آشنایی با روش کاشت و نگهداری درخت چریش (2 نکته مهم)

معرفی درخت چریش

چریش درختی است که از زمان‌های بسیار دور مورد توجه انسان‌ها بوده است. در زبان سانسکریت به این گیاه “آریشتا” می‌گویند که به معنای ضد درد است. در کشورهای شرق دور، مردم از بخش‌های مختلف این درخت برای درمان بیماری‌هایی مثل مالاریا، تب و دردهای التهابی استفاده می‌کردند. در هند، این گیاه آنقدر ارزشمند است که به آن لقب “درمانگاه دهکده” داده‌اند. عصاره‌های به دست آمده از این گیاه، از حدود 2000 سال پیش یا حتی قبل از آن، به عنوان “داروخانه طبیعت” شناخته می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حشره‌شناسان معتقدند که مواد موجود در چریش بر روی کنترل بیش از 200 نوع حشره و همچنین بعضی نماتدها، باکتری‌ها و حتی ویروس‌ها تاثیر زیادی دارند.

اگرچه بیشتر مواد اولیه این گیاه از طبیعت جمع‌آوری می‌شود، اما به دلیل گسترش روزافزون محصولات به دست آمده از آن، چریش در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آسیا، آفریقا و استرالیا کشت می‌شود. به عنوان مثال، بیش از 7000 درخت چریش در فلوریدا، پورتوریکو و مکزیک به منظور تولید مواد اولیه حشره‌کش‌ها کشت شده‌اند.

چریش بومی ایران نیست، اما در گذشته به ایران وارد شده و در برخی مناطق جنوبی مانند استان‌های هرمزگان و سیستان و بلوچستان کشت می‌شود. در جنوب ایران، این گیاه به نام‌های چریش، سریش و چریشک شناخته می‌شود.

گیاه شناسی درخت چریش

چریش درختی همیشه سبز است که به خانواده ملیاسه تعلق دارد و منشا آن هند است. در این خانواده، درختی به نام زیتون تلخ یا شال زیتون نیز در شمال ایران وجود دارد که بومی منطقه هیمالیا است. زیتون تلخ شباهت زیادی به چریش دارد، اما از نظر مواد موثره با آن متفاوت است.

این درخت معمولاً بین 15 تا 25 متر ارتفاع دارد و ممکن است تا 200 سال عمر کند. شاخه‌های آن دارای انشعابات فراوانی هستند که تاجی متراکم و انبوه تشکیل می‌دهند. اندازه برگ‌های چریش حدود 30 سانتیمتر است و برگ‌های آن مرکب و شامل 10 تا 12 برگچه باریک و نوک تیز به رنگ سبز تیره است. طول هر برگچه حدود 7 سانتیمتر و عرض آن 2.5 سانتیمتر است. در قسمت زیرین برگچه‌ها، نکتار معطری ترشح می‌شود و برگ‌های جوان که در نزدیکی نوک شاخه‌ها هستند، دارای غدد خاصی هستند که رزین ترشح می‌کنند.

پوست شاخه‌های جوان چریش سبز رنگ است، در حالی که پوست شاخه‌های پیر و قدیمی‌تر به رنگ خاکستری دیده می‌شود. گل‌های چریش کوچک، پنج قسمتی و به رنگ سفید یا بنفش هستند.

معمولاً گل‌دهی در فصل‌های خشک اتفاق می‌افتد و میوه‌ها اوایل فصل بارانی ظاهر می‌شوند. در هند، گل‌های چریش در اوایل دی ماه شکوفا شده و تا فروردین ادامه می‌یابند. میوه‌ها نیز در ماه‌های خرداد تا مرداد رسیده و در اقلیم‌های دو فصلی، گل‌دهی و میوه‌دهی دو بار در سال رخ می‌دهد. گل‌ها معمولاً بعد از ظهرها شکفته شده و در شب بوی خوشی منتشر می‌کنند. این گل‌ها بوی مطبوعی شبیه به یاس دارند و مقدار زیادی نکتار تولید می‌کنند که جذب حشرات برای گرده‌افشانی را آسان می‌کند. گل‌های چریش همچنین در تولید عسل مؤثر هستند.

