آرتمیا و کاربرد آن در تغذیه ماهی ها (2 نکته مهم)
آرتمیا چیست؟
آرتمیا نام علمی (Artemia) یک نوع موجود زنده است که پوستی سخت دارد و در آب‌های شور زندگی می‌کند. دریاچه ارومیه در ایران یکی از بهترین مکان‌ها برای آرتمیا در دنیا به شمار می‌رود. این موجود در صنعت پرورش میگو و ماهی به کار می‌رود.
در سطح جهانی، سالیانه بیش از ۲۰۰۰ تن از تخم آرتمیا (سیست آرتمیا) خرید و فروش می‌شود و به ویژه برای تغذیه نوزادان ماهی‌ها، سخت‌پوستان و نرم‌تنان استفاده می‌شود.
آرتمیا یا میگوی آب شور، از موجودات کوچک دریایی است و به دلیل ارزش بالای غذایی‌اش برای تغذیه بسیاری از ماهی‌های پرورشی، میگو و ماهی‌های تزئینی، به ویژه در مراحل حساس لاروی، در سطح وسیع استفاده می‌شود.
ارزش اقتصادی آرتمیا
آرتمیا یک غذای زنده بسیار مهم برای تغذیه لارو ماهی، سخت‌پوستان و صدف‌داران است. ویژگی خاص آرتمیا این است که می‌تواند تخم‌های ویژه‌ای به نام سیست تشکیل دهد که این کار نگهداری آن را در شرایط سخت آسان می‌کند. سیست آرتمیا می‌تواند در دماهای پایین و شرایط خشک، مدت طولانی باقی بماند. زمانی که نیاز باشد، می‌توان مقداری از این سیست را بیرون آورده و با فراهم آوردن شرایط مناسب، نوزادهای آن را برای تغذیه آبزیان مختلف استفاده کرد. آرتمیا به عنوان یک فیلتر کننده غیرانتخابی، ذرات غذایی کوچکی که کمتر از ۵۰ میکرون اندازه دارند مثل باکتری‌ها و فیتوپلانکتون‌های کوچک را مصرف می‌کند.
لاروهای میگو و نوزاد ماهیانی که در مراحل ابتدایی از ناپلیوس آرتمیا تغذیه می‌کنند، به افزایش تولید و نرخ بقا، بهبود سرزندگی و نشاط، تنوع رنگ در ماهیان زینتی، و مقاومت آنها در برابر شرایط بد محیطی و بیماری‌ها کمک می‌کنند.
زیست‌شناسی آرتمیا
بدن آرتمیا از سه بخش سر، سینه و شکم تشکیل شده است. در قسمت سر شامل یک جفت شاخک کوچک حسی، یک جفت چنگک بزرگ، یک جفت چشم مرکب، یک جفت آرواره و یک لب بالاست.
در نرها، شاخک‌های بزرگ بسیار رشد می‌کنند و به قلاب‌هایی قوی تبدیل می‌شوند که در جفت‌گیری استفاده می‌شود. اما در ماده‌ها، این قلاب‌ها کوچک شده و به صورت شاخک حسی باقی می‌مانند. در سینه، یازده جفت پا وجود دارد که برای حرکت و تغذیه بسیار مهم هستند.
این پاها علاوه بر حرکت، در تغذیه هم نقش دارند. همچنین، اندام‌های تنظیم فشار اسمزی و آبشش‌ها روی این پاها قرار دارند. ناحیه شکم از هشت بند تشکیل شده است که دو بند اول به دلیل وجود اندام‌های تولید مثل جنسی نامیده می‌شوند. در نرها، این اندام‌ها شامل بیضه، مجاری دفران و آلت جفت‌گیری است، در حالی که در ماده‌ها یک جفت تخمدان، لوله‌های تخمک‌بر و رحم وجود دارد.
