استفاده از ظروف رویی (روحی) که از فلز روی (Zinc) ساخته شده‌اند، در گذشته در بسیاری از خانه‌های ایرانی رایج بوده و امروزه هم بعضی‌ها به‌دلایل سنتی یا اعتقاد به خاصیت درمانی، از این ظروف استفاده می‌کنند.
اما از نظر علمی و پزشکی، بیایید دقیق بررسی کنیم که آیا ظروف روحی واقعاً خواص درمانی دارند یا نه؟
🧪 ۱. آیا فلز روی (Zinc) برای بدن مفید است؟
بله!
عنصر روی یکی از مواد معدنی ضروری برای بدن انسان است و نقش مهمی در موارد زیر دارد:
-
تقویت سیستم ایمنی
-
کمک به ترمیم زخم‌ها
-
سلامت پوست و مو
-
کمک به رشد و ترمیم سلول‌ها
-
افزایش اشتها و بهبود عملکرد مغز
🔸 اما دریافت روی باید از طریق غذا یا مکمل خوراکی باشد، نه الزاماً از طریق ظروف پخت‌وپز.
⚠️ ۲. آیا ظروف رویی مقدار قابل توجهی از فلز روی به غذا منتقل می‌کنند؟
نه خیلی.
برخلاف برخی باورهای عامیانه، ظروف رویی (روحی) در شرایط معمول پخت‌وپز مقدار ناچیزی از فلز روی را به غذا منتقل می‌کنند، آن هم اغلب وقتی که ماده غذایی اسیدی (مثل رب، گوجه، سرکه یا آبلیمو) داخل ظرف پخته شود.
📌 مقدار جذب روی از این طریق بسیار اندک و غیرقابل اتکا برای تأمین نیاز بدن است.
⚠️ ۳. خطرات احتمالی استفاده از ظروف روحی
اگر ظروف روحی کهنه، زنگ‌زده، ترک‌خورده یا بی‌کیفیت باشند، ممکن است:
-
فلزات سنگین دیگر (مثل سرب یا قلع ناخالص) به غذا نشت کنند
-
با مواد اسیدی واکنش بدهند و طعم غذا را تغییر دهند
-
زنگ‌زدگی باعث ورود ترکیبات مضر به بدن شود
✅ جمع‌بندی:
| موضوع | واقعیت |
|---|---|
| آیا ظروف رویی خواص درمانی دارند؟ | ❌ نه به‌طور مؤثر و قابل اتکا |
| آیا برای سلامتی مفیدند؟ | ⚠️ اگر سالم و استاندارد باشند، ضرر ندارند |
| آیا روی از ظرف به غذا وارد می‌شود؟ | ✅ اما بسیار کم و فقط در شرایط خاص |
| آیا بهتر است برای درمان، روی را از غذا یا مکمل دریافت کنیم؟ | ✅ بله، کاملاً مطمئن‌تر و مؤثرتر |
🔹 نتیجه:
ظروف روحی بیشتر ارزش سنتی و نوستالژیک دارند تا درمانی. برای بهره‌مندی واقعی از خواص “روی”، بهتره از منابع غذایی مثل گوشت، تخم‌مرغ، حبوبات، مغزها و مکمل‌ها استفاده کنی.
فواید استفاده از ظروف رویی برای بدن
به گزارش رضیم: بحث‌های مختلفی درباره‌ی اینکه آیا ظروفی که غذا در آن‌ها پخته می‌شود، می‌توانند آهن، مس و روی را به بدن منتقل کنند، وجود دارد. برخی افراد می‌گویند ظروف تفلون خطرناک هستند و معتقدند استفاده از ظروف سنتی بدون روکش می‌تواند به جذب بیشتر این مواد معدنی کمک کند.
شاید برخی از بزرگترها به یاد داشته باشند که در برخی آشپزخانه‌ها، هنگام پخت غذا، یک میخ فلزی کوچک در ظرف قرار می‌دادند تا آهن بیشتری به غذا منتقل شود و به درمان بیماری‌هایی مانند رنگ‌پریدگی کمک کند. اما این یک ایده قدیمی است که هیچ پشتوانه علمی ندارد و حتی در طب سنتی هم مطرح نیست.
حال سؤال این است که آیا پخت غذا در ظروف رویی باعث جذب این فلزات به بدن می‌شود یا خیر؟ پاسخ مثبت است. به‌طور کلی هنگام پخت‌وپز، مقداری از فلزات ظروف مسی یا روی و آهن وارد غذا می‌شود. اما این نکته مهم است که تکرار این عمل می‌تواند باعث افزایش دریافت این فلزات شود و ممکن است به مسمومیت منجر گردد؛ چراکه همه افراد به یک میزان به این مواد معدنی نیاز ندارند و مصرف بیش از حد می‌تواند مضر باشد. نه همه افراد یک خانواده دچار کمبود آهن یا مس یا روی هستند که بخواهند با استفاده از ظرف خاصی مشکلشان حل شود.