میوه چریش شکل بیضی دارد و طول آن بین یک تا دو سانتیمتر است. داخل میوه گوشتی و پوست آن سبز و شفاف است که دارای مقادیر زیادی موسیلاز است. میوه‌های رسیده معمولاً تیره رنگ و چروکیده می‌شوند، و در داخل آن‌ها دانه‌های سخت و چوبی شکل می‌گیرد.

وزن هزار دانه چریش متفاوت است و به شرایط اقلیمی، نوع کشت و نوع گیاه بستگی دارد که معمولاً بین 110 تا 580 گرم متغیر است.
عملکرد حشره‌کشی عصاره چریش ناشی از وجود ترکیب‌های مختلفی است که متعلق به گروه تری ترپنوئیدها هستند. لیمونوئیدها یکی از مهم‌ترین این ترکیب‌ها می‌باشند. تا به حال چندین نوع لیمونوئید از چریش استخراج شده که باعث جلوگیری از ادامه حیات حشرات، به ویژه آن‌هایی که در کشاورزی و سلامت انسان نقش منفی دارند، می‌شود.

“`

آزادیرایختین، ملیانتریول، نیمبین و نیمبیدین از ترکیبات مهمی هستند که در درخت چریش وجود دارند. آزادیرایختین حدود دو تا چهار میلی‌گرم از وزن خشک مغز دانه را تشکیل می‌دهد و در برگ‌های گیاه نیز اندکی از آن وجود دارد. این ترکیب یکی از اصلی‌ترین عوامل مبارزه با حشرات است و حتی در مقدار بسیار کم هم مؤثر است. از نظر ساختاری، آزادیراختین به گروهی از هورمون‌های حشرات به نام ایکیزون‌ها شباهت دارد.

ملیانتریول نیز در غلظت‌های پایین می‌تواند مانع از تغذیه حشرات شود. نیمبین و نیمبیدین علاوه بر مغز دانه در پوست ساقه درخت نیز یافت می‌شوند. این ترکیبات همچنین دارای اثرات ضدویروسی هستند و از استخراج دانه چریش با الکل بدست می‌آیند و حدود دو درصد از وزن مغز دانه را تشکیل می‌دهند. این مواد با فلج کردن سیستم بلع حشره، از تغذیه آن‌ها جلوگیری می‌کنند. دی استیل آزادیراختیول یک ترکیب جدید با ویژگی‌های مشابه آزادیراختین است.

فلاونوئیدها، تانن‌ها و اسانس نیز از ترکیبات دیگری هستند که در برگ و پوست چریش وجود دارند. چهل تا پنجاه درصد وزن مغز دانه چریش را روغن تشکیل می‌دهد. روغن دانه سبز تیره و طعم آن تلخ است و بوی آن شبیه بوی سیر می‌باشد. این روغن علاوه بر اسیدهای چرب معمول (اسید اولئیک، استئاریک، لینوئیک و پالمتیک)، دارای ترکیب‌های سولفوره نیز هست که باعث بوی سیر می‌شوند. صمغ چریش حاوی قندهای مختلفی مانند آرابینوز، فروکتوز، گالاکتوز و اسید گلوکورونیک است.

نیازهای اکولوژیکی درخت چریش

چریش یکی از گیاهان با ارزش و اقتصادی در جنگل‌های گرمسیری است. این گیاه معمولاً در کنار گونه‌هایی مانند آکاسیا و دلبرژیا رشد می‌کند. رشد چریش در مناطق گرمسیری تا نیمه مرطوب با حداقل 130 میلی‌متر بارش در سال امکان‌پذیر است. اما کشت این گیاه در مناطق بارانی (بیش از 3000 میلی‌متر بارش در سال) و مناطقی با سطح آب زیرزمینی بالا مناسب نیست و منجر به خشک شدن آن می‌شود.

