منافع درمانی و عوارض پماد یا ژل ترتینوئین (2 نکته مهم)

ترتینوئین چیست و چرا استفاده می‌شود؟

ترتینوئین (Tretinoin) دارویی است که به درمان آکنه کمک می‌کند و برای آکنه‌های خفیف تا متوسط مناسب است. این دارو نوعی ویتامین A به شمار می‌رود که به پوست کمک می‌کند بهبود یابد و دوباره جوان‌تر به نظر برسد. با این حال، مصرف ترتینوئین ممکن است باعث قرمزی، سوزش، خارش یا تحریک پوست شود و همچنین رنگ پوست را تغییر دهد.

گاهی اوقات، ترتینوئین برای درمان مشکلات پوستی دیگر مانند پسوریازیس و زگیل‌های صاف نیز استفاده می‌شود.

ترتینوئین ممکن است با آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان انواع مختلف آکنه، از جمله آکنه شدید کونگلوباتا، تجویز شود، اما به تنهایی نمی‌تواند به درمان آن کمک کند. همچنین این دارو به عنوان درمان جانبی برای کاهش لکه‌های تیره، زبری و چین و چروک‌هایی که به دلیل نور خورشید ایجاد می‌شوند، استفاده می‌شود. اگرچه این دارو می‌تواند به بهبود ساختار پوست کمک کند، اما نمی‌تواند تمام آسیب‌های ناشی از نور را ترمیم کند یا تمام چین و چروک‌ها را از بین ببرد.

نام‌های تجاری:

• Avita
• Retin-A
• Vesanoid

نحوه استفاده از پماد یا ژل ترتینوئین

برای اثر بخشی بهتر، باید ترتینوئین را طبق دستور پزشک مصرف کنید. یکی از نکات مهم، شستن پوست صورت با یک شوینده ملایم قبل از استفاده است. این کار باعث می‌شود که آلودگی و چربی‌های روی پوست پاک شوند. همچنین دست‌های خود را نیز تمیز کنید.

پس از شستشوی صورت، از یک حوله تمیز برای خشک کردن استفاده کنید. قبل از اینکه کرم ترتینوئین را بزنید، 15 تا 30 دقیقه صبر کنید، چون اگر کرم روی پوست مرطوب زده شود، ممکن است باعث لایه‌برداری بیش از حد شود و اوضاع را بدتر کند.

این کرم باید فقط قبل از خواب استفاده شود. پزشکان معمولاً توصیه نمی‌کنند که در طول روز از آن استفاده شود، زیرا قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند ترکیب فعال آن را تضعیف کند.

برای استفاده، به اندازه یک نخود از کرم را بردارید و به آرامی روی ناحیه مورد نظر بمالید. دقت کنید که مقدار درست استفاده کنید، زیرا استفاده زیاد می‌تواند به پوست آسیب برساند.

به خاطر داشته باشید که کرم ترتینوئین به سرعت عمل نمی‌کند و انتظار نداشته باشید که آکنه شما بلافاصله درمان شود. اگر به درستی استفاده شود، بهبود آکنه‌ها طی 8 تا 12 هفته قابل مشاهده خواهد بود. همچنین فراموش نکنید که این بهبود تدریجی است بنابراین اگر در هفته‌های اول بهبودی مشاهده نکردید، از استفاده کردن آن ناامید نشوید و ادامه دهید.

موارد و مقدار مصرف پماد یا ژل ترتینوئین

الف) درمان موضعی آکنه ولگاریس (خصوصاً درجات I، II، III).

بزرگسالان و کودکان: بعد از پاک کردن ناحیه، هر شب قبل از خواب یک بار روی محل بمالید.

ب) درمان پیرشدگی پوست ناشی از نور.

بزرگسالان: لوسیون 0.05% یا کرم 0.025% تا 0.1% یک بار در روز به مدت حداقل چهار ماه مصرف شود.

پ) درمان کمکی برای چین و چروک‌ها، نواحی تیره و پوست خشن صورت

این موارد معمولاً در بیمارانی که باوجود رعایت مراقبت‌های پوستی و دوری از آفتاب، بهبودی حاصل نکرده‌اند، استفاده می‌شود.

“`html
بزرگسالان : کرم ۰.۰۵٪ را یک بار در روز و یا کرم ۰.۰۲٪ به اندازه ۵ میلی‌متر برای پوشاندن ناحیه آسیب‌دیده یک بار در روز در عصر استفاده نمایید.

