آشنایی با موارد مصرف قطره چشمی آتروپین سولفات (2 نکته مهم)

چرا از آتروپین سولفات چشمی استفاده می‌شود؟

آتروپین (ATROPINE) یک دارویی است که به تنبلی و فلج کردن قسمتی از چشم به نام جسم مژگانی کمک می‌کند تا بتوانیم مشکلات بینایی بچه‌ها را بهتر شناسایی کنیم. این دارو همچنین برای درمان التهاب در بخش‌هایی از چشم و برای باز کردن مردمک چشم استفاده می‌شود تا از چسبیدن قسمت‌های مختلف چشم به هم جلوگیری کند یا از بروز مشکلات ناشی از بیماری‌ها بکاهد.

نام تجاری دارو: Atropisol

چطور آتروپین سولفات کار می‌کند؟

آتروپین یک دارو است که بر روی عضلات چشم تأثیر می‌گذارد و مانع از پاسخ طبیعی آن‌ها به ماده‌ای به نام استیل کولین می‌شود. این کار باعث می‌شود مردمک چشم بازتر شده و قابلیت تطابق چشم از بین برود.

چگونگی تجزیه و توزیع آتروپین سولفات

حداکثر اثر گشاد کننده مردمک چشم بعد از 30 تا 40 دقیقه رخ می‌دهد و اثر فلج کننده آن بین 60 تا 180 دقیقه ایجاد می‌شود. این اثرات ممکن است تا 12 روز ادامه یابند.

• جذب: دارو به خوبی از دستگاه گوارش جذب می‌شود.
• توزیع: این دارو در سرتاسر بدن پخش می‌شود و حدود 30 درصد آن به پروتئین‌ها می‌چسبد.
• متابولیسم: بیشتر دارو به یک ماده دیگر به نام مرکاپتوپورین تبدیل می‌شود.
• دفع: بخش کمی از آتروپین و مرکاپتوپورین به صورت بدون تغییر از طریق کلیه‌ها دفع می‌شوند، اما بیشتر آن‌ها به صورت مواد متابولیکی از کلیه خارج می‌شوند.

چه موقع و به چه مقدار از آتروپین سولفات استفاده می‌شود؟

توجه: افرادی که چشم‌های تیره دارند به دوز بیشتری از دارو نیاز دارند.

الف ـ اندازه‌گیری بینایی (فلج کردن جسم مژگانی).

• بزرگسالان: یک قطره از محلول 1% یک ساعت قبل از معاینه استفاده می‌شود.
• کودکان: 1 تا 2 قطره از محلول 0.5% دو بار در روز به مدت 1 تا 3 روز و همچنین یک ساعت قبل از معاینه استفاده می‌شود.

ب ـ التهاب قسمت‌های مختلف چشم (Uveitis).

• بزرگسالان: 1 تا 2 قطره سه بار در روز به داخل چشم استفاده می‌شود.
• کودکان: 1 تا 2 قطره از محلول 0.5% تا سه بار در روز استفاده می‌شود.

استفاده از آتروپین سولفات در دوران بارداری و شیردهی

برای داروهایی که در گروه D قرار دارند، شواهدی از خطر برای جنین وجود دارد، اما بعضی مواقع ممکن است استفاده از آنها الزامی باشد و باید خطرات و فواید آن‌ها را به دقت سنجید.

استفاده در شیردهی: آتروپین به مقدار بسیار کمی در شیر مادر ترشح می‌شود. بنابراین باید به این فکر کرد که آیا فواید دارو از آسیب‌های احتمالی آن بیشتر است یا نه.

عوارض جانبی آتروپین سولفات

• اعصاب مرکزی: تب.
• دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی, اسهال، زخم شدن غشای دهان، التهاب مری، پانکراتیت، چربی بسیار در مدفوع.
• خون: کاهش تعداد گلبول‌های سفید، کم‌خونی، مشکلات در مغز استخوان.
• کبد: زردی، مشکلات در دفع صفرا، بیماری‌های کبدی.
• سایر عوارض: بثورات پوستی، ریزش مو،

تب ناشی از دارو، درد در مفاصل، احتمال بیشتری برای بروز عفونت ها و سرطان، و هایپراوریسمی (افزایش سطح اسید اوریک در خون) از عوارض جانبی این دارو هستند.

توجه: اگر علائم زیر رخ دهد، باید مصرف دارو را قطع کرد یا مقدار دارو را کاهش داد تا از آسیب دائمی به مغز استخوان جلوگیری شود:
نشانه‌های حساسیت شدید به دارو، کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون (لکوپنی)، کاهش تمامی گلبول‌ها (پانسیتوپنی)، کاهش تعداد پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی)، زردی پوست و چشم (یرقان)، بیماری انسداد عروق کبدی یا کاهش گلبول‌های سفید خون به کمتر از 3000 در هر میلی متر مکعب خون.

موارد منع مصرف و احتیاط در رابطه با آتروپین سولفات

موارد منع مصرف: حساسیت شدید به دارو و دوران بارداری.
موارد احتیاط: این دارو ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی شدید و نئوپلازی (سرطان) را افزایش دهد.

این دارو می‌تواند به تغییرات ژنتیکی و عوارض خونی منجر شود که به مقدار مصرف بستگی دارد و ممکن است در موارد رد پیوند شدیدتر بروز کند. عوارض گوارشی در هفته‌های اول درمان به وجود می‌آید و معمولاً برگشت‌پذیر است. این علائم شامل تهوع شدید، استفراغ، اسهال، بثورات جلدی، تب، بی‌حالی، درد عضلانی، افت فشار خون و افزایش آنزیم‌های کبدی می‌باشد. در بیماران با مشکلات کبدی و کلیوی باید با احتیاط استفاده شود و عوارض خون به دقت تحت نظر باشد.

این دارو در بیماران با نقص ژنتیکی آنزیم تیوپورین متیل ترانسفراز (TPMT) یا در صورت مصرف همزمان داروهایی که این آنزیم را مهار می‌کنند، می‌تواند عوارضی جدی برای مغز استخوان ایجاد کند. ترکیب آتروپین سولفات با مرکاپتوپورین توصیه نمی‌شود.

تداخلات دارویی آتروپین سولفات

1. مصرف همزمان با مهارکننده‌های ACE ممکن است خطر آنمی و لکوپنی را افزایش دهد، بنابراین احتیاط لازم است.
2. کوتریموکسازول و سایر داروهایی که روی مغز استخوان تأثیر می‌گذارند می‌توانند باعث لکوپنی شدید شوند، به خصوص در بیمارانی که تحت پیوند کلیه قرار گرفته‌اند و باید با احتیاط استفاده شوند.
3. سیکلوسپورین باعث کاهش سطح آزاتیوپرین در خون می‌شود و بیماران باید به دقت مانیتور شوند.
4. متوترکسات ممکن است سطح مرکاپتوپورین را افزایش دهد و بنابراین بیمار باید از نظر سمّیت تحت بررسی قرار گیرد.
5. آلوپورینول می‌تواند مهم‌ترین راه متابولیک آزاتیوپرین را تحت تأثیر قرار دهد و در صورت نیاز به مصرف همزمان با آلوپورینول، مقدار مصرف آزاتیوپرین را باید تا 25 تا 33 درصد کاهش داد.
6. آزاتیوپرین ممکن است بر اثر مصرف داروهای شل کننده عضلانی غیر دپولاریزان، مانند توبوکورارین و پانکرونیوم، اثرات مرتبط با انسداد عصبی – عضلانی را خنثی کند.

اثر آتروپین سولفات بر آزمایش‌های تشخیصی

آزاتیوپرین می‌تواند تعداد عمومی گلبول‌های خون و شمارش افتراقی گلبول‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین این دارو سطح اسید اوریک در خون را کاهش و سطح آنزیم‌های کبدی را در آزمایش‌های کبدی افزایش می‌دهد.

مسمومیت با آتروپین سولفات و درمان آن

مصرف بیش از حد این دارو ممکن است باعث بروز عوارض جانبی شود (لطفاً به عوارض جانبی مراجعه کنید). پوست نوزادان و کودکان باید همیشه مرطوب نگه داشته شود.

ملاحظات اختصاصی آتروپین سولفات

1- برای جلوگیری از جذب زیاد دارو به بدن از طریق قطره چشمی آتروپین، بیمار باید 1 تا 2 دقیقه بعد از چکاندن قطره در چشم، مجرای اشکی خود را با انگشت فشار دهد.
2- مصرف پماد آتروپین برای کودکان و کسانی که آسیب‌های چشمی دارند، مانند آسیب به قرنیه که نیاز به پانسمان دارد، ترجیح داده می‌شود.
3- اگر هر قطره چشمی حجم 25 تا 50 میکرولیتر داشته باشد، مقدار مصرف باید در نظر گرفته شود.

“`html

حدود 10 میکرولیتر از دارو در هر چشم فضای کافی خواهد داشت. بنابراین، استفاده از بیش از یک قطره در هر چشم منطقی نیست.
4- محلول‌ها و پمادهای چشمی گاهی مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند. به همین دلیل، آموزش بیماران در مورد نحوه مصرف این داروها بسیار مهم است.
5- اگر دو محلول چشمی مصرف می‌کنید، باید حداقل پنج دقیقه بین مصرف آنها فاصله بگذارید و در صورت استفاده از دو پماد چشمی، این فاصله باید حداقل 10 دقیقه باشد.

نکات مهم برای بیماران در زمان مصرف آتروپین سولفات

1- اگر درد چشمی دارید، مصرف دارو را متوقف کنید و فوراً به پزشک اطلاع دهید.
2- از آلوده شدن سر قطره یا نوک لوله پماد جلوگیری کنید.
3- استفاده از پماد چشمی ممکن است باعث تاری دید شما شود. بنابراین، هنگام انجام فعالیت‌هایی که نیاز به دید روشن دارند، احتیاط کنید.
4- قبل و بعد از استفاده از دارو دست‌های خود را بشویید.
5- قبل از چکاندن قطره به بالا و بعد از آن چند ثانیه به پایین نگاه کنید و سپس چشم‌ها را برای 1 تا 2 دقیقه ببندید.
6- بعد از استفاده از پماد به داخل پلک پایینی، چشم‌ها را برای 1 تا 2 دقیقه ببندید و کره چشم را به اطراف بگردانید.
7- آتروپین نباید در کودکان زیر سه ماه استفاده شود، زیرا ممکن است باعث کاهش بینایی شود. اثربخشی و بی‌ضرری این دارو در کودکان هنوز تأیید نشده است، بنابراین باید با احتیاط کامل مصرف شود.

نحوه نگهداری قطره چشم آتروپین

• همیشه داروها را در جایی دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
• دارو را در جایی خنک، خشک و دور از گرما و نور مستقیم نگهداری کنید.
• قطره چشم آتروپین فقط تا چهار هفته بعد از زمانی که در بطری آن را باز کرده‌اید، قابل نگهداری است. اگر بطری بیش از این مدت باز بوده باشد، حتی اگر مقداری از محلول باقی مانده باشد، از آن استفاده نکنید.

بیشتر بخوانید: