بختک(فلج خواب)چیست؟چرا دچار بختک میشوید؟

بختک چیست و چرا اتفاق می افتد؟ آیا میتوان جلوی بختک را گرفت ؟

شاید شما هم چنین حالتی را تجربه کرده باشید؛ در خواب به شدت ترسیده‌اید و حس کرده‌اید چیزی روی سینه‌تان سنگینی می‌کند. در حالی که می‌خواستید فریاد بزنید، اما هیچ صدایی نمی‌توانستید درآورید و حتی حرکتی هم نمی‌توانستید بکنید. این احساس معمولاً به قدری ترسناک است که انگار چیزی روح شما را می‌گیرد. در این حالت، شاید احساس کنید که یک موجود ترسناک روی سینه شما نشسته است و نمی‌گذارید نفس بکشید.

مقدمه‌ای در مورد بختک

علائم بختک چیست؟

بختک یا فلج خواب چند علامت مشخص دارد. مهم‌ترین علامت آن ناتوانی در حرکت و صحبت کردن است. فرد به قدری ترسیده که می‌خواهد فریاد بزند، اما نمی‌تواند. یکی دیگر از علائم احساس خفگی است، به طوری که فرد فکر می‌کند به مرگ نزدیک شده و گویی موجودی روی سینه جاخوش کرده است. در این حالت، ممکن است توهماتی مربوط به بینایی، شنوایی یا حتی لمس داشته باشد. مثل این که حس کند کسی در اتاق است، فشار در قفسه سینه، دیدن نور، شنیدن صداها، دیدن شبح و حتی حس خروج از بدن. شکل بارز این وضعیت احساس آزار و اضطراب است.

آیا پای شیاطین در میان است؟

در مورد پدیده فلج خواب باورها و تفسیرهای متفاوتی وجود دارد. همانطور که اشاره شد، ایرانی‌ها به این پدیده بختک می‌گویند. برخی دیگر آن را جن‌زدگی می‌نامند و همه اتفاقات پیش آمده را به گردن موجودات بدذات و اجنه می‌اندازند. اما ایرلندی‌ها اعتقاد دارند فلج خواب به دلیل دروغی که روز قبل گفته شده پیش می‌آید. با این حال، آنچه واضح است این است که در طول تاریخ، بسیاری به این پدیده به نوعی ربط داده‌اند و آن را با اجنه و نفرین‌ها مرتبط دانسته‌اند.

چطور می‌شود پیشگیری کرد؟

فلج

خواب یک اختلال خواب معمولی و بی‌خطر است و می‌توان با رعایت چند نکته آن را از بین برد یا کاهش داد. برای جلوگیری از بروز این مشکل، بهتر است به پشت نخوابید، استرس را کاهش دهید، به اندازه کافی استراحت کنید، ورزش منظم انجام دهید، از پرخوری بپرهیزید و از مصرف کافئین خودداری کنید. برای سریع‌تر بیدار شدن از حالت خوابیده، شخص می‌تواند انگشتان دست و پا و همچنین چشمانش را با شدت حرکت دهد و بعد سرش را تکان دهد. اگر فلج خواب بیش از 6 ماه و حداقل یک بار در هفته بروز کند، بهتر است از دارو استفاده شود.

چرا ایجاد می‌شود؟

تحقیقات نشان می‌دهد که فلج خواب یک مشکل ژنتیکی است و افرادی که این حالت را تجربه می‌کنند، در سلول‌های خود ماده‌ای به نام «HLA-DR2» دارند. عوامل دیگری مانند اضطراب و استرس، ترس و اختلالات خواب هم می‌توانند در بروز فلج خواب تأثیرگذار باشند. برخی افراد اذعان می‌کنند که این حالت بعد از یک روز خسته‌کننده یا پراسترس بیشتر به سراغشان می‌آید. همچنین تغییرات در شیوه زندگی یا مصرف قرص‌های خواب‌آور و آنتی‌هیستامین‌ها نیز می‌تواند به این وضعیت منجر شود. افرادی که به پشت می‌خوابند بیشتر به فلج خواب دچار می‌شوند.