بیضه‌ها و تخمدان‌ها درون شکم قرار دارند در حالی که اندام‌های جفت‌گیری نر و رحم از سطح شکم آویزان هستند. در انتهای ناحیه شکمی، بخشی به نام تلسون وجود دارد که دارای دو انشعاب به نام فورکا است. روی هر فورکای آرتمیای بالغ، دریاچه ارومیه، ۴ تا ۲ عدد تار مژک‌دار است.
تغذیه آرتمیا
آرتمیا به عنوان یک فیلتر کننده غیراختصاصی، از جلبک‌ها، ذرات ریز گیاهان و باکتری‌ها در زیستگاه‌های طبیعی تغذیه می‌کند.
“`html
آرتمیا در آب تغذیه می‌کند. به طور کلی، این موجودات می‌توانند از هر ذره‌ای که اندازه‌اش بین ۱ تا ۵۰ میکرون باشد، استفاده کنند. نکته مهم در مورد تغذیه آرتمیا این است که غذا باید به صورت ذرات جامد باشد؛ یعنی در آب حل نشود. به‌گفته کانن، روش تغذیه این سخت‌پوست‌ها از طریق فیلتر کردن انجام می‌شود و به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود:
- الف- ایجاد جریان‌های تغذیه‌ای.
- ب- جمع‌آوری غذا از این جریان‌ها.
- ج- انتقال غذای جمع‌شده به دهان.
تحقیقات اخیر زیست‌شناسان دانشگاه ورشو نشان داده است که آرتمیا می‌تواند اجزاء جدا شده از بدن خود را که در آب پراکنده شده‌اند، مصرف کند. آرتمیا در ناحیه سینه خود شیاری به نام ناودان تغذیه ایجاد می‌کند. این شیاری با رشته‌هایی به طول ۳ میکرون که در دو طرف آن قرار دارند، یک سیستم فیلتر مناسب به وجود می‌آورد. وقتی آرتمیا شنا می‌کند، با حرکت پاهای سینه‌ای‌اش جریانی ایجاد می‌کند که آب و مواد غذایی را از سطح شکمی به داخل ناودان تغذیه می‌کشد. ذرات غذا در حین عبور از بین رشته‌ها به آنها می‌چسبند. رشته‌های جلویی این ذرات غذایی را که حداکثر ۵۰ میکرون اندازه دارند، به صورت شانه‌ای از رشته‌های عقبی جمع‌آوری و به سمت دهان منتقل می‌کنند.
تولید مثل آرتمیا
آرتمیا به طور کلی به دو روش تولیدمثل می‌کند: تخم‌گذاری- زنده زایی و تخم‌گذاری.
الف- روش تخم‌گذاری- زنده زایی: این روش معمولاً در شرایط مناسب محیطی انجام می‌شود. به عبارت دیگر، زمانی که شرایط فیزیکی و شیمیایی آب مانند شوری، درجه حرارت، مقدار اکسیژن و مواد غذایی برای رشد لاروها مناسب باشد، آرتمیا از این شیوه استفاده می‌کند. در این روش، آرتمیای نر و ماده پس از رسیدن به بلوغ، جفت‌گیری می‌کنند.
آرتمیای نر با نزدیک شدن به آرتمیای ماده، قلاب‌های جفت‌گیری‌اش را در ناحیه شکم ماده قفل می‌کند. این وضعیت را حالت سواری می‌نامند و آرتمیا تا چند ساعت در این حالت حرکت می‌کند. عمل جفت‌گیری بسیار سریع انجام می‌شود؛ به طوری که آرتمیای نر با خم کردن ناحیه شکمی خود، یکی از پنیس‌ها را به روزنه رحمی می‌فرستد و اسپرم‌ها را منتقل می‌کند.
عمل لقاح در لوله‌های تخمک در بدن آرتمیای ماده انجام می‌شود. تخمک‌ها پس از بارور شدن وارد کیسه‌های تخمدان می‌شوند و درون غشاء جنینی رشد می‌کنند. آنها در مایع داخل کیسه شنا می‌کنند و یکی یکی از روزنه رحمی خارج می‌شوند. خروج هر لارو از روزنه رحمی با حرکت چرخشی سریع آرتمیای ماده همراه است، که به خروج لارو از رحم کمک می‌کند.
