و یا ست تزریق خون شود.
نکته : فراورده‌های حاوی گلبول قرمز اگر گرم شوند می‌توانند با سرعت حداکثر cc/min 100 در بیمارانی که توانایی تحمل دارند، تزریق شوند.
عوارض انتقال خون
انتقال خون ممکن است با برخی مشکلات همراه باشد. این مشکلات به دو دسته تقسیم می‌شوند: برخی به طور ناگهانی و در حین یا بلافاصله پس از تزریق رخ می‌دهند و برخی دیگر ممکن است پس از گذشت 24 ساعت ظاهر شوند. با وجود انجام آزمایشات و رعایت استانداردها، هنوز ممکن است عوارض انتقال خون رخ دهند.
به همین دلیل، قبل از اینکه تصمیم به تزریق خون برای بیمار بگیرید، باید مزایا و معایب آن را به دقت ارزیابی کنید و همچنین باید توانایی تشخیص و درمان واکنش‌های ناخواسته و عوارض آنها را داشته باشید.
نکات کلی درباره انتقال خون
نظارت بر بیمار در حین تزریق:
1- در حین تزریق هر واحد خون، زمان‌ها و مراحل زیر را برای مراقبت از بیمار در نظر بگیرید:
- قبل از شروع تزریق
- بلافاصله پس از شروع تزریق
- 15 دقیقه بعد از شروع تزریق
- حداقل هر یک ساعت در طول تزریق
- در پایان تزریق
- 4 ساعت پس از اتمام تزریق
2- اطلاعات زیر را در پرونده بیمار در تمام مراحل ثبت کنید:
- وضعیت عمومی بیمار
- درجه حرارت بدن
- نبض و فشار خون
- نحوه تنفس
- تناسب مایع بدن
- میزان مایعات ورودی و خروجی ادرار
- زمان شروع و پایان تزریق
- حجم و نوع فرآورده های تزریقی
- شماره‌های بسته‌بندی تمام فرآورده‌های تزریقی
- هر گونه واکنشی که مشاهده می‌کنید
3- به ویژه در 15 دقیقه اول تزریق، بیمار را به دقت زیر نظر داشته باشید تا علائم اولیه واکنش‌های خطرناک را شناسایی کنید.
برای کنترل و مدیریت واکنش‌های حاد پس از انتقال خون و انجام اقدام‌های فوری برای هر واکنش ایجاد شده، مراحل زیر را دنبال کنید:
- انتقال خون را متوقف کنید.
- جریان IV را با استفاده از سالین 0.9% ادامه دهید.
- مطمئن شوید که واحد خون مربوط به بیمار درست است (شناسایی بیمار و واحد خون مورد نیاز).
- علائم حیاتی را کنترل کنید.
- به پزشک مسئول و بانک خون اطلاع دهید. فقط در مورد واکنش‌های خفیف آلرژیک این مرحله را نادیده بگیرید.
- نمونه جدیدی از خون و ادرار جمع‌آوری کرده و همراه با واحد خون و ست تزریق به بانک خون بفرستید.
بیشتر بخوانید :