آداب و رسوم مردم تاجیکستان در عید نوروز (+ تصاویر)

تاجیکستان در ایام نوروز

نوروز، اولین جشن جهانی است که از ۱۲ کشور در فهرست میراث معنوی یونسکو به ثبت رسیده است. کشورهایی مانند ایران، ترکیه، آذربایجان، هند، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، افغانستان و عراق هر ساله این روز را جشن می‌گیرند.

تاجیکستان که یکی از سه کشور فارسی زبان در جهان است، هر ساله به همراه مردم ایران و افغانستان جشن عید نوروز را با شکوه بسیار بیشتری جشن می‌گیرد.

زبان و فرهنگ مشترک ایرانیان و تاجیکان باعث شده است که هر ساله تعداد بیشتری از افرادی که به دنبال تعطیلات نوروزی هستند، تاجیکستان را به عنوان مقصد خود انتخاب کنند.

عید نوروز که در تاجیکستان به آن (Navruz) می‌گویند، یکی از مهم‌ترین و زیباترین جشن‌های ملی این کشور است و مردم هر ساله با اجرای رسم‌های سنتی خود، این مراسم را برگزار می‌کنند.

تاجیک‌ها نوروز را جشن صلح و دوستی میان همه موجودات می‌دانند و از زمین که دوباره زندگی می‌گیرد، سپاسگزاری می‌کنند.

این جشن به مدت ۳ روز از ۳۰ اسفند تا ۲ فروردین به صورت همگانی برگزار می‌شود و مردم با پوشیدن لباس‌های سنتی، درست کردن غذاهای مخصوص این ایام، روشن کردن آتش به نشانه شکرگزاری برای فصل کشاورزی و برگزاری جشن و پایکوبی به استقبال بهار می‌روند.

آنها همچنین گل‌هایی از طبیعت جمع‌آوری کرده و به یکدیگر هدیه می‌دهند تا خوش‌آمد بهار را اعلام کنند و در حالی‌که اطراف را با گل‌های رنگی تزئین می‌کنند، به رقص و آواز دسته‌جمعی می‌پردازند.

پخت سمنو و سبز کردن سبزه نیز از دیگر رسوم معروف تاجیک‌ها در زمان نوروز است.

آداب و رسوم مردم تاجیکستان در عید نوروز

مراسم جشن عید نوروز و آغاز سال نو بخشی از فرهنگ و سنت‌های مردم تاجیکستان است که ریشه در فرهنگ ایران دارد و هر ساله با شکوه خاصی برگزار می‌شود.

مردم تاجیکستان مانند دیگر ملت‌های ایرانی، از شب چهارشنبه‌سوری با برگزاری مراسم سنتی به استقبال عید نوروز می‌روند.

تاجیک‌ها چهار روز تعطیلی رسمی برای نوروز دارند و در این مدت، در شهرها و روستاها برای مردم کنسرت‌ها و جشن‌های مختلفی ترتیب داده می‌شود که شادی و پایکوبی را تا روزها بعد ادامه می‌دهد.

در روزهای عید، همه در تاجیکستان لباس نو می‌پوشند، بخصوص کودکان و زنان که با لباس‌های رنگارنگ و طرح‌های گل به جشن رونق می‌بخشند.

جشن نوروز در هر اداره و نهاد عمومی و خصوصی به صورت گروهی برگزار می‌شود و روستاها نیز مراسم جشن خود را دارند.

دولت تاجیکستان هر سال یکی از مناطق کشور را برای برگزاری جشن نوروز انتخاب می‌کند که در آن رئیس‌جمهور «امامعلی رحمان» و دیگر مقامات نیز شرکت می‌کنند.

یکی از ویژگی‌های جشن‌های نوروزی تاجیک‌ها این است که جشن‌ها در مکان‌های بیرون از شهر برگزار می‌شوند و به همین دلیل آن را «گلگشت نوروزی» می‌نامند.