به‌طور کلی پخت غذا در ظروف فلزی می‌تواند موجب ورود املاح فلزی از ظرف به داخل غذا شود. اما نمی‌توان یک نسخه برای همه ظروف تجویز کرد. ولی می‌توان گفت که پخت غذا در برخی ظروف، به ویژه ظرف‌های مسی و تفلونی، در طولانی‌مدت خطرناک است. ظروف رویی که در بازار موجود است، عمدتاً از آلیاژ آلومینیوم تشکیل شده‌اند و استفاده مکرر از آن‌ها نیز می‌تواند برای سلامتی مضر باشد. بهترین روش استفاده از ظروف مختلف به‌صورت متناوب است. مثلاً یک‌بار در ظرف پیرکس، یک‌بار در ظرف مسی و یک‌بار در ظرف تفلونی. اما این کار همیشه برای همه ممکن نیست و همه این ظروف را ندارند.
ظروف آلومینیوم در بازار نسبت به سایر ظروف قیمت کمتری دارند زیرا سبک هستند و حرارت را به‌طور یکنواخت پخش می‌کنند. اما به همین دلیل، این ظروف به راحتی با مواد غذایی واکنش می‌دهند. جوشیدن آب در این ظروف باعث سیاه شدن آن‌ها می‌شود. برای از بین بردن این سیاهی می‌توانید در حین پخت، چند قطره آب لیمو یا سرکه اضافه کنید یا مقداری پودر لباسشویی را با آب در ظرف بجوشانید تا سیاهی آن‌ها از بین برود. البته تغییر رنگ در این ظروف تأثیری بر کیفیت غذا ندارد.
3 روش جادویی برای سفید کردن ظروف روحی
کمبود روی در کودکان، خانم‌های شیرده و باردار و همچنین جوانان شایع‌تر است. روی به خنثی‌سازی فلزات سمی آسیب‌زننده به بدن کمک می‌کند. به‌عنوان مثال، در هوای آلوده تهران، سرب یا سایر فلزات سنگین وارد بدن می‌شوند که روی این عناصر را خنثی می‌کند. استفاده از ظروف رویی می‌تواند سطح سرمی یون روی در بدن ما را افزایش دهد که مفید است. با این حال، مصرف زیاد روی می‌تواند باعث مسمومیت شود. همچنین، نگه‌داشتن غذا در ظروف رویی و ا بین بردن باقی‌مانده‌ها از این ظروف می‌تواند منجر به ورود مقادیر زیادی روی به بدن شده و مشکلاتی مانند حالت تهوع، استفراغ، اسهال و سردرد ایجاد کند.
معایب ظروف رویی یا روحی
ظرف‌های روحی امروزی عمدتاً از آلومینیوم ساخته شده‌اند که برای بدن ضرر دارد. حتی نگه‌داشتن مواد غذایی اسیدی، ترش یا شور در این ظروف می‌تواند به ورود مواد مضر به بدن منجر شود و عوارضی مانند یبوست، مشکلات گوارشی، آلزایمر و پوکی استخوان را ایجاد کند. همچنین پخت غذا در این ظروف ممکن است…
یون‌هایی که از ظروف به غذا منتقل می‌شوند، می‌توانند باعث بروز مشکلاتی مانند ضعف، کم‌خونی و اختلال در حرکت شوند. هرچه غذا بیشتر در این ظروف بماند، یون‌های بیشتری وارد آن می‌شود. همچنین باید از ظروف مسی نیز پرهیز کرد، زیرا مس فلزی نرم است و به راحتی می‌تواند به غذا نفوذ کند و استفاده طولانی‌مدت از آن می‌تواند برای اندام داخلی بدن آسیب‌زا باشد و حتی به کبد آسیب بزند که ممکن است به مرگ منجر شود. بنابراین اگر از ظروف مسی استفاده می‌کنید، باید به قلع اندود بودن آن‌ها دقت کنید. برخی کارشناسان معتقدند که ظروف استیل برای پخت غذا مناسب هستند.
نکته : ظروف روحی که در واقع از آلومینیوم ساخته‌شده‌اند، در برابر نمک غذا هیچ مقاومتی ندارند؛ بنابراین نباید برنج را در آن‌ها خیس کرده یا با آب نمک نگه‌داری کنید. همچنین هرگز ظرف آلومینیومی را جرم‌گیری نکنید، زیرا این جرم‌ها باعث جلوگیری از ورود آلومینیوم به بدن می‌شوند.
جایگاه ظروف رویی در منابع طبّ سنّتی ایران
ظرف رویی یا زری، مشابه ظروف مسی و همچنین ظروف سربی است. در کتب طب سنتی، از یک سو ظروف مسی قلع اندود شده به عنوان بهترین ظروف معرفی می‌شوند و از سوی دیگر، در صورت آسیب یا نبود پوشش قلع، آن‌ها بسیار مضر به حساب می‌آیند. اینکه تشبیه ظروف رویی به ظروف مسی به کدام یک از این دو جنبه اشاره دارد، موضوعی است که باید توسط متخصصان متون طب سنتی مشخص شود.