چریش در ارتفاع 50 تا 1000 متر از سطح دریا به خوبی رشد می‌کند. این گیاه کم توقع است و می‌تواند خاک‌های مرطوب تا خشک و کمی شور را تحمل کند. مقاومت چریش به خشکی بسیار زیاد است، اما در شرایط خشکی شدید، برگ‌های آن می‌ریزد و با شروع بارش دوباره رشد می‌کند. چریش همچنین می‌تواند در هر نوع خاک از شنی سبک تا رسی سنگین با زهکش مناسب رشد کند، اما خاک‌های سبک، عمیق و دارای زهکش خوب برای این گیاه بهتر هستند. این گیاه به خاک‌هایی که مواد آلی و عناصر غذایی مناسب دارند، به خوبی رشد می‌کند و در شرایط خشکی ریشه‌های آن به سرعت رشد کرده و قادر به جذب رطوبت و مواد مغذی از اعماق خاک است.

چریش در مناطقی با دمای سالیانه بین 21 تا 32 درجه سلسیوس رشد خوبی دارد و می‌تواند دماهای بالا تا 50 درجه را برای مدت کوتاهی تحمل کند. اما به دماهای پایین بسیار حساس است و در دمای زیر 4 درجه، برگ‌هایش می‌ریزد و سپس خشک می‌شود. pH مناسب خاک برای چریش بین 6.2 تا 7 است.

روش تکثیر درخت چریش

چریش می‌تواند به دو روش جنسی (تولید بذر) و غیر جنسی (رویشی) تکثیر شود، اما بیشتر از طریق روش جنسی و با استفاده از بذر تولید می‌شود.

تکثیر جنسی: قدرت جوانه‌زنی دانه‌های چریش به منبع بذر و شرایط نگهداری بستگی دارد. کاهش رطوبت بذر و نگهداری به مدت طولانی می‌تواند باعث کاهش قدرت جوانه‌زنی آن شود.

بذر گیاهان مناطق آفریقا و آمریکا با رطوبت 5 تا 7 درصد، اگر در دمای 4 درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند، تا 8 سال قدرت جوانه‌زنی خود را حفظ می‌کنند. در حالی که این مدت برای بذرهای گیاهان مناطق آسیایی کمتر است. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که گوشت میوه حاوی…

“`html

چریش گیاهی است که می تواند در رشد خود با مشکلاتی مواجه شود. به همین خاطر توصیه می شود برای پرورش این گیاه از بذرهای تازه و سالمی که گوشت آن ها جدا شده باشد، استفاده کنید.

از آنجایی که بذر چریش پوسته ضخیمی دارد، خراشیدن آن می تواند به افزایش درصد جوانه زنی کمک کند. شما می توانید بذر چریش را در گلدان، نهالستان یا مستقیماً در زمین بکارید. اگر بذرها را در نهالستان می کارید، بهتر است آن‌ها را در ردیف‌هایی به فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر و با فاصله دو بذر در هر ردیف ۲.۵ سانتیمتر بکارید.

بذر چریش در دمای ۱۹ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد بعد از ۱۴ تا ۲۱ روز جوانه می زند. پنج تا شش هفته پس از جوانه زنی، وقتی که ارتفاع گیاهان به پنج سانتیمتر رسید، باید آن‌ها را به گلدان‌های بزرگ‌تری یا زمین اصلی منتقل کنید. اگر بذرها در گلدان کاشته می شوند، باید در هر گلدان یک تا دو بذر در عمق ۱ تا ۱.۵ سانتیمتر بکارید. اگر هر دو بذر سبز شد، یکی از آن‌ها را باید به گلدان دیگری منتقل کنید. سپس، تا شش ماه بعد، وقتی که ارتفاع نهال‌ها به ۲۰ سانتیمتر رسید، می توان آن‌ها را به زمین اصلی منتقل کرد. در زمین اصلی، نهال‌ها باید در ردیف‌هایی با فاصله سه متر و با فاصله سه متر بین دو نهال در طول ردیف کاشته شوند. کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی باید در عمق ۱ تا ۱.۵ سانتیمتر خاک و در زمینی با مواد آلی کافی انجام شود. اگرچه گیاهانی که به طور مستقیم کاشته می‌شوند، نسبت به گیاهانی که به شیوه غیر مستقیم کشت می‌شوند، از ریشه محکمتری برخوردارند، اما کشت مستقیم در مناطق خشک توصیه نمی‌شود زیرا شانس جوانه زنی آن‌ها بسیار کم است.

