تعریف مفصل و انواع آن بر حسب ساختار و عملکرد (2 نکته مهم)
“`html
مفصل چیست ؟
مفصل به جایی گفته می‌شود که دو یا چند استخوان به هم وصل شده‌اند. مهمترین کار این مفاصل این است که به ما اجازه می‌دهند حرکت کنیم.
مفاصل این امکان را می‌دهند که استخوان‌ها کنار هم حرکت کنند و این حرکت باعث تغییر شکل اسکلت و در نهایت تغییر شکل کل بدن می‌شود.
این تغییر شکل به انسان این اجازه را می‌دهد که بر محیط اطرافش تأثیر بگذارد و یا موقعیت خود را تغییر دهد.
معمولاً در محل مفصل استخوان‌ها کمی بزرگتر می‌شوند تا سطح تماس آنها با یکدیگر بیشتر شود. این افزایش سطح تماس باعث می‌شود که هم حرکت بهتر انجام شود و هم در حین حرکت پایدارتر باشیم.
بیشترین مشکلات در سیستم حرکتی بدن مربوط به مفاصل است. درد، تورم و خشکی مفصل از رایج‌ترین مشکلاتی هستند که به دلیل اختلال در کارکرد مفصل به وجود می‌آیند.
مفصل‌ها این امکان را می‌دهند که استخوان‌ها حرکت کنند و بدون آنها، انسان نمی‌توانست کارهایی مثل نشستن، راه رفتن یا بلند کردن اشیاء را انجام دهد.
شاید به نظر برسد مفصل جزء چندان مهمی از بدن نیست، اما اصول علمی دقیقی در ساختار آن وجود دارد.
بین دو استخوان فاصله کمی وجود دارد که به آن حفره مفصلی می‌گویند. یک لایه نازک به نام غضروف مفصلی سطح مفصلی هر دو استخوان را می‌پوشاند.
یک کپسول از بافت همبند محکم، که سطح داخلی آن نرم و لغزنده است، مفصل را احاطه کرده و درون حفره مفصلی بین دو سر استخوان رباط‌های متعددی وجود دارد.
رباط‌ها بافت همبند محکمی هستند که دو استخوان را به هم متصل می‌کنند. رباط و زردپی هر دو از طناب محکم‌ترند.
در اطراف کپسول مفصلی نیز چند رباط وجود دارد.
کپسول مفصلی و رباط‌های موجود درون و بیرون مفصل موجب می‌شوند که استخوان‌ها به خوبی به هم بچسبند و از هم جدا نشوند.
انواع مفصل بر حسب ساختمان
مفصل‌ها از نظر ساختمان به سه دسته تقسیم می‌شوند:
1_ مفاصل لیفی (فیبروزی)
مفصل‌های لیفی یا فیبروزی شامل ۳ دسته هستند:
- مفاصل درزی
- مفصل گومفوزیس
- مفصل با رابط بافت هم بند
2_ مفاصل غضروفی
در مفصل‌های غضروفی استخوان‌ها با واسطه‌ای از غضروف بر روی هم قرار می‌گیرند و به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- مفاصل سین کندروز، مانند مفصل بین دیافیر و اپی استخوان‌های دراز
- مفاصل سیمفیز، مانند مفاصل بین مهره‌های ستون فقرات
3_ مفاصل سینوویال
قسمت‌های مختلف مفصل سینوویال عبارتند از:
- سطوح مفصلی
- غشاء سینوویال
- کپسول مفصلی
- رباط‌ها
انواع مفصل بر حسب عملکرد و نوع حرکت
مفصل‌ها بر حسب عملکرد و نوع حرکت به سه دسته تقسیم می‌شوند.
- مفصل ثابت و غیر متحرک (رشته‌ای) سین آرتروز Synarthrosis
- مفصل نیمه متحرک (غضروفی) آمفی آرتروز Amphiarthrosis
- مفصل متحرک (سینوویال) دی آرتروز Diarthrosis
1_ مفصل غیر متحرک (ثابت)
مفصل ثابت چگونه است؟
در این نوع از مفصل، استخوان‌ها ثابت هستند و حرکت نمی‌کنند. استخوان‌هایی که …
“`مفصل ثابت به خاطر داشتن لبه‌های خاصی که دارد، به راحتی در هم قفل می‌شوند و توسط بافت پیوندی در کنار هم نگه‌داشته می‌شوند.