برای مثال، در دوشنبه، شهرک وحدت با پارک بزرگش پذیرای مردم است و در خجند، «کالسوز اربابی» با باغ‌های وسیع اطرافش میزبان جشن‌هاست.

چای کبود و نان رایگان از جمله عواملی هستند که فقیرترها را نیز به شرکت در این جشن تشویق می‌کنند. اگر «آش پلو»ی رایگان هم وجود داشته باشد، این جشن بسیار با شکوه‌تر خواهد بود. آش پلو با نخود، برنج، پی گوسفند و مقدار زیادی آب تهیه می‌شود.

فعالیت‌‌های مرسوم تاجیک‌ها در عید نوروز

فعالیت‌هایی مثل بندبازی، کشتی محلی و خروس جنگی (در مناطق روستایی جنوب) از دیگر سرگرمی‌های مرسوم در این روزها هستند. تاجیک‌ها از زمان‌های قدیم نوروز را بسیار مهم و مقدس می‌دانند و با دعا و نیایش، به استقبال نوروز می‌روند. گل گردانی با گل‌های نرگس، سیاه گوش و گل‌های بهمن نشانه رسیدن بهار است.

نان تاجیکی همیشه خوشمزه و محبوب است، اما در ایام نوروز با اضافه شدن انواع شیرینی‌های محلی، طعم و جذابیت بیشتری پیدا می‌کند.

آداب و رسوم مردم تاجیکستان در ایام نوروز

همانند ایرانی‌ها، تاجیکی‌ها نیز مراسم خانه‌تکانی را انجام می‌دهند و به تمیز کردن خانه‌ها و محله‌ها اهمیت می‌دهند.

خرید لباس نو و تزئین محله با گل و کاغذهای رنگی و نواختن موسیقی سنتی تاجیکی در شهرها از جمله اقداماتی است که تاجیکی‌ها برای استقبال از بهار و برگزاری جشن نوروز انجام می‌دهند.

یکی از مراسم ویژه تاجیکی‌ها، مراسم جاروی سرخ رنگ است. طبق یک رسم قدیمی، بانوی خانه صبح روز نوروز دو جاروی سرخ رنگ که در پاییز جمع آوری کرده است را جلوی درب خانه به حالت ایستاده قرار می‌دهد.

رنگ سرخ در فرهنگ تاجیکی‌ها نشانه خوبی و موفقیت است و برکت را به خانه می‌آورد. بعد از طلوع خورشید، هر خانواده تلاش می‌کند تا زودتر وسایل خانه را بیرون آورده و پارچه‌ای سرخ رنگ به نشانه خوش یمنی سال بر سردر ورودی بگذارد و سپس وسایل را داخل خانه مرتب کند.

همانطور که گفتیم، یکی از مراسم جالب تاجیکی‌ها، پخت شیرینی‌های عید است. در این زمان، پختن شیرینی‌های سنتی و غذاهای متنوع بخشی از آداب و رسوم این ایام است. همچنین برگزاری مسابقاتی مانند طناب‌کشی، مسابقات پرندگانی چون کبک و خروس جنگی و ورزش‌هایی مانند کشتی محلی باعث شادی و نشاط در این روزها می‌شود.

آداب و رسوم نوروز باستانی در مردم تاجیکستان

مراسم حوت

یکی از آیین‌های خاص ایام نوروز در تاجیکستان، مراسم حوت است. تاجیک‌ها به‌ویژه کشاورزان، قبل از نوروز مراسم مختلفی برگزار می‌کنند که یکی از آن‌ها، مراسم حوت است.

حوت آخرین ماه سال است و وقت کاشت به حساب می‌آید. تاجیک‌ها از دیرباز در این ماه به آماده‌سازی برای کشت و کار بهاری می‌پردازند و در سه روز اول ماه حوت، بعد از روشن کردن آتش، دور آن جمع شده و به شادی می‌پردازند. در این دورهمی‌ها به نواختن موسیقی، خواندن سرودها، اجرای نمایش‌های مردمی و نقل اشعار و ضرب المثل‌ها می‌پردازند.