تکثیر رویشی: روش هایی مانند قلمه زدن، خوابانیدن، جدا کردن پاجوش‌ها و پیوند زدن از روش‌های رایج برای تکثیر رویشی چریش هستند. درختان چریش در مناطق مختلف تنوع زیادی در ظاهر و مواد شیمایی دارند. بنابراین، بعضی افراد معتقدند که این روش برای تکثیر گیاه مناسب‌تر است.

برای راه اندازی یک باغ تجاری با محصول یکنواخت و مناسب، باید از کلون‌هایی که دارای مقدار بیشتری آنتی‌اکسیدان و همچنین عملکرد بهتری در بذر هستند، استفاده نمود. همچنین کشت سلول یا بافت از روش‌های دیگری است که برای تکثیر رویشی چریش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مراقبت و نگهداری از درخت چریش

آبیاری منظم و از بین بردن علف‌های هرز بعد از کاشت بذر بسیار مهم است و کمک می‌کند تا گیاهان به خوبی رشد کنند. اگر علف‌های هرز زیادی در سطح خزانه وجود داشته باشد، باید با استفاده از کولتیواتور آن‌ها را از بین ببرید. همچنین آبیاری نهال‌ها بلافاصله بعد از انتقال به زمین اصلی بسیار اهمیت دارد. اگر زمین فاقد مواد و عناصر غذایی است، باید با افزودن عناصر ضروری، ریز مغذی‌ها یا مواد آلی شرایط رشد مناسب‌تری برای نهال‌ها فراهم شود.

خواص دارویی و صنعتی درخت چریش

چریش گیاهی با خواص دارویی و صنعتی بسیار زیاد است.

• برای درمان شب کوری، هر شب کمی آب برگ چریش را به چشمان خود بمالید. برگ آن را آسیاب کنید و با کمی آب ترکیب کنید و پس از صاف کردن روی چشم بمالید.
• برای درمان مشکلات پوستی مانند اگزما، آکنه و خارش، می‌توانید از این گیاه بر روی پوست استفاده کنید.
• برای از بین بردن باکتری‌های آکنه زا، کمی از این گیاه را در آب بجوشانید و آن را روی بدن بگذارید.
• پوست درخت این گیاه در کاهش تب مؤثر است.
• گل آن برای درمان اختلالات روده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• استفاده روزانه از ساقه آن برای تمیز کردن دندان به کار می‌رود. چریش به دندان‌ها سفیدی و استحکام می‌دهد و از مشکلات لثه، دندان درد، بوی بد دهان و عفونت دندان جلوگیری می‌کند.
• قرار دادن پودر یا روغن این گیاه بر روی زخم می‌تواند به بهبود سریع آن کمک کند.

“`

• روغن این گیاه از سفیدی مو، ریزش مو و شوره سر جلوگیری می‌کند.
• این روغن برای ماساژ و تسکین دردهای عضلانی، نقرس، آرتریت روماتوئید و آرتروز موثر است.
• مصرف خوراکی آن به درمان یبوست و بهبود سوءهاضمه کمک می‌کند.
• این گیاه با از بین بردن کرم‌های روده، به سلامتی دستگاه گوارش کمک می‌کند.
• این گیاه می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند و هر نوع بیماری که باعث ضعیف شدن بدن می‌شود را از بین می‌برد.

بیشتر بخوانید: