آسافوتیدا (Asafoetida)، که در فارسی به آن آنغوزه گفته میشود، یکی از ادویههای خاص و کمتر شناختهشدهای است که طعمی تند، قوی و منحصربهفرد دارد. این ادویه در آشپزی هندی، ایرانی و برخی مناطق خاورمیانه کاربرد زیادی دارد و علاوه بر نقش طعمدهنده، در طب سنتی نیز برای درمان برخی مشکلات گوارشی و عصبی مورد استفاده قرار میگیرد.
با وجود بوی نسبتاً ناخوشایند آن در حالت خام، آسافوتیدا پس از پختن طعمی شبیه سیر و پیاز تولید میکند و میتواند جایگزین خوبی برای این دو ماده در رژیمهای بدون پیاز و سیر باشد. در این مقاله بهصورت کامل و کاربردی با ماهیت، ترکیبات، خواص، نحوه مصرف، نگهداری و موارد احتیاطی آسافوتیدا آشنا خواهید شد.
آسافوتیدا چیست؟ نگاهی به منبع و ترکیب
منبع طبیعی آسافوتیدا
-
آسافوتیدا صمغ خشکشدهای است که از ریشه گونههایی از گیاه Ferula (مانند Ferula assa-foetida) به دست میآید.
-
این گیاه بومی مناطق خشک ایران، افغانستان و ترکمنستان است.
-
صمغ آن پس از شکافتن ریشهها بهتدریج خارج و جمعآوری میشود.
ظاهر و شکل عرضه
آسافوتیدا در بازار معمولاً در دو شکل عرضه میشود:
نوع | ویژگیها |
---|---|
خالص (صمغ خام) | به شکل تودهای سخت، با رنگ زرد تا قهوهای و بوی بسیار تند |
پودر ترکیبی | ترکیب آسافوتیدا با آرد برنج، آرد گندم یا گوم عربی، قابل استفاده در پخت |
طعم، عطر و عملکرد در آشپزی
بوی اولیه و طعم نهایی
-
آسافوتیدا بویی تند، گوگردی و نامطبوع دارد که ممکن است در ابتدا آزاردهنده باشد.
-
اما با حرارت دیدن، این بو به طعمی ملایم شبیه سیر و پیاز کاراملیشده تبدیل میشود.
-
همین ویژگی باعث شده در آشپزی گیاهخواری و رژیمهای فاقد سیر و پیاز بسیار پرکاربرد باشد.
روش استفاده در غذاها
-
مقدار کم استفاده شود: تنها مقدار خیلی کمی (حدود ۱/۸ قاشق چایخوری) برای یک وعده کافی است.
-
حرارت ملایم: آسافوتیدا باید ابتدا در روغن یا کره برای چند ثانیه تفت داده شود تا طعم خام آن از بین برود.
-
افزودن سایر مواد: پس از تفت دادن، سایر مواد مانند ادویهها، حبوبات یا سبزیجات به آن اضافه میشوند.
کاربردهای آشپزی آسافوتیدا
در آشپزی هندی و آسیای جنوبی
-
در تهیه دال (عدس پخته)، خوراکهای سبزیجات و ترشیها به کار میرود.
-
جایگزین مناسبی برای سیر در غذاهای آیورودایی است.
در آشپزی ایرانی
-
در استانهای غربی و جنوب ایران مانند فارس و کهگیلویه، در برخی خورشتها از آنغوزه استفاده میشود.
-
در طبخ خوراکهای محلی مانند آش آنغوزه و اشکنه کاربرد دارد.
موارد استفاده نوین
-
در رژیمهای گیاهخواری بهعنوان جایگزین سیر و پیاز
-
در غذاهای مدیترانهای برای افزودن لایهای از طعم
-
در خوراکهای کمادویه برای افزایش عمق طعم بدون تندی زیاد
فواید درمانی و دارویی آسافوتیدا
در طب سنتی هند (آیورودا) و طب سنتی ایران، آسافوتیدا بهعنوان گیاهی با خواص دارویی شناخته شده است.
مهمترین فواید:
خاصیت | توضیح کاربردی |
---|---|
ضد نفخ و گاز معده | کمک به هضم غذا، رفع گرفتگی معده |
ضد اسپاسم | کاهش دردهای شکمی و قاعدگی |
ضد میکروب و ضد قارچ | استفاده موضعی برای زخمها یا عفونتهای پوستی |
آرامبخش و ضد اضطراب | تسکیندهنده سیستم عصبی در دوزهای کم |
خلطآور و ضد سرفه | بهبود تنفس و عملکرد ریه در سرماخوردگیها |
آسافوتیدا چیست؟ مزایا، عوارض جانبی و موارد استفاده
آسافوتیدا (عصای آسافوتیدا) یک نوع صمغ است که از ریشه گیاهی به دست میآید. این صمغ معمولاً خشک شده و به صورت پودر زرد رنگی استفاده میشود که در آشپزی و دارو کاربرد دارد. در واقع، این گیاه بیشتر در افغانستان و ایران رشد میکند و در غذاهای هندی به نام هینگ شناخته میشود.
آسافوتیدا به خاطر بوی قوی و تندش معروف است که به دلیل ترکیبات گوگردی زیادی که در آن وجود دارد، ایجاد میشود. به همین علت بعضی اوقات به آن آدامس بدبو هم گفته میشود. اما وقتی آن را بپزید، طعم و بوی آن بسیار خوشمزهتر و شبیه به طعم تره و سیر میشود.
در طب سنتی آیورودا، آسافوتیدا برای کمک به هضم غذا، کاهش گاز و درمان مشکلاتی مانند برونشیت و سنگ کلیه مورد استفاده قرار میگیرد. در گذشته، برخی افراد از این صمغ به عنوان وسیلهای برای جلوگیری از بیماری استفاده میکردند. اما متاسفانه، بسیاری از این کاربردهای سنتی هنوز به اثبات علمی نرسیده است. در این مقاله به بررسی مزایا، معایب و کاربردهای آسافوتیدا میپردازیم.
مزایای بالقوه آسافوتیدا
منبع خوب آنتی اکسیدان
آسافوتیدا منبع خوبی از آنتی اکسیدانهاست. این ترکیبات به سلولهای بدن کمک میکنند تا در برابر آسیبهای ناشی از مولکولهای خطرناک به نام رادیکالهای آزاد محافظت شوند. در نتیجه، آنتی اکسیدانها میتوانند به کاهش التهاب، بیماریهای قلبی، سرطان و دیابت نوع ۲ کمک کنند.
آسافوتیدا حاوی ترکیبات فنلی مانند تاننها و فلاونوئیدهاست که به خاطر خواص آنتی اکسیدانی قوی خود شناخته شدهاند. در حالی که بعضی تحقیقات نشان دادهاند که این صمغ خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی دارد، اما برای تایید این اثرات در انسان نیاز به تحقیقات بیشتری است. همچنین، چون آسافوتیدا معمولاً در مقدار کم در پخت و پز مصرف میشود، هنوز مشخص نیست که آیا استفاده از آن در غذا این فواید را به همراه دارد یا خیر.
ممکن است برای هضم غذا مفید باشد
یکی از دلایل اصلی استفاده از آسافوتیدا در آشپزی، کمک به هضم غذا است. در یک مطالعه ۳۰ روزه با ۴۳ بزرگسال مبتلا به سوء هاضمه، کسانی که روزانه دو بار کپسولهای ۲۵۰ میلیگرمی آسافوتیدا مصرف میکردند، بهبود قابل توجهی در نفخ، هضم و کیفیت زندگی خود نسبت به افرادی که دارونما مصرف میکردند گزارش کردند.
این مطالعه توسط تولیدکننده مکملها تامین مالی شده بود، پس شاید نتایج تحتتأثیر شرایط خاصی قرار داشته باشند. همچنین، آسافوتیدا ممکن است با افزایش فعالیت آنزیمهای گوارشی به هضم کمک کند و به ویژه ترشح صفرا از کبد را زیاد کند که برای هضم چربیها مورد نیاز است. در حالی که این صمغ معمولاً برای کاهش گازهای ناشی از غذا مصرف میشود، در حال حاضر هیچ تحقیق قطعی در این زمینه وجود ندارد.
ممکن است به کاهش علائم IBS کمک کند
سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یک مشکل گوارشی مزمن است که با دردهای شکمی، نفخ، گاز، یبوست، اسهال یا هر دو مشخص میشود. به دلیل اثرات خوب آسافوتیدا بر هضم، تصور میشود که این صمغ میتواند به کاهش علائم IBS کمک کند. دو مطالعه کوچک گزارش کردند که افراد مبتلا به IBS پس از دو هفته مصرف مکملهای آسافوتیدا بهبوداتی در علائم خود مشاهده کردند. اما یک مطالعه دیگر نشان داد که این مکمل تاثیری بر علائم IBS ندارد.
در کل، تحقیقات در این زمینه بسیار کم است. همچنین، یک روش دیگر که ممکن است آسافوتیدا برای افراد مبتلا به IBS مفید باشد، این است که بتواند به عنوان جایگزینی برای پیاز و سیر در آشپزی استفاده شود، زیرا طعم مشابهی دارد. پیاز و سیر دارای فیبری هستند که ممکن است برای برخی افراد مبتلا به IBS مشکلات گوارشی ایجاد کند.
سایر مزایای احتمالی
با اینکه تحقیقات درباره آسافوتیدا هنوز محدود است، اما مطالعات ابتدایی نشان میدهد که ممکن است این ماده خواص مفیدی داشته باشد، از جمله:
خاصیت ضد باکتری، ضد قارچی و ضد میکروبی. مطالعات آزمایشگاهی نشان دادهاند که آسافوتیدا میتواند از بدن در برابر باکتریهای مضر مانند انواع مختلف استرپتوکوک محافظت کند.
ممکن است به کاهش فشار خون کمک کند. آسافوتیدا با شل کردن عروق خونی ممکن است به کاهش فشار خون کمک کند، اما تحقیقات بیشتر فقط بر روی حیوانات انجام شده است.
آشنایی با خواص دارویی و کاربردهای صنعتی صمغ عربی
پتانسیل ضد سرطانی. تحقیقات روی حیوانات و آزمایشگاه نشان میدهد که آسافوتیدا ممکن است به جلوگیری از رشد و گسترش برخی سلولهای سرطانی مثل سرطان سینه و کبد کمک کند.
ممکن است از سلامت مغز محافظت کند. چندین مطالعه روی حیوانات نشان داده که آسافوتیدا ممکن است از حافظه و حفاظت عصبی در مغز محافظت کند.
ممکن است علائم آسم را کاهش دهد. تحقیقات روی حیوانات نشان داده که آسافوتیدا تأثیر آرامبخشی بر عضلات راههای تنفسی دارد که برای درمان آسم مهم است.
ممکن است سطح قند خون را کاهش دهد. یک تحقیق در مورد موشها نشان داد که با مصرف ۲۲.۷ میلیگرم عصاره آسافوتیدا به ازای هر پوند (۵۰ میلیگرم به ازای هر کیلوگرم) وزن، میتوان سطح قند خون ناشتا را کاهش داد.
در حالی که این تحقیقات روی حیوانات و آزمایشگاه ممکن است امیدوارکننده باشد، اما هنوز تحقیقات در مورد انسان انجام نشده است. باید توجه داشت که در این مطالعات از مقادیر غلیظ آسافوتیدا استفاده شده و نه از مقدار معمولی که در آشپزی به کار میرود. بنابراین، مصرف ادویهجات در غذاها ممکن است تأثیر چندانی نداشته باشد.
عوارض جانبی آسافوتیدا
تحقیقات درباره ایمنی آسافوتیدا در انسان محدود است، اما به طور کلی به نظر میرسد مقادیر معمولی این ماده در آشپزی بیخطر باشد. یک مطالعه که به مدت ۳۰ روز روی انسانها انجام شد، نشان داد که شرکتکنندگان، دوز ۲۵۰ میلیگرم دو بار در روز را به خوبی تحمل کردند.
با این حال، تحقیقات بر روی حیوانات نشان میدهد که مصرف دوزهای بالا آسافوتیدا ممکن است باعث ایجاد گاز، اسهال، اضطراب، سردرد و تورم در دهان شود. همچنین، یک مطالعه بر روی موشها نشان داد که مصرف روزانه ۹۱ میلیگرم به ازای هر پوند (۲۰۰ میلیگرم به ازای هر کیلوگرم) ممکن است به کبد آسیب برساند.
علاوه بر این، به خاطر کمبود تحقیقات، استفاده از آسافوتیدا برای کودکان یا افرادی که باردار یا شیرده هستند توصیه نمیشود. همچنین، به دلیل اینکه ممکن است باعث کاهش فشار خون یا رقیق شدن خون شود، افرادی که داروهای فشار خون یا رقیقکننده خون مصرف میکنند، باید از مکملهای آسافوتیدا پرهیز کنند. در زمان استفاده به عنوان ادویه، آسافوتیدا معمولاً با آرد گندم یا برنج ترکیب میشود، بنابراین ممکن است محصولات آسافوتیدا (یا هینگ) فاقد گلوتن نباشند.