ت) درمان تکمیلی در چروک‌های خفیف صورت برای افرادی که از روش‌های مراقبت پوستی و محافظت در برابر آفتاب استفاده می‌کنند.

بزرگسالان: به اندازه ۵ میلی‌متر از کرم ۰.۰۲٪ برای پوشاندن ناحیه آسیب‌دیده یک بار در روز در عصر استفاده شود.

مصرف پماد یا ژل ترتینوئین در دوران بارداری و شیردهی

مصرف ترتینوئین در دوران بارداری در گروه D قرار دارد. این گروه از داروها نشان‌دهنده خطرات برای جنین هستند. اگر استفاده از این دارو برای زنان باردار ضروری باشد و خطرات آن پذیرفته شود، پزشک ممکن است آن را تجویز کند.

مصرف ترتینوئین در دوران شیردهی نیاز به مطالعات بیشتری دارد.

مکانیسم اثر ترتینوئین

ترتینوئین یک نوع هورمون و مشابه ویتامین A است که احتمالاً به تغییر بیان ژن‌ها کمک می‌کند و در نتیجه باعث تغییر ساخت پروتئین‌ها می‌شود. این دارو از غشاء سلولی عبور کرده و به گیرنده‌های خاص خود در سیتوپلاسم متصل می‌شود. بعد از آن، کمپلکس دارو-گیرنده به هسته سلولی می‌رود و به DNA متصل می‌شود، که بسته به نوع بافت، یا رونویسی (افزایش تولید mRNA و همچنین پروتئین) شروع می‌شود یا ترانسپراسیون انجام می‌گیرد.

اگر کمپلکس هورمون-گیرنده نتواند عوامل رونویسی ژنی را فعال کند، ترانسپراسیون انجام می‌شود. اگر بیان ژن کاهش یابد، پروتئین مورد نظر تولید نخواهد شد. به نظر می‌رسد ترانسپراسیون در کاهش اثرات پیری پوست به دلیل نور و همچنین کاهش رنگدانه‌های پوست نقش داشته باشد.

اثر ضد آکنه و کراتولیتیک: این اثر به احتمال زیاد با تحریک رونویسی باعث افزایش تقسیم سلولی در لایه اپیدرم و سرعت ساخت و تخریب آن می‌شود. همچنین با افزایش نفوذپذیری پوست، آب از دست می‌رود و لایه شاخی نرم‌تر می‌شود، به طوری که چسبندگی آن کاهش یافته و راحت‌تر قابل برداشت است. این روند به تسهیل دفع کومدون‌های موجود کمک کرده و احتمالاً تولید کومدون جدید را نیز کم می‌کند. ترتینوئین همچنین از تولید کراتین جلوگیری می‌کند.

اثر کاهش دهنده پیری پوست ناشی از نور: قبل از درمان پوست با ترتینوئین، اثرات محرک نور بر روی یک عامل رونویسی ژنی به نام AP-1 کاهش می‌یابد. این اثر مانع از تولید آنزیم‌های متالوپروتئیناز می‌شود که تحت تاثیر نور ایجاد می‌شوند و در نتیجه سلول‌های آسیب‌دیده توسط نور UV خروجی پیدا می‌کنند.

فارماکوکینتیک ترتینوئین

مقدار کمی از دارو (حداکثر ۸٪) از طریق پوست جذب می‌شود و در ادرار و صفرا ترشح می‌گردد. جذب دارو هنگامی که در نواحی بزرگ بدن استفاده شود یا در شرایط مزمن پوستی به مدت طولانی مصرف شود، افزایش می‌یابد.

تداخلات دارویی پماد یا ژل ترتینوئین

تداخلات دارویی ممکن است عملکرد داروها را تغییر دهد و خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. یک فهرست از تمام داروهایی که استفاده می‌کنید تهیه کنید (شامل داروهای نسخه‌ای و غیرنسخه‌ای و داروهای گیاهی) و آن را با پزشک و داروساز خود به اشتراک بگذارید. دوز داروی مصرفی خود را بدون مشورت با پزشک تغییر ندهید و یا اینکه دارو را بدون مشورت قطع نکنید.

