علت و نشانه های آلکالوز متابولیک و قلیایی بودن خون کدامند؟ (2 نکته مهم)

آلکالوز متابولیک چیست؟

آلکالوز زمانی اتفاق می افتد که بدن با یکی از شرایط زیر مواجه شود:

کاهش زیاد یون‌های هیدروژن که باعث تولید اسید می‌شود.
افزایش زیاد یون‌های بی‌کربنات که باعث قلیایی شدن می‌شود.

بسیاری از افراد ممکن است هیچ علامتی از آلکالوز متابولیک نداشته باشند و درنتیجه ندانند که به آن مبتلا هستند. آلکالوز متابولیک یکی از چهار نوع اصلی آلکالوز است.

انواع آلکالوز متابولیک

دو نوع آلکالوز متابولیک وجود دارد:

آلکالوز پاسخ‌دهنده کلرید که به دلیل از دست دادن یون‌های هیدروژن اتفاق می‌افتد و معمولاً به علت استفراغ یا کم‌آبی بدن رخ می‌دهد.
آلکالوز مقاوم در برابر کلرید زمانی به وجود می‌آید که بدن یون‌های بی‌کربنات زیادی را در خود نگه دارد یا وقتی یون‌های هیدروژن از خون به داخل سلول‌ها منتقل شده است.
همچنین یک نوع بیماری به نام اسیدوز متابولیک وجود دارد که زمانی بوجود می‌آید که خون یا مایعات بدن بیش از حد اسیدی شوند.
بدن با کمک ریه‌ها، هم آلکالوز و هم اسیدوز را جبران می‌کند. ریه‌ها در حین تنفس، دی‌اکسید کربن را از خون خارج کرده و قلیایی بودن خون را تغییر می‌دهند. کلیه‌ها نیز در حذف و دفع یون‌های بی‌کربنات نقش دارند.
زمانی که عملکردهای طبیعی بدن برای جبران و متعادل‌سازی آلکالوز و اسیدوز کافی نباشد، بیمار به درمان‌های پزشکی نیاز دارد.

علائم آلکالوز متابولیک

آلکالوز متابولیک ممکن است علائمی نداشته باشد. افرادی که به این نوع آلکالوز مبتلا هستند معمولاً از بیماری‌های زمینه‌ای ایجادکننده آن رنج می‌برند. این بیماری‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

اسهال
خستگی
استفراغ
التهاب در ناحیه پایین پا (ادم محیطی)

موارد شدید آلکالوز متابولیک می‌تواند منجر به:

کما
تشنج
تحریک‌پذیری

این علائم شدید بیشتر در مواردی رخ می‌دهد که آلکالوز ناشی از بیماری مزمن کبدی باشد.

چگونه بدن آلکالوز متابولیک را جبران می‌کند؟

• جبران از طریق تنفس

بدن با تبدیل غذایی که می‌خوریم به انرژی، گاز دی‌اکسیدکربن تولید می‌کند. گلبول‌های قرمز خون، دی‌اکسیدکربن را جذب کرده و به ریه‌ها منتقل می‌کنند تا دفع شود.
وقتی دی‌اکسیدکربن با آب خون ترکیب می‌شود، اسیدی ملایم به نام اسید کربنیک تولید می‌کند. سپس اسید کربنیک به یون‌های بی‌کربنات و هیدروژن تجزیه می‌شود. یون‌های بی‌کربنات قلیایی هستند.
با تغییر نرخ تنفس، می‌توانیم غلظت یون‌های بی‌کربنات قلیایی در خون را بالا یا پایین ببریم. بدن به طور خودکار این کار را در فرآیندی به نام جبران تنفسی انجام می‌دهد. این سریع‌ترین و اولین پاسخ بدن برای مقابله با آلکالوز متابولیک است.

• جبران از طریق کلیه‌ها

کلیه‌ها می‌توانند با افزایش دفع یون‌های بی‌کربنات از طریق ادرار، به مقابله با آلکالوز کمک کنند. این فرآیند نیز خودکار است، اما از جبران تنفسی کندتر انجام می‌شود.

