آشپزی در ظروف مسی از قدیم در ایران و بسیاری کشورها رایج بوده و امروزه هم دوباره محبوب شده. این ظروف هم فواید زیادی دارن و هم نکات مهمی که باید رعایت بشه، چون در صورت استفاده نادرست ممکنه برای سلامتی مضر باشن.
در ادامه نکات مهم، خواص و مضرات ظروف مسی رو برات کامل و دقیق توضیح می‌دم:
🍲 نکات مهم و اساسی هنگام آشپزی با ظروف مسی
✅ ۱. فقط از ظروف مسی دارای روکش استفاده کن (قَلع‌اندود یا استیل)
-
فلز مس در تماس مستقیم با غذا (مخصوصاً ترش یا اسیدی) ممکنه به غذا نفوذ کنه و مسمومیت ایجاد کنه.
-
پس همیشه باید ظروف مسی روکش‌دار (قلع، استیل یا نیکل) استفاده بشه.
✅ ۲. روکش قلع با گذر زمان از بین می‌ره – باید بازسازی شه
-
اگر رنگ داخل ظرف خاکستری یا نقره‌ای روشن شده یعنی قلع از بین رفته.
-
باید ظرف رو به قلع‌کاری (سفیدگری) بسپری تا دوباره ایمن شه.
✅ ۳. غذاهای اسیدی یا ترش را در ظرف مسی نپز یا نگه ندار
-
مثل: رب، گوجه، غوره، لیمو، سرکه
-
این مواد باعث می‌شن مس وارد غذا بشه = خطر مسمومیت
✅ ۴. ظرف مسی داغ را سریع نشور
-
چون شوک حرارتی باعث ترک برداشتن یا سیاه شدن میشه.
-
صبر کن تا ظرف سرد شه، بعد بشور.
✅ ۵. ظروف مسی را با اسفنج نرم بشور
-
سیم ظرفشویی یا شوینده‌های اسیدی باعث آسیب به روکش می‌شن.
🌟 خواص و فواید آشپزی در ظروف مسی
۱. پخش یکنواخت حرارت
-
مس یکی از بهترین رساناهای حرارت است؛ غذا سریع و یکنواخت می‌پزه و احتمال سوختن کمتره.
۲. کاهش زمان پخت و صرفه‌جویی در انرژی
-
چون حرارت سریع منتقل میشه، نیاز به شعله زیاد نیست و زمان پخت کمتر میشه.
۳. افزایش طعم غذا (در حد اعتدال)
-
غذاهایی مثل آش، خورش، یا خوراک‌های سنتی در قابلمه مسی بهتر جا می‌افتن و طعم دلپذیرتری دارن.
4. مفید برای کم‌خونی (در حد متعادل)
-
در صورت استفاده اصولی، مقدار ناچیزی مس وارد بدن میشه که برای تولید گلبول قرمز مفیده.
⚠️ مضرات احتمالی ظروف مسی (در صورت استفاده نادرست)
❌ ورود بیش از حد یون مس به غذا:
-
در ظروف بدون روکش یا روکش آسیب‌دیده ممکنه مسمومیت با مس ایجاد شه.
-
علائم: حالت تهوع، درد شکم، اسهال، سردرد، سرگیجه
❌ خطر اکسید شدن و تولید “زنگ مس”:
-
سطح خارجی ظرف در مجاورت هوا ممکنه سبز رنگ بشه (زنگ مس = سولفات مس) که سمی و خطرناکه.
-
باید با سرکه و نمک یا لیمو تمیز شه و از تماس با غذا جلوگیری شه.
❌ نگهداری غذا در ظرف مسی:
-
حتی اگر قلع‌اندود هم باشه، غذا نباید در ظرف مسی باقی بمونه چون در طول زمان عناصر به غذا نفوذ می‌کنن.
🧽 روش تمیز کردن ظروف مسی
برای داخل (قلع‌اندود):
-
فقط با اسفنج نرم و آب گرم بشور.
-
از شوینده‌های خشن استفاده نکن.
برای بیرون (سطح مسی):
-
ترکیب سرکه و نمک یا لیمو و نمک را روی سطح بمال، سپس با پارچه تمیز پاک کن تا براق بشه.
✔️ جمع‌بندی سریع:
| نکته | باید انجام بشه | نباید انجام بشه |
|---|---|---|
| استفاده از ظرف قلع‌اندود | ✅ | ❌ استفاده از مس خالص بدون روکش |
| پخت غذاهای ساده (مثل آش و خورش) | ✅ | ❌ پخت مواد ترش یا اسیدی |
| شستن با اسفنج نرم | ✅ | ❌ استفاده از سیم ظرفشویی یا شوینده قوی |
| بازسازی قلع در صورت تغییر رنگ | ✅ | ❌ استفاده از ظرفی با روکش ساییده |
آیا پختن غذا و آشپزی در ظروف مسی خطرناک است؟
در این مقاله از مجله رضیم، ما با هم به بررسی فواید، مضرات و نحوه نگهداری این ظروف می‌پردازیم. همچنین یاد می‌گیریم که چگونه ظروف مسی اصل را شناسایی و خریداری کنیم.