برخی از داروهایی که ممکن است با این دارو تداخل داشته باشند عبارتند از: محلول فر کردن مو، محصولات حاوی الکل / آهک / منتول (مانند قابض، جوهر، لوسیون اصلاح)، صابون‌ها، لایه‌بردارها و پاک‌کننده‌های پوست، محصولات حاوی گوگرد، رزورسینول یا اسید سالیسیلیک، محصولات حاوی آلفا هیدروکسی اسید .
“““html
بسیاری از محصولات مانند صابون‌ها و لوازم آرایشی بهداشتی که باعث خشک شدن پوست می‌شوند، و همچنین داروهایی که می‌توانند حساسیت به نور را افزایش دهند، شامل گلیکولیک اسید، می‌توانند بر روی پوست اثر بگذارند. از جمله این داروها می‌توان به فلوروکینولون‌هایی مثل سیپروفلوکساسین، تتراسایکلین، داروهای تیازیدی مانند هیدروکلروتیازید، داروهای سولفا مثل سولفامتوکسازول و فنوتیازین‌ها مانند کلرپرومازین اشاره کرد.

بنزوئیل پراکسید ممکن است پوست را خیلی تحریک کند و اگر با ترتینوئین مصرف شود، ممکن است اثر آن را کاهش دهد. اگر از محصولی که حاوی بنزوئیل پراکسید است استفاده می‌کنید، حتماً به پزشک خود بگویید.

نکاتی که قبل از استفاده از ترتینوئین باید در نظر گرفته شود

برخی داروها تحت شرایط خاص تجویز نمی‌شوند و بعضی دیگر فقط در صورت نیاز به درمان اضافی ارائه می‌شوند. بنابراین قبل از استفاده از ژل ترتینوئین، بهتر است پزشک‌تان از موارد زیر مطلع باشد:

• اگر باردار هستید، تصمیم به بارداری دارید یا شیر می‌دهید.
• اگر مشکلات پوستی از قبیل جوش، آکنه، اگزما یا روزاسه دارید.
• اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان سابقه سرطان پوست دارید.
• اگر در حال مصرف دارو یا کرم پوستی دیگری هستید.
• اگر سابقه واکنش آلرژیک به دارو یا کرم‌های پوستی دیگری دارید.

مواردی که نباید از پماد یا ژل ترتینوئین استفاده شود

این دارو در بارداری، اگزما، روی پوست برهنه یا آفتاب سوخته و سابقه فردی یا خانوادگی اپیتلیومای جلدی نباید مصرف شود.

عوارض جانبی ترتینوئین

ممکن است پس از استفاده از این دارو تحریکات پوستی، سرخی، جدا شدن پوست، تغییر در رنگدانه‌های پوست، حساسیت به نور خورشید، پوسته‌ریزی و احساس گرما به وجود بیاید.

تداخل‌های دارویی پماد یا ژل ترتینوئین

استفاده همزمان این دارو با صابون‌های ساینده، پاک‌کننده‌ها، محصولات ضد آکنه یا محصولاتی که شامل مواد پوسته‌ریز مانند بنزوئیل پراکسید، رزورسینول، اسید سالیسیلیک یا گوگرد هستند، یا محصولات حاوی الکل و ایزوترتینوئین، می‌تواند باعث ایجاد تحریک و خشکی پوست شود. مصرف ترتینوئین با سایر داروهای حساس‌کننده به نور مانند ایزوترتینوئین ممکن است خطر حساسیت به نور را افزایش دهد.

هشدارها در مورد ترتینوئین

قرمزی و جدا شدن پوست ممکن است چند روز بعد از شروع مصرف دارو رخ دهد اما این علائم به مرور زمان کاهش می‌یابند.

توصیه‌های دارویی برای استفاده از ترتینوئین

1- از تماس دارو با چشم‌ها، دهان، بینی و غشاهای مخاطی خودداری شود.
2- استفاده همزمان با سایر مواد پوسته‌ریز توصیه نمی‌شود (می‌توان با فاصله 12 ساعته از بنزوئیل پراکسید استفاده کرد).
3- دارو روی زخم‌های باز و پوست آفتاب‌سوخته استفاده نشود.
4- از مواجهه با نور ماوراء بنفش اجتناب شود و در 6 ماه اول درمان، تماس با نور خورشید به حداقل برسد.
5- ممکن است حسایت پوست به باد یا سرما افزایش یابد.
6- شواهد کافی برای استفاده از دارو برای بیش از 48 هفته جهت کاهش پیری پوست ناشی از نور در دسترس نیست.

نحوه نگهداری پماد یا ژل ترتینوئین

• تمام داروها را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
• دارو را در جای خنک، خشک و دور از گرما و نور مستقیم نگهداری کنید.