بختک چیست؟

فلج خواب یا همان “بختک” به دلیل مسائل ژنتیکی در اثر استرس‌های روزمره به وجود می‌آید و هیچگونه آسیب جسمی ایجاد نمی‌کند. در حقیقت، بختک نوعی کابوس است که احساسات ناخوشایند مانند ترس، درد، احساس سقوط یا غرق‌شدگی را به همراه دارد. این خواب‌ها ممکن است به دلایل جسمی مانند تب یا دلایل روانشناختی مانند استرس‌های روحی ارتباط داشته باشند، یا ممکن است بدون دلیل خاصی ایجاد شوند.

با لمس بدن فرد یا صدا کردن نام او، می‌توان او را از این حالت خارج کرد. گاهی اوقات، فرآیندهای ذهنی خواب در زمان فلج خواب بروز می‌کنند و فرد ممکن است در حال بیداری و فلج، رویای ترسناکی ببیند که معمولاً هشدار دهنده است. فلج خواب به ناتوانی در انجام حرکات ارادی در زمان خواب اشاره دارد. این تجربه ممکن است دلهره‌آور باشد و بیشتر در زمان بیدار شدن از خواب و گاهی در زمان خوابیدن خود را نشان دهد. فلج خواب ممکن است از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد و تقریباً 25 تا 30 درصد انسان‌ها حداقل یک‌بار آن را در طول زندگی خود تجربه کرده‌اند. این حالت می‌تواند در هر سنی روی دهد.

“`html

علایم فلج خواب

1- عدم توانایی در حرکت دادن بدن، دست‌ها و پاها و صحبت کردن (فرد از ترس می‌خواهد فریاد بزند و برای بیدار شدن تلاش می‌کند، اما مثل اینکه تلاشش بی‌فایده است).

2- فلج شدن کل یا بخشی از عضلات بدن.

3- احساس خفگی و نزدیکی به مرگ (مثل اینکه یک موجود روی سینه شما نشسته باشد).

4- احساس وحشت و اضطراب.

5- توهمات خواب (توهمات حین خواب): شامل توهمات شنیداری، دیداری و لمسی است. مانند احساس وجود یک شخص دیگر در اتاق، فشار روی سینه، دیدن سایه‌ها، دیدن نور، شنیدن صداها، حس کردن نزدیک شدن قدم‌ها، دیدن شبح، حس خروج از بدن، حس شناوری در هوا و شنیدن صداهای غیر عادی.

آیا پای شیاطین در میان است؟

در مورد فلج خواب، باورها و تفسیرهای زیادی در فرهنگ‌ها مختلف وجود دارد. در ایران، این پدیده به نام «بختک» شناخته می‌شود. برخی افراد آن را به جن‌زدگی تعبیر می‌کنند و تمامی مشکلاتی که برای فرد پیش می‌آید را به گردن موجودات بدور می‌اندازند.

ایرلندی‌ها اعتقاد دارند فلج خواب به خاطر دروغی است که فرد روز قبل گفته است. اما آنچه که واضح است این است که طی تاریخ، نگرش عمومی این بوده که این مشکل با انواع جن‌ها و نفرین‌ها مرتبط است.

• دماغ بختک را چنگ بزنید!

برخی داستان‌ها دیگر درباره بختک وجود دارد. باور بر این است که بختک کنیز اسکندر بود! وقتی کلاغ به مشک آب حیات که اسکندر از دنیای تاریک آورده بود، نوک زد و آب روی زمین ریخت، این کنیز سریعاً مقداری از آن آب را نوشید و اسکندر که عصبانی شده بود به او ضربه‌ای زد و بینی‌اش را کند. بختک از گل بینی دیگری برای خود ساخت! اگر او کسی را ببیند که به پشت خوابیده، بر سینه او می‌جهد. اگر در آن لحظه فرد بیدار شود و به بینی‌اش چنگ بزند، بختک به خاطر خطر کندن بینی‌اش، گنجینه‌ای از اسکندر به او خواهد داد تا او را راضی کند.