ب- روش تخم‌گذاری: در شرایط نامناسب مانند افزایش غلظت نمک‌ها، کمبود اکسیژن، تغییرات دما و کمبود مواد غذایی، آرتمیا به روش تخم‌گذاری تولیدمثل می‌کند. در این روش، عمل جفت‌گیری به همان شیوه قبلی انجام می‌شود و تخمک‌ها پس از بارور شدن وارد کیسه‌های تخمدانی می‌شوند و تقسیم‌های سلولی آغاز می‌شود.
در این حالت، تخم‌های بارور شده تا مرحله گاسترولا رشد می‌کنند و سپس متابولیسم آنها به حالت برگشت‌پذیر متوقف می‌شود که به این مرحله، دیاپوز می‌گویند. در این مرحله، غدد پوسته‌ای یک غلاف سخت به نام کوریون روی تخم‌ها ایجاد می‌کنند. تخم‌های تولید شده به نام سیست شناخته می‌شوند که توسط آرتمیای ماده در آب رها می‌شوند و معمولاً روی آب شناور می‌مانند و با باد به سمت ساحل رانده می‌شوند.
“`
روش‌های استفاده آرتمیا در آبزی‌پروری
۱- سیست آرتمیا، که بعد از انکوباسیون و تولید ناپلیوس، برای تغذیه لارو میگو، بچه ماهیان آکواریومی و دیگر آبزیان استفاده می‌شود.
۲- سیست‌های کپسول زدایی شده که به طور مستقیم برای تغذیه انواع آبزیان بخصوص ماهیان تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
۳- مراحل گوناگون زندگی آرتمیا شامل: متا ناپلی، آرتمیای جوان و بالغ که هر کدام می‌توانند به تنهایی یا با هم برای تغذیه آبزیان به کار روند.
۴- آرتمیای منجمد و پودر یا پولکی آرتمیا هم می‌توانند به طور مستقیم به آبزیان داده شوند و هم در تغذیه روزانه آنها به کار می‌روند.
۵- انسایل آرتمیا (ترشی آرتمیا) که قبل از استفاده باید چندین بار با الک‌های ۱۰۰ تا ۲۰۰ میکرونی شسته شوند تا اسیدیته آن کاهش یابد و به pH خنثی برسد و سپس مصرف شود.
کاربرد آرتمیا در تغذیه انواع ماهی و میگو
1- میگوهای خانواده پنائیده : آرتمیا عمدتاً برای تغذیه آخرین مراحل لاروی و پست لاروی میگوهای این خانواده (شامل میگوی پرورشی در جنوب ایران) استفاده می‌شود. معمولاً اولین تغذیه با ناپلیوس تازه تفریخ شده آرتمیا در مرحله ماسیس میگو انجام می‌شود، و گاهی این تغذیه زودتر یعنی در زمان پوست اندازی از مرحله زوآ به ماسیس شروع می‌شود.
2- میگوی آب شیرین (ماکروبراکیوم روزنبرگی) : ناپلیوس آرتمیا بهترین غذای ممکن برای تمام دوره پرورش این نوع میگو می‌باشد.
3- ماهیان دریایی : لاروهای برخی از گونه‌های ماهیان دریایی مانند ماهی آزاد بعد از تغذیه اولیه با طعمه‌های کوچکی مانند روتیفر، می‌توانند فقط با ناپلیوس آرتمیا تغذیه شوند. در مقایسه با لارو سخت پوستان مانند میگوها، لاروهای ماهیان دریایی مدت بیشتری با آرتمیا تغذیه می‌شوند.
4- ماهیان آکواریومی : آرتمیای منجمد و زنده به عنوان غذای مناسب برای گونه‌های مختلف ماهیان آکواریومی استفاده می‌شود. البته سیست‌ها هم توسط این مصرف کنندگان تهیه و برای استفاده به ناپلیوس تبدیل می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