آنچه که باید در مورد آشپزی در ظروف مسی بدانید
- زمانی که در ظروف مسی آشپزی می‌کنید، مطمئن شوید که قسمت داخلی این ظروف با لایه‌ای از جنس استیل، قلع یا فلزات مشابه پوشانده شده باشد.
- اگر این لایه به دلایل مختلف آسیب ببیند و غذا با مس تماس پیدا کند، می‌تواند باعث مسمومیت شود. بنابراین به لایه‌های محافظ این ظروف توجه کنید.
- غذاهای اسیدی را در این ظروف نپزید زیرا این کار باعث آزاد شدن مس به داخل غذا می‌شود.
پخت غذا در ظروف مسی
استفاده زیاد از ظروف مسی برای پخت و مصرف غذا می‌تواند مس را در بدن افزایش دهد و در طولانی‌مدت به مشکلاتی مانند افسردگی، بیش فعالی در کودکان، بی‌خوابی و سایر عوارض منجر شود.
میترا زراتی، یک کارشناس تغذیه، در مورد استفاده از ظروف مسی می‌گوید: تصور نادرستی وجود دارد که برخی افراد فکر می‌کنند با پخت غذا در ظروف مسی می‌توانند مواد مغذی بیشتری جذب کنند.
او می‌گوید اگر مس بیشتر از نیاز بدن به آن وارد شود، در کبد رسوب کرده و مسمومیت ایجاد می‌کند و همچنین تجمع مس می‌تواند منجر به تهوع و سردرد شود.
اگر مس وارد غذا شود، جذب کلسیم و آهن را مختل می‌کند. ظروف مسی باید لعاب داشته باشند و ظروف مسی قدیمی بدون لعاب برای پخت غذا مناسب نیستند. بنابراین ما پیشنهاد می‌کنیم از این ظروف برای پخت و مصرف روزانه استفاده نکنید.
فواید آشپزی در ظروف مسی
- پخت غذا در ظروف مسی باعث می‌شود غذا به خوبی پخته و جا بیفتد زیرا مس گرما را به خوبی نگهداری کرده و به طور یکنواخت توزیع می‌کند.
- مس رسانای خوبی است و بنابراین غذا در آن سریع‌تر پخته می‌شود، که این امر به صرفه‌جویی در زمان و انرژی کمک می‌کند.
- غذاهای سرخ کردی در ظروف مسی تردتر می‌شوند.
- وجود یون‌ها در مس ممکن است باعث کاهش خستگی مداوم شود و با پخت غذا در این ظروف تا حدودی یون‌های مورد نیاز بدن تامین شود.
- مس حرارت را به سرعت منتقل می‌کند و به همین دلیل برای پخت حجم‌های بالا در آشپزخانه‌های بزرگ بسیار مناسب است.
مضرات پخت و پز در ظروف مسی
- آشپزی در ظروف مسی می‌تواند باعث مسمومیت شود اگر فلز مس اکسید شود و با غذا ترکیب شود.
- در حین پخت و پز ممکن است لعاب ظروف مسی مانند قلع و نیکل که به عنوان پوشش عمل می‌کنند، با غذا ترکیب شده و فلزات سنگین وارد بدن شوند.
- اگر لایه پوششی ظروف به دلیل شست‌وشو آسیب ببیند، این ظروف غیر قابل استفاده می‌شوند. ظروف بدون پوشش مقدار زیادی مس به غذا می‌دهند که می‌تواند موجب مسمومیت، استفراغ و اسهال شود.
- غذاهای اسیدی یا قلیایی اگر زمان زیادی در ظروف مسی نگهداری یا پخته شوند، ممکن است خراب شوند. به عنوان مثال، نگهداری یا پختن گوشت، گوجه‌فرنگی، آلو، چغندر و جوشانیدن سرکه، آبغوره و آب نارنج در ظروف مسی توصیه نمی‌شود.
نحوه نگهداری صحیح ظروف مسی
برای استفاده درست از ظروف مسی و آشپزی در آنها، به نکات زیر توجه کنید:
-
- برای جلوگیری از آسیب به لایه محافظ ظروف مسی، از پختن غذاهای اسیدی و ترش پرهیز کنید.
- با ظروف مسی با احتیاط رفتار کنید: زمانی که ظروف مسی را می‌شویید، مراقب باشید که لایه محافظ آن را آسیب نزنید.
- ظروف مسی را در ظرفشویی نشویید، بلکه با دست بشویید و بعد از شست و شو آنها را خشک کنید.
- برای از بین بردن لکه‌ها و کثیفی‌ها از برش لیمو ترش تازه و پیاز استفاده کنید. با کمک لیمو ترش، سطح ظرف مسی نیز براق می‌شود.
- برای جلوگیری از زنگ زدگی ظروف مسی، با یک قلمو آب پیاز را روی سطح آن بزنید.
- وقتی احساس کردید پوشش ظرف مسی از بین رفته، حتماً به صنعتگران این ظروف مراجعه کنید و آنها را دوباره پوشش دهید.
- از پولیش مخصوص ظروف مسی استفاده کنید.
- ظرف مسی را براق کنید.
- هرگز قابلمه‌های مسی را خالی و بدون آب یا روغن روی حرارت قرار ندهید زیرا این ظروف با سایر جنس‌ها متفاوت هستند و ممکن است بافت ظرف مسی شما آسیب ببیند.
روش صحیح شست و شوی ظروف مسی در خانه
- بعد از اینکه در ظروف مسی آشپزی کردید، با آب گرم و اسکاچ‌های نایلونی نرم آنها را بشویید.
- از شوینده‌های با قدرت سایندگی بالا استفاده نکنید.
- برای تمیز کردن کثیفی‌های ظروف مسی، می‌توانید از روش‌های خانگی استفاده کنید. مثلاً یک قاشق غذاخوری نمک، یک فنجان سرکه سفید و آب را در ظرف بجوشانید و سپس با محلول آب داغ و صابون بشویید و خشک کنید.
نحوه آماده‌سازی ظروف مسی نو برای اولین استفاده
ظروف مسی نیز مانند سایر ظروف چدن و تفلون برای اولین بار باید آماده شوند و روش آماده‌سازی آنها بستگی به روکش داخلی ظرف دارد.
- ظروف مسی با روکش داخلی استیل: اول داخل ظرف را با آب و صابون بشویید. سپس ظرف را روی حرارت بگذارید.
- دو یا سه قاشق روغن گیاهی و طبیعی را داخل ظرف بریزید و بگذارید روغن داغ شود و بسوزد. بعد از اینکه ظرف خنک شد، روغن اضافه را بریزید و سطح داخلی را با دستمال کاغذی پاک کنید.
- ظروف مسی با روکش داخلی قلع : این ظروف به دلیل خاصیت نچسب قلع، نیاز به آماده‌سازی اولیه ندارند.
اگر احساس کردید که روکش داخلی یا خارجی هر مدل ظرف مسی خدشه‌دار شده، حتماً به مراکز معتبر برای لعاب کاری مراجعه کنید.
روش‌های تشخیص ظروف مسی اصل
- ظروف مسی اصل بیشتر در شهرهای زنجان و اصفهان تولید می‌شوند و رنگ آنها سرخ و شفاف است. اگر رنگشان مات و کدر باشد، مس تقلبی است و ممکن است بیشتر از آلیاژ آهن تشکیل شده باشد. با یک آهنربا می‌توانید ظرف مسی را تست کنید؛ اگر آهنربا به آن جذب شود، ظرف تقلبی است.
- یکی دیگر از ویژگی‌هایی که به تشخیص ظروف مسی اصل کمک می‌کند، ظرافت کار است. هر چه ظرافت و دقت بیشتری در ساخت ظرف وجود داشته باشد، احتمال اصل بودن آن بیشتر است.
- یکی از روش‌های حرفه‌ای برای تشخیص مس اصل، تناسب حجم به وزن است. مثلاً وزن یک سینی مسی اصل با قطر ۱۸ سانتی‌متر تقریباً ۵۰۰ گرم است.
بیشتر بخوانید :
خواص جالب ظروف مسی و مس برای بدن
ظروف مسی | ۱۲ فایده علمی و اساسی برای آب خوردن در ظروف مسی
روشی نوین برای سفید کردن ظروف مسی در خانه
در هنگام استفاده از ظروف مسی باید چه نکاتی را رعایت کرد؟
- یک نکته مهم این است که فقط مقدار کمی مس برای سلامتی مفید است. معمولاً مس به غذاهای اسیدی واکنش نشان می‌دهد و به همین دلیل ظروف مسی را با لایه‌ای از جنس دیگر مثل قلع، فولاد ضد زنگ یا نیکل می‌پوشانند تا از ورود مستقیم آن به غذا جلوگیری کنند.
- این لایه در هنگام پخت و پز به مقدار اندکی با غذا ترکیب می‌شود. بنابراین باید از پختن غذا در ظروف مسی بدون پوشش خودداری کنید.
- همانطور که گفته شد معمولاً سطح ظروف مسی را با یک فلز دیگر می‌پوشانند. هنگام استفاده از این ظروف باید بسیار مراقب باشید که لایه قلع دچار خراش نشود، چون این امر باعث ترکیب مس با غذا می‌شود.
- توجه داشته باشید که اگر مقدار زیادی مس وارد بدن شود، ممکن است در کبد جمع شود و مسمومیت ایجاد کند. اگر علائمی مانند تهوع یا سردرد را تجربه کردید، ممکن است دچار مسمومیت شده‌اید.