تاجیک‌ها، حوت را به سه دوره تقسیم می‌کنند. از این سه دوره، ۱۷ شبانه‌روز، ۷ شبانه‌روز عجوز و ۳ شبانه‌روز نحس نامیده می‌شود. بعد از ۳ روز نحس، کسانی که می‌خواهند سفر کنند یا جشن‌هایی برپا کنند، باید احتیاط کنند، و از چیدن ناخن و کوتاه کردن مو در این ایام پرهیز می‌کنند.

مراسم گل گردانی

گل گردانی یکی از مراسم‌های بسیار زیبا و شاد نوروز در تاجیکستان است. این مراسم که به آن بایچیچک نیز می‌گویند، به مناسبت آغاز بهار و شکوفه‌های گل‌ها و درختان برپا می‌شود. از دیرباز مردم تاجیک به این رسم خوشامد گویی به آمدن بهار می‌پرداخته‌اند.

در زمان‌های قدیم، گل گردانی عموماً بر عهده بزرگترها بود، اما امروز بیشتر بچه‌ها و جوانان این کار را انجام می‌دهند. اگر در زمان نوروز به تاجیکستان، به خصوص دوشنبه، سفر کنید، بچه‌های زیادی را خواهید دید که سبدهایی پر از گل در دست دارند و در خیابان‌ها می‌چرخند.

در این مراسم، قبل از نوروز، کودکان به دشت‌ها و کوه‌ها می‌روند و گل زردک یا سیاهگوش (بایچیچک) را می‌چینند. سپس با دسته‌های گل به روستاها می‌روند و برای مردم پیام آمدن بهار و پایان زمستان را با اشعار زیبا اعلام می‌کنند:

بهار آمد ، بهار آمد به دهقان وقت کار آمد

به دوستان گل قطار آمد بهار نو مبارک باد

سنگ آمد . سنگ آمد پیش بز لنگ آمد

میربچه به جنگ آمد بهار نو مبارک باد

بهار آمد به صد الوان نیمش برف و نیمش باران

که طوطی در قفس نالان بهار نو مبارک باد

بهار آمد به نیک روزی به بارانِ شبان روزی

بچین گل های نوروزی بهار نو مبارک باد

گل آوردیم از آن پایان خبرت می‌کنیم

دهقان بده غله به گل گردان

بهار نو مبارک باد ، بهار نو مبارک باد

ای چیچک بای چیچک

گل گل‌ها بای چیچک

بوی بهار بای چیچک

بای چیچک آمد

لوچک تماشا کن

کیلین چک ای خاله‌ خاندار

هرچه می‌خواهی برار

آیین تهیه و پخت «سمنک» یا «سمنو»

سمنک یکی از بهترین غذاهای نوروزی است که از جوانه گندم تهیه می‌شود و نشانه زندگی و رشد است. این غذا بخشی مهم از سفره هفت‌سین یا سفره نوروز به حساب می‌آید.

مراسم تهیه سمنو در کشورهای افغانستان، ایران، تاجیکستان و ازبکستان به عنوان یکی از مهم‌ترین رسوم نوروزی شناخته می‌شود.

البته این خوراکی در این کشورها به ندرت در طول سال تهیه و مصرف می‌شود و فقط در نوروز به سفره‌های نوروزی زیبایی می‌بخشد. در دیگر کشورها از این خوراکی با نام‌هایی همچون سمنی، سوملک، سومنک و سومولوک یاد می‌شود.

اما در تاجیکستان، سمنو (سمنک یا سملک) مهم‌ترین خوراکی برای نوروز است که در تمام مناطق این کشور تهیه می‌شود. هنگام پختن آن، مردم معمولاً آهنگ‌های خاصی را نیز زمزمه می‌کنند، به‌طور مثال:

بوی بهار است سُمَنک

آش نَهار است سمنک

از گل گندم سمنک

خوردن مردم سمنک

نان تاجیکی به خودی خود خوشمزه و محبوب است، اما در ایام نوروز با اضافه شدن انواع شیرینی‌های محلی طعم و جذابیت بیشتری پیدا می‌کند.

