آب خنک خوردن / ریشه یابی اصطلاح آب خنک خوردن

آب خنک خوردن

عبارت آب خنک خوردن به زمان رضاخان تعلق دارد. این عبارت به معنای این است که فردی به زندان فرستاده شده است، یعنی برای مدتی در زندان به سر می‌برد.

با ما در مجله رضیم همراه باشید

این زندان در دهه ۳۰ به دلیل خدمات و امکاناتی که داشت، بسیار فقیر و ابتدایی بود. امکاناتی نظیر آب شرب، حمام، خدمات درمانی، روشنایی و وسایل گرمایشی و خنک‌کننده بسیار محدود و نازل بودند.

بر اساس سندی که در این موزه مشاهده می‌شود، زندانیان سیاسی که در سلول‌ها و حفره‌های قصر محبوس بودند، از آب قنات مبارک‌آباد و مخلص‌آباد که از این زندان عبور می‌کرد، می‌نوشیدند. بنابراین، ریشه ضرب‌المثل «آب خنک خوردن» به آن زمان برمی‌گردد و به همین خاطر به کسی که زندانی می‌شود، می‌گویند: «رفته آب خنک بخورد».

اصل ضرب المثل آب خنک خوردن

در دوران حکومت سوئدی‌ها بر شهربانی تهران، زندان نظمیه در محل اداره شهربانی (که امروز بخشی از وزارت امور خارجه است) در میدان توپخانه واقع بود. این زندان شامل دو یا سه اتاق کوچک معروف به حبس نمره یک و چند اتاق و یک زیرزمین برای زندانیان عمومی بود.

با روی کار آمدن رضا شاه، محل قبلی پاسخگوی تعداد زیاد زندانیان نبود. به همین دلیل، سرتیپ درگاهی، رئیس نظمیه، درخواست یک مکان وسیع برای ساخت زندان جدید تهران را داد. مکانی که برای این کار انتخاب شد، قصر قاجار (در فاصله سه‌راه زندان، پل سیدخندان، خیابان شریعتی و خیابان پلیس کنونی) بود که ساختمان‌های قدیمی و وسیع و متروکه داشت.

این مجموعه به عنوان محل مناسبی برای ساخت زندان مورد تأیید قرار گرفت، به همین دلیل مارکوف، معمار مشهور روسی، به ایران دعوت شد تا طراحی زندان قصر را انجام دهد. زندان مارکوف دارای ۱۹۲ اتاق و ظرفیت ۷۰۰ زندانی بود که ۹۶ اتاق آن پنج نفری و باقی انفرادی بودند. همچنین یک بیمارستان شامل شش اتاق شش تخته و ۱۶ اتاق یک تخته به همراه باغ و حمام ساخته شد و پس از اتمام ساخت، این زندان در آذر ماه ۱۳۰۸ به دست رضا شاه افتتاح گردید.

در زمان‌های گذشته که یخچال وجود نداشت، خنک‌ترین آب قنات در تهران، قناتی بود که بعدها زندان قصر در آن ساخته شد. به همین خاطر، هر کس که به زندان می‌افتاد، گفته می‌شد رفته آب خنک بخورد.
این اصطلاح بعدها برای همه کسانی که به زندان می‌افتادند، به کار رفت!!!

تهیه وگردآوری مجله رضیم

مرضیه ملایری