• چرا بختک ما را می گیرد؟

تحقیقات نشان می‌دهد که فلج خواب یک اختلال ژنتیکی است و افرادی که این مشکل را دارند، ماده‌ای به نام «HLA-DR2» در سلول‌های خود دارند. دیگر عواملی که می‌تواند سبب فلج خواب شود شامل اضطراب و استرس، اختلالات ترس و اختلال در خواب است. در واقع، برخی افراد می‌گویند که این حالت بعد از یک روز خسته‌کننده یا پراسترسی بیشتر به سراغشان آمده است.

همچنین تغییرات در سبک زندگی یا مصرف داروهای خواب‌آور و آنتی‌هیستامین‌ها نیز می‌تواند به این حالت کمک کند. افرادی که به صورت طاقباز یا به اصطلاح به پشت می‌خوابند، بیشتر به فلج خواب دچار می‌شوند.

• آیا بختک خطرناک است؟

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که بین 25 تا 30 درصد از جمعیت جهان،
“““html

در طول زندگی خود، تقریباً همه افراد حداقل یک بار تجربه فلج خواب را داشته‌اند و بیشتر آن‌ها هم با موقعیت‌های ترسناک روبرو شده‌اند. این نشان می‌دهد که این پدیده بسیار شایع است.

نکته مهم دیگر این است که ژنتیک در بروز فلج خواب تأثیر دارد. اگر یکی از اعضای خانواده شما به این بیماری مبتلا باشد، احتمال اینکه دیگر افراد خانواده نیز دچار آن شوند وجود دارد. همچنین، طبق آمار، احتمال وقوع فلج خواب در زنان دو تا چهار برابر بیشتر از مردان است.

با اینکه بیشتر افرادی که این مشکل را دارند، نمی‌دانند که چه اتفاقی در حال رخ دادن است و از آن می‌ترسند، باید گفت که این فرایند اصلاً خطرناک نیست. در واقع، این حالت خیلی زود تمام می‌شود و هیچ آسیب جسمی به دنبال ندارد.

• چگونه از فلج خواب خلاص شویم

فلج خواب یک اختلال خواب بی‌خطر است و با رعایت برخی نکات می‌توان آن را کم کرد یا از تکرار آن جلوگیری کرد. مثلاً خوابیدن به شکم، کاهش استرس، داشتن خواب کافی، ورزش کردن به طور منظم، پرهیز از زیاد غذا خوردن و دوری از کافئین می‌تواند در پیشگیری از این حالت مؤثر باشد.

برای به دست آوردن هوشیاری سریع‌تر، فرد می‌تواند تلاش کند که انگشتان دست، پا و همچنین چشمانش را به شدت تکان دهد و بعد سرش را حرکت دهد. اگر فلج خواب برای مدت 6 ماه، حداقل هفته‌ای یک بار به فرد آسیب بزند، باید از درمان دارویی استفاده کرد.

در افسانه‌ها و اعتقادات عامیانه ایرانی، بَختَک مخلوقی خیالی است که شب‌ها سعی می‌کند افراد را در خواب خفه کند. برخی منابع نیز بر این باورند که بختک به معنی کابوس است. اما بختک و کابوس متفاوتند؛ بختک موجودی نامرئی است که بر روی بدن انسان نشسته و او را فلج می‌کند، به طوری که فرد تنها می‌تواند به ناتوانی خود نگاه کند.

این حالتی از ترس بدون دلیل است که انسان را در بر می‌گیرد و او نمی‌تواند کوچک‌ترین واکنشی نشان دهد. در برخی اعتقادات قدیمی تصور می‌شود که بختک بر سینه افراد نشسته و آنها را فلج می‌کند. شاید این ترس به دلیل احساس وجود بختک باشد که فرد نمی‌تواند آن را ببیند. برخی دیگر بر این باورند که بختک به درون انسان نفوذ کرده و بدن او را در اختیار می‌گیرد. اصطلاح «بختک روی زندگیش افتاده» از همین جا وارد زبان فارسی شده‌است.

