علائم؛پیشگیری و درمان تب خطرناک کنگو (2 نکته مهم)

تب کنگو خطرناک ولی قابل پیشگیری

با این بخش از رضیم همراه باشید تا با علائم و درمان تب کنگو آشنا شوید.

تب كریمه كنگو

تب خونریزی‌دهندهٔ کریمه-کنگو (به انگلیسی: Crimean Congo Haemorrhagic Fever (CCHF) ) یک بیماری حاد است که باعث تب و خونریزی می‌شود و از طریق گزش کنه یا تماس با خون یا ترشحات حیوانات و انسان‌های آلوده منتقل می‌شود. این بیماری برای اولین بار در سال ۱۹۴۴ در منطقه کریمه اوکراین توصیف شد و به همین خاطر نام آن چنین انتخاب شده است.

در سال ۱۹۶۹ مشخص شد که عامل ایجاد این بیماری مشابه با بیماری‌ای است که در سال ۱۹۵۶ در کنگو مشاهده شده بود؛ بنابراین نام فعلی آن به خاطر ارتباط بین این دو مکان و بیماری انتخاب شده است. این بیماری در انسان می‌تواند بسیار شدید باشد و میزان مرگ و میر آن حدود ۳۰ درصد است و در بیمارستان‌ها نیز به راحتی پخش می‌شود.

علائم بالینی چهار مرحله دارد:

• دوره کمـون

مدت زمان این دوره بستگی به نحوه ورود ویروس به بدن دارد. اگر ویروس از طریق گزش کنه وارد شود، معمولاً این دوره بین یک تا سه روز طول می‌کشد و ممکن است حداکثر تا ۹ روز هم برسد. اگر شخص با خون یا بافت‌های آلوده تماس داشته باشد، این دوره معمولاً پنج تا شش روز است و حداکثر زمان ممکن ۱۳ روز است.

• قبل از خونریزی

در این مرحله، علائم ناگهانی ظرف ۱ تا ۷ روز ظاهر می‌شود (متوسط حدود ۳ روز). بیمار ممکن است دچار سردرد شدید، تب، لرز، درد در عضلات (به ویژه در پشت و پاها)، گیجی، درد و سفتی گردن، درد چشم و حساسیت به نور شود. همچنین ممکن است حالت تهوع، استفراغ (بدون ارتباط با غذا)، گلودرد و احتقان در چشم نیز وجود داشته باشد. تب معمولاً بین ۳ تا ۱۶ روز ادامه دارد.

صورت، گردن و قفسه سینه ممکن است ورم کرده و قرمز شوند و همچنین التهاب خفیف در گلو و زخم‌های کوچک در کام دیده می‌شود. تغییرات قلبی شامل کاهش ضربان قلب و فشار خون نیز وجود دارد. در این مرحله ممکن است کاهش تعداد گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها نیز مشاهده شود.

• مرحله خونریزی‌دهنده

این مرحله به سرعت آغاز می‌شود و معمولاً در روز ۳ تا ۵ بروز می‌کند و ۱ تا ۱۰ روز به طول می‌انجامد (متوسط ۴ روز). خونریزی در مخاط‌ها و زخم‌های کوچک زیر پوست به ویژه در بالای بدن یا زیر بغل و زیر سینه زنان دیده می‌شود. همچنین ممکن است خونریزی از محل‌های تزریق، بینی و لثه‌ها مشاهده شود. در برخی بیماران این خونریزی‌ها به حدی شدید است که نیاز به تزریق خون پیدا می‌کنند و برخی دیگر ممکن است تنها زخم‌های کوچک داشته باشند.

مشکلات تنفسی به دلیل پنومونی خونریزی‌دهنده در حدود ۱۰٪ بیماران رخ می‌دهد. درگیری کبدی به علت عفونت ویروسی شایع است و کبد و طحال در یک سوم بیماران بزرگ می‌شود. آزمایش‌ها نشان‌دهنده غیرطبیعی بودن عملکرد کبدی است. بیمارانی که به مرگ دچار می‌شوند، معمولاً در روزهای اولیه بیماری، علائمشان به سرعت تغییر می‌کند. کاهش تعداد پلاکت‌ها به ویژه در مراحل اولیه بیماری نشانه‌ای از پیش‌آگهی بد است.

مرگ معمولاً به علت از دست دادن خون، خونریزی مغزی، کمبود مایعات به خاطر اسهال، یا تجمع مایعات در ریه‌ها رخ می‌دهد.

ممکن است بیماری‌هایی مانند تب کنگو ایجاد شود. در کالبدشکافی بیماران فوت‌شده، معمولاً خونریزی‌هایی با شدت‌های مختلف در تمامی اعضا و بافت‌ها و همچنین در معده و روده‌ها مشاهده می‌شود.

• دوره نقاهت

بیماران از روز دهم که ضایعه‌های پوستی کم‌رنگ می‌شود، به تدریج بهبود پیدا می‌کنند. معمولاً اکثر بیماران در هفته‌های سوم تا ششم بعد از شروع بیماری، زمانی که نتایج آزمایش‌های خون و ادرار به حالت طبیعی برمی‌گردد، از بیمارستان ترخیص می‌شوند. یکی از ویژگی‌های دوره نقاهت طولانی بودن آن به‌همراه احساس ضعف است که ممکن است برای یک ماه یا حتی بیشتر ادامه پیدا کند. گاهی اوقات موها به طور کامل میریزد (که بعد از ۴ تا ۵ ماه دوباره رشد می‌کند)؛ بهبودی معمولاً بدون عارضه است، اگرچه التهاب اعصاب (neuritis) ممکن است برای چندین ماه باقی بماند.