مفصل‌های جمجمه و مفصل صورت (به جز فک پایین) از نوع ثابت هستند.
در این نوع مفصل، هیچ حفره مفصلی وجود ندارد؛ بلکه دو استخوان با کمک بافت همبند مستحکم، غضروف یا استخوان به هم متصل شده‌اند.
2_ مفصل نیمه‌متحرک
در این نوع مفصل، استخوان‌ها می‌توانند حرکات محدودی در جهات خاصی داشته باشند و با غضروف به هم وصل شده‌اند.
مفصل دنده‌ها، مفصل جناغ سینه و مفصل مهره‌های ستون فقرات از نوع نیمه‌متحرک هستند.
3_ مفصل متحرک
مفصل‌های متحرک مهمترین عامل برای حرکات بدن هستند.
در این نوع مفصل، استخوان‌ها می‌توانند به راحتی حرکت کنند. مفصل‌هایی که دارای حرکت زیاد هستند، یعنی دو استخوان می‌توانند در محل اتصال خود به طرز قابل توجهی جابجا شوند.
در ساختار این نوع مفصل، بافت غضروفی در بین دو استخوان وجود دارد و استخوان‌ها با طناب‌های محکمی از جنس بافت پیوندی به نام رباط به هم متصل شده‌اند.
سازمان کل مفصل در یک کیسه قرار دارد که پرده‌ای به نام پرده ترشح‌کننده مایع مفصلی دارد. این مایع فضای خالی مفصل را پر می‌کند.
مفصل‌های متحرک مانند: مفصل آرنج، زانو، مچ دست و پاها هستند.
با توجه به کاربرد هر مفصل، مفصل‌های متحرک با برآمدگی‌ها و فرورفتگی‌هایی که دارند، می‌توانند در جهات مختلف حرکت کنند، اما محورهای حرکتی مشخصی دارند.
حرکت‌های تصادفی و خارج از توان مفصل ممکن است به پارگی رباط‌ها یا در رفتگی مفصل بینجامد.
مفاصل متحرک یا دی آرتروز از قسمت‌های زیر تشکیل شده‌اند:
- غضروف: غضروف به صورت لایه‌ای است که انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند و باعث نرم‌تر شدن حرکت دو استخوان نسبت به یکدیگر می‌شود.
- کپسول مفصلی: کپسول مفصلی پرده‌ای است که دور تا دور مفصل را می‌پوشاند و در مکان‌هایی که غضروف تمام می‌شود به استخوان محکم می‌چسبد.
این کپسول یکی از اجزای مهم است که نگه داشتن دو سر استخوان در محل مفصل را تضمین می‌کند. - رباط یا لیگامان: رباط‌ها نوارهایی از بافت محکم هستند که در اطراف مفصل و بیرون کپسول مفصلی قرار دارند و پایداری مفصل را حفظ می‌کنند.
رباط‌ها مانع از حرکت مفاصل در جهات خاص می‌شوند تا به این صورت فقط در جهت‌های معینی حرکت کنند. اغلب رباط‌ها به کپسول مفصلی چسبیده و جزئی از آن هستند. - لایه سینوویال: لایه سینوویال یک لایه سلولی نازک است که سطح داخلی کپسول مفصلی را می‌پوشاند و وظیفه ترشح مایع سینوویال را بر عهده دارد.
این مایع چسبنده و لغزنده است که در داخل کپسول مفصل قرار دارد و به حرکت آسان غضروف‌ها کمک می‌کند. همچنین این مایع غضروف مفصلی را تغذیه می‌کند. - منیسک: منیسک در مفصل زانو وجود دارد و از جنسی مشابه غضروف است، همچنین موجب افزایش پایداری مفصل می‌شود و نقش جذب‌کننده ضربه‌های ناگهانی را ایفا می‌کند.
بیشتر بخوانید :