علل آلکالوز متابولیک

• از دست دادن اسیدهای معده

از دست دادن اسیدهای معده، شایع‌ترین علت آلکالوز متابولیک است. این معمولاً به خاطر استفراغ یا پمپ کردن مواد غذایی از طریق لوله بینی اتفاق می‌افتد. آب معده مقدار زیادی اسید کلریدریک دارد که یک اسید قوی است. زمانی که این اسید از بین می‌رود، قلیایی بودن خون افزایش می‌یابد. استفراغ ممکن است به دلیل اختلالات معده باشد. پزشک با شناسایی و درمان علت استفراغ، آلکالوز متابولیک را درمان می‌کند.

• افزایش مصرف آنتی‌اسیدها

مصرف آنتی‌اسید معمولاً باعث آلکالوز متابولیک نمی‌شود. اما اگر کلیه‌ها به درستی عملکرد نداشته باشند، می‌تواند باعث قلیایی شدن شود.

• داروهای ادرارآور

برخی
“““html

داروهای ادرارآور (مثل قرص‌های مدر) که معمولاً برای کنترل فشار خون بالا تجویز می‌شوند، ممکن است باعث افزایش مقدار اسید در ادرار شوند. وقتی اسید ادرار بیشتر شود، ممکن است خون قلیایی شود. اگر در حین مصرف داروهایی مثل تیازید یا دیورتیک‌های حلقه‌ای دچار علائم آلکالوز (قلیایی شدن خون) شدید، بهتر است با پزشک مشورت کنید. پزشک ممکن است بخواهد داروی شما را تغییر دهد.

• کمبود پتاسیم (هیپوکالمی)

کمبود پتاسیم می‌تواند باعث تغییر مقدار یون‌های هیدروژن در مایعات اطراف سلول‌ها شود. وقتی یون‌های هیدروژن کم شوند، این باعث قلیایی شدن مایعات و خون می‌شود.

• کاهش حجم خون در عروق (EABV)

Kکم شدن جریان خون می‌تواند به خاطر ضعیف شدن قلب یا سیروز کبدی باشد. وقتی خون کمتر شود، بدن نمی‌تواند یون‌های بی‌کربنات قلیایی را به خوبی از بین ببرد.

• نارسایی قلب، کلیه یا کبد

آلکالوز متابولیک می‌تواند ناشی از نارسایی یکی از ارگان‌های مهم مانند قلب، کلیه یا کبد باشد، و این می‌تواند به کاهش پتاسیم منجر شود.

• یک محلول نمکی استاندارد (کلرید سدیم)

کلرید سدیم می‌تواند با حفظ مایعات در بدن، شرایط را بدتر کند بدون این که یون‌های بی‌کربنات که باعث آلکالوز می‌شوند را از بین ببرد.

علل ژنتیکی. در موارد نادر، یک ژن وراثتی می‌تواند باعث آلکالوز متابولیک شود. پنج بیماری وراثتی که ممکن است این وضعیت را ایجاد کنند، شامل:

سندرم لیدل
سندرم بارتر
سندرم گیتلمن
بالا رفتن بیش از حد مواد معدنی کورتیکوئید
آلدوسترونیسم قابل اصلاح گلوکورتیکوئید

تشخیص آلکالوز متابولیک

پزشک برای شروع کار، سابقه پزشکی را می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. اگر مشکوک به آلکالوز باشند، آزمایش‌هایی از خون و ادرار انجام می‌دهند. آنها سطح اکسیژن و دی‌اکسید کربن در رگ‌ها را بررسی کرده و میزان اسیدیته و قلیایی بودن خون را اندازه‌گیری می‌کنند.

تعیین سطح pH

اسیدیته یا قلیایی بودن مایعات با مقیاسی به نام pH اندازه‌گیری می‌شود. در آلکالوز متابولیک، pH خون بالا است.
آب خنثی دارای pH 7 است. وقتی pH مایعات زیر ۷ باشد، اسیدی و وقتی بالای ۷ باشد، قلیایی است.
به طور معمول خون pH بین ۳۵/۷ تا ۴۵/۷ دارد، که کمی قلیایی است. اگر pH به شدت بالاتر از این مقدار رود، شما دچار آلکالوز متابولیک می‌شوید.

آنالیز ادرار

پزشک ممکن است غلظت یون‌های کلرید و پتاسیم را در ادرار بررسی کند. اگر سطح کلرید کم باشد، این نشان می‌دهد که ممکن است به درمان با محلول نمک پاسخ دهد. غلظت کم پتاسیم نشان‌دهنده کمبود پتاسیم یا استفاده بیش از حد از ملین‌هاست.

آلکالوز متابولیک همراه با هیپوکلرومیا

هیپوکلرمیا به معنی کم بودن مقدار یون کلرید در خون است. آلکالوز هیپوکلورمیک یک بیماری جدی است که می‌تواند منجر به شوک شود. این وضعیت ممکن است به خاطر کم‌آبی و دلایل دیگر بوجود آید.
خوشبختانه این حالت با محلول استاندارد نمک قابل درمان است. اگر وضع شما شدید باشد یا با تغییرات رژیم غذایی بهبود نیابد، درمان با تزریق وریدی (IV) انجام می‌شود.

پیش آگهی آلکالوز متابولیک

آلکالوز متابولیک معمولاً در موارد شدید منجر به استفراغ شدید و از دست دادن مایعات اسیدی معده می‌شود. این وضعیت معمولاً با درمان با محلول نمکی بهبود می‌یابد.
آلکالوز متابولیک، ممکن است به علت کمبود پتاسیم یا کمبود کلرید باشد. این کمبودها با مایعات وریدی یا در موارد خفیف با تغییرات رژیم غذایی درمان می‌شوند.
در برخی موارد آلکالوز به خاطر بیماری‌های جدی زمینه‌ای قلب، کلیه یا کبد اتفاق می‌افتد. در حالی که آلکالوز معمولاً در کوتاه مدت قابل درمان است، اما برای بهبودی دائمی باید مشکل اصلی درمان شود. اگر علائم جدیدی را مشاهده کردید یا مشکلات قبلی ادامه داشت، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

درمان آلکالوز متابولیک

درمان
“`

آلکالوز متابولیک به وضعیت خاصی اشاره دارد که به دو عامل اصلی بستگی دارد: دلیل بروز آن و اینکه آیا به کلرید پاسخ می‌دهد یا خیر. اگر فرد دچار آلکالوز خفیف باشد و به کلرید پاسخ دهد، پزشک ممکن است به او توصیه کند که در رژیم غذایی خود تغییراتی ایجاد کند؛ مثلاً میزان نمک (کلرید سدیم) را افزایش دهد. یون‌های کلرید می‌توانند باعث ایجاد اسیدیته در خون شوند و قلیایی بودن آن را کاهش دهند.
اگر پزشک تشخیص دهد که آلکالوز نیاز به درمان فوری دارد، ممکن است محلول نمکی (کلرید سدیم) را به صورت IV (قطره داخل وریدی) تجویز کند.
تزریق IV یک روش تقریباً بدون درد به حساب می‌آید. در این روش، پزشک یک سوزن کوچک را به داخل رگ بازو وارد می‌کند. این سوزن به یک لوله متصل می‌شود که به کیسه‌ای استریل که حاوی محلول نمکی است، وصل می‌گردد. معمولاً این کار در بیمارستان انجام می‌شود.

درمان آلکالوز مقاوم به کلرید

اگر فرد به آلکالوز مقاوم به کلرید دچار شود، ممکن است بدن از کمبود پتاسیم رنج ببرد. در این صورت، تزریق محلول سدیم کلرید احتمالاً وضعیت را بدتر می‌کند. بنابراین پزشک به دنبال راه‌هایی می‌گردد تا سطح پتاسیم بدن را افزایش دهد. شما می‌توانید با روش‌های زیر سطح پتاسیم خود را بالا ببرید:

دریافت کلرید پتاسیم به صورت IV
مصرف قرص‌های حاوی کلرید پتاسیم دو تا چهار بار در روز (تحت نظر پزشک)