مدت زمان نهفتگی بیماری به‌طور متوسط چهار روز و حداکثر دوازده روز است. معمولاً تا روز چهارم علائم غیر خونریزی مانند تب، سردرد، احساس سرما، خستگی، درد عضلانی، قرمزی صورت، قرمزی ملتحمه چشم، استفراغ و درد در بالای معده بروز می‌کند. علائم خونریزی از روز چهارم شروع می‌شود و به صورت پتشی در دهان و پوست، خونریزی از لثه‌ها، بینی، معده، روده، رحم و زیر پوست ناحیه ساق پا و دست‌ها ظاهر می‌گردد. مرگ بیمار عموماً ناشی از شوک، خونریزی شدید ریوی، عفونت منتشر و اختلال در انعقاد خون است.

عامل یک بیماری خطرناک کنگو

در تحقیقات اولیه بالینی مشخص شده است که اولین قربانی تب کنگو در چند هفته گذشته، کارگر یک کشتارگاه در خراسان رضوی بوده که به طور مستقیم با گوشت دام‌های ذبح‌شده در تماس بوده است. تب کنگو از طریق گزش کنه‌های موجود بر روی بدن دام، تماس با خون و لاشه حیوان آلوده یا تماس با خون و ترشحات بدنی فرد آلوده به انسان یا از انسان به انسان منتقل می‌شود. البته در برخی موارد، انتقال بیماری از طریق هوا و نزدیکی به بیمار نیز ممکن است.

نکته بسیار مهم در پیشگیری از این بیماری رعایت نکات ایمنی مانند استفاده از پوشش مناسب مثل دستکش، ماسک و عینک هنگام ذبح دام و همچنین خودداری از خرد کردن گوشت دام در دو تا سه ساعت اولیه پس از ذبح است. زیرا ویروس تب کنگو در ساعات اولیه پس از ذبح از بین می‌رود و خطر انتقال بیماری به حداقل می‌رسد.

تب کنگو طی دو هفته حاد می‌شود

علائم خونریزی از روز چهارم شروع می‌شود و بیشتر در مخاط دهان و پوست، لثه‌ها، بینی، معده، روده و رحم و زیر پوست ناحیه ساق پا و دست‌ها ظاهر می‌شود. مرگ بیمار، در صورتی که به مراکز پزشکی مجهز دسترسی نداشته باشد، به همراه شوک، کم خونی، خونریزی شدید ریوی، عفونت و اختلال در انعقاد خون، ممکن است اتفاق بیفتد.

راه‌های انتقال تب کنگو

ویروس CCHF از طریق گزش کنه و تماس با خون و بافت آلوده منتقل می‌شود. بیشتر قربانیان این بیماری، کارگران کشتارگاه‌ها، دامپزشکان و کشاورزان هستند.

علائم تب کنگو

زمانی که شخص به بیماری تب کنگو مبتلا می‌شود، ممکن است علائم مختلفی داشته باشد. این علائم بستگی به عمق نیش کک دارد. اگر نیش عمیق باشد، علائم معمولاً بین یک تا سه روز بعد شروع می‌شود و در چهارده روز بیشتر نمی‌شود. اگر بیماری از طریق تماس با خون یا بافت آلوده منتقل شود، نشانه‌ها معمولاً بعد از پنج تا شش روز بروز می‌کند و حداکثر تا 13 روز طول می‌کشد.
از مهم‌ترین علائم تب کنگو می‌توان به تب، دردهای عضلانی، گردن درد، سفت شدن گردن، درد چشم و حساسیت آن به نور، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، شکم درد، گلودرد، تغییرات خلق و خوی شدید و خواب آلودگی اشاره کرد.
در برخی موارد، افراد ممکن است افزایش ضربان قلب، ورم غدد لنفاوی، بزرگ شدن کبد، خونریزی از پوست و نارسایی‌های کبدی و ریوی را نیز تجربه کنند. برای درمان این بیماری، داروهای ضد ویروسی ضروری هستند که به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف می‌شوند.

روش‌های پیشگیری از تب کنگو

مراکز پرورش دام، بیشتر از جاهای دیگر محل زندگی کنه‌ها محسوب می‌شوند. بنابراین، رعایت بهداشت و اصول بهداشتی برای جلوگیری از گسترش این کنه‌ها بسیار مهم است. استفاده از لباس مناسب و دستکش و جلوگیری از تماس کنه‌ها با بدن، از جمله راه‌های مؤثر برای پیشگیری هستند. جدا کردن بیماران مبتلا و جلوگیری از تماس با منابع آلوده نیز روش‌های مهمی برای پیشگیری از این بیماری به شمار می‌آید. کنترل آلودگی در دام‌ها و قرنطینه کردن دام‌های آلوده نیز در مواقع بروز این بیماری ضروری است.

این بیماری عفونی به خاطر ساختار خاص خود واکسنی ندارد، اما بهترین راه درمان آن، مراجعه سریع به پزشک برای افرادی است که مشکوک به بیماری هستند. همچنین، پیشگیری از آن با رعایت نکات ایمنی و جلوگیری از شیوع بیماری ممکن است. تب خونریزی‌دهنده کنگو برای اولین بار در شبه جزیره کریمه در شوروی سابق و بعداً در کنگو در آفریقا شناسایی شد و به همین خاطر به این نام نامیده می‌شود.

گردآوری شده از مجله اینترنتی رضیم

مرجان امینی