بختک یا فرنجک به اعتقاد عموم، کنیزی از اسکندر است. زمانی که کلاغ به مشک آب حیات که اسکندر با خود آورده بود، حمله کرد و آن را پاره کرد و آب حیات روی زمین ریخت، این کنیز از آن آب نوشید. اسکندر به شدت خشمگین شد و بینی او را با شمشیر برید. فرنجک از گل یا خمیر، بینی‌ای برای خود درست کرد. او به خاطر نوشیدن آب حیات عمری جاودانه یافته است و وقتی کسی را خوابیده ببیند بر سینه‌اش می‌جهد.

اگر در آن حالت فردی بخواهد بیدار شود و بینی فرنجک را بگیرد، او برای نجات خود گنجی از اسکندر را به عنوان رشوه خواهد داد. به همین دلیل هم بختک به بینی گلی و دماغ گلی معروف شده و طبق اعتقادات عامیانه در تاریکی و به ویژه در زیر درخت‌ها و در جنگل‌ها و باغ‌ها می‌گردد.

این اعتقاد ممکن است ناشی از ناآگاهی مردم از گاز کربن دی اکسیدی باشد که شب‌ها از گیاهان آزاد می‌شود و می‌تواند کسی را که در جنگل یا زیر درخت خوابیده به حالت خفگی بیندازد. برخی افراد بر این باورند که اگر بتوانند گلو یا دماغ بختک را بگیرند، می‌توانند هر آرزویی کنند و بختک به آن پاسخ خواهد داد.

چگونگی وقوع پدیده بختک

در خواب، در مرحله حرکات سریع چشم (REM) که فرد خواب می‌بیند، مغز ارسال پیام‌های عصبی به عضلات را متوقف می‌کند تا فرد در خواب رویاهایش را نشان ندهد و مثلاً وقتی خواب می‌بیند در حال دویدن است، از رختخواب بلند نشود و دویدن نکند.

وقتی که قصد دارید از خواب بیدار شوید، مغز دوباره کنترل عضلات را به دست می‌گیرد. اما گاهی اوقات، قبل از اینکه مغز بتواند عضلات را آزاد کند، فرد بیدار می‌شود و این حالت منجر به احساس ترس و فلجی بدن می‌شود. در مقابل این حالت، برخی افراد هنگام خواب دیدن، دست‌ها و پاهای خود را تکان می‌دهند و در موارد شدیدتر به خوابگردی (راه رفتن در حین خواب) مبتلا می‌شوند.

“““html

بختک در فرهنگ ملل

در زبان آلمانی این پدیده به نام‌های زیر شناخته می‌شود:

Mahr – Schrätel – Alb – Alf

آلمانی‌ها نیز یک مثل درباره آن دارند:

Es lag mir wie ein Alp auf der Brust

مثل بختک (با سنگینی به روی کسی یا چیزی افتادن) چنان مرا فرو گرفته است * که مردن برایم آسان‌تر بود و دم زدن سخت‌تر «مختاری غزنوی»

شیوع

یک تحقیقات آماری که ف. صداقت همدانی و همکارانش در بین دانشجویان پزشکی انجام داده‌اند، نشان داد که تقریباً ۲۵٪ از دانشجویان حداقل یک بار تجربه فلج خواب یا بختک را داشته‌اند. این تجربه در میان مردم نسبتاً شایع است و در طول زندگی ممکن است حداقل یک بار برای هر کسی اتفاق بیفتد.

چطور از شر بختک راحت شویم؟

فلج خواب یک اختلال خواب بی‌خطر است، بنابراین می‌توان با رعایت برخی نکات از آن جلوگیری کرد یا تعداد دفعات بروز آن را کاهش داد.

نخوابیدن به پشت، مدیریت استرس، خواب کافی، ورزش منظم، پرهیز از غذاهای سنگین و نوشیدنی‌های حاوی کافئین می‌توانند به پیشگیری از این مشکل کمک کنند.

برای دستیابی به هوشیاری سریع‌تر، بهتر است فرد سعی کند انگشتان دست و پا و همچنین چشمانش را به شدت تکان دهد و بعد سرش را حرکت دهد. اگر فلج خواب به مدت ۶ ماه حداقل هفته‌ای یک بار ادامه داشته باشد، باید از دارو استفاده شود.

گردآوری شده ی مجله اینترنتی رضیم

مرجان امینی