آیین تهیه و پخت «سمنک» یا «سمنو» در همه مناطق تاجیکستان هنوز هم ادامه دارد و پس از استقلال این کشور به جشن‌های رسمی نوروز اضافه شده و دوباره احیا شده است.

آیین پخت «سمنک» یا «سمنو» در تاجیکستان هنوز هم در تمامی مناطق این کشور برگزار می‌شود. بعد از اینکه تاجیکستان استقلال خود را در 18 سال پیش به دست آورد، این مراسم دوباره به عنوان یکی از جشن‌های رسمی نوروز شناخته شد و به این ترتیب بار دیگر جان تازه‌ای گرفت. پخت سمنک که در گذشته بیشتر مخصوص روستاییان بود، اکنون در شهرها هم انجام می‌شود.

زنان در تاجیکستان بیشتر مسئولیت پخت سمنک را بر عهده دارند. برای این کار، آن‌ها ابتدا دانه‌های گندم را در ظرف‌های باز خیس می‌کنند و منتظر می‌مانند گندم سبز شود.

در روزهای قبل از نوروز، شیره گندم را با آرد مخلوط کرده و در دیگ می‌ریزند، سپس بر روی آتش می‌گذارند تا بپزد. این فرایند از صبح زود دو روز قبل از عید شروع می‌شود، و برای اینکه سمنک به خوبی پخته شود، زنان دور دیگ می‌نشینند و در حین انتظار، با زدن دف و خواندن ترانه‌هایی درباره نوروز به شادی می‌پردازند.

بر اساس باور تاجیک‌ها، در زمان پخت سمنک، افرادی که درخواست‌هایی دارند می‌توانند خواسته‌های خود را مطرح کنند و بیماران می‌توانند شفا پیدا کنند. به همین دلیل سمنک به معنای خوشامدگویی به بهار در نظر گرفته می‌شود و برای تاجیک‌ها مفهومی شفابخش دارد. اما چیزی که در این تصویر می‌بینید، خود سمنک نیست و بلکه بازار معروف دوشنبه را در آخرین روزهای سرد سال نشان می‌دهد. زمان بهار و لبخند به زودی فرامی‌رسد.

خانه‌تکانی در تاجیکستان در ایام نوروز

با نزدیک شدن به عید نوروز، حال و هوای مناطق مختلف تاجیکستان، به ویژه شهر دوشنبه، به طور واضح تغییر می‌کند. مردم برای استقبال از بهار به خانه‌تکانی و فعالیت‌های مختلف مشغول هستند و خیابان‌ها و منازل را برای برگزاری جشن نوروز تزئین می‌کنند. از نظر تاجیک‌ها، مردان و زنان به طور مشترک به کار می‌پردازند و با رسیدن بهار و نوروز، هیچ کینه و ناراحتی در دل‌ها نمی‌ماند، زیرا نوروز به عنوان عید محبت، عشق و دوستی شناخته می‌شود.

با وجود اینکه تاجیکان سال‌ها از سرزمین نیاکان خود، ایران، دور بوده‌اند، هیچ‌گاه سنت‌های ملی خود را فراموش نکرده‌اند و هر سال با برگزاری مراسم‌های خاص، نوروز را جشن می‌گیرند. مردم فارس زبان تاجیکستان که در طبیعت سرسبز آسیای مرکزی زندگی می‌کنند، شعر و ادب فارسی را از نیاکان خود به ارث برده‌اند و همواره به فرهنگ و آداب و سنت‌های خود وفادار هستند.

آتش پَرَک

این جشن مشابه چهارشنبه سوری خودمان است؛ مردم سه مشعل روشن می‌کنند و جوانان از بالای شعله آتش می‌پرند و عبارت «سرخی تو از من و زردی من از تو!» را تکرار می‌کنند تا از دل‌های خود کینه و غم را بیرون کنند.

با اینکه در دوران حکمرانی شوروی، برگزاری سنت‌های ملی ممنوع بود، اما مردم مسلمان و فارس زبان تاجیکستان هرگز از سنت‌های ملی و مذهبی خود دست نکشیده‌اند. در اینجا تصویری از بازار سنتی دوشنبه و آجیل‌هایی که برای سفره نوروز آماده شده است را مشاهده می‌کنید.

آیین چهارشنبه سوری نیز در تاجیکستان به شیوه ایران باستان برجسته می‌ماند و مردم با روشن کردن آتش و جمع شدن در مکان‌های باز، جشن چهارشنبه آخر سال را برگزار می‌کنند.

برگزاری مسابقات فرهنگی و ورزشی نیز از دیگر بخش‌های جشن نوروز در تاجیکستان است. مردم در این ایام به عیادت بیماران و سالمندان می‌روند و سال نو را به آن‌ها تبریک می‌گویند.

آداب و رسوم نوروز

“`html

رسوم نوروز باستانی در مردم تاجیکستان

مراسم جفت براران

یکی از مراسم جالب تاجیکستانی‌ها در ایام نوروز، مراسم جفت براران است. این مراسم در گذشته قبل از شروع فصل کشاورزی و چند روز قبل از نوروز برگزار می‌شد و هدف آن آرزوی برکت برای محصولات کشاورزی بود.

به همین دلیل، نوروز به عنوان جشن بهار و آغاز فصل کار برای کشاورزان شناخته می‌شود. مراسم جفت براران معمولاً در اواخر ماه حوت (اسفند) برگزار می‌شد.

در گذشته، کشاورزان مسن که به آن‌ها شوگونی می‌گفتند، زمان کشت و کار را مشخص می‌کردند. در شهر خنگاب تاجیکستان، این افراد به عنوان مشاوران در مواقع سختی و گرفتاری به کمک دهقانان می‌آمدند.

مردم روستاها در حصار، کولاب و غرم، این مراسم را تقریباً به یک شکل برگزار می‌کردند. در این مراسم که همه اعضای خانواده حضور داشتند، دهقانان پس از پختن پلو و نان فطیر یا غذای مخصوص مراسم، ۱۵ تا ۲۰ نفر از کهنسالان را دعوت می‌کردند. پس از پذیرایی و صرف غذا، از دعای بزرگان مجلس بهره‌مند می‌شدند که شامل تبریکاتی مانند «مزید نعمت و برکات برای همه»، «خوش آمدید به میهمانان»، و «سلامتی برای بزرگ و کوچک» بود.

آداب و رسوم نوروز باستانی در مردم تاجیکستان

پختن باج

یکی از غذاهای معروف در ایام نوروز «باج» است. در این غذا، کله و پاچه گوسفند را با گندم می‌پزند و به عنوان خوراک خوشمزه‌ای مورد استفاده قرار می‌دهند.

پختن چَلبَک

در تاجیکستان، جشن نوروز با نام زنان گره خورده است. مراسم «چلپک پزی» مرتبط با دوران کشاورزی باستانی بوده و زنان به صورت گروهی چلبک می‌پزند و آن را بین یکدیگر تقسیم می‌کنند. سپس مقداری روغن چلبک را به شاخ گاو می‌مالند و معتقدند که این کار به گاو نیرو می‌دهد.

این رسم نشان‌دهنده آن است که زنان به عنوان بنیان‌گذاران فرهنگ کشاورزی شناخته می‌شوند و در نوروز به عنوان دورکنندگان بدی‌ها و زشتی‌ها مورد احترام قرار می‌گیرند. بیشتر غذاهای نوروزی در تاجیکستان توسط زنان تهیه می‌شود؛ برای مثال، نان شیرمال، نان راچله و کمانچه. هنگامی که آتش دیگ را روشن می‌کنند، زنی که در زبان تاجیکی به آن «بی آنون» می‌گویند، آیات قرآنی می‌خواند. در این روزها، دختران دم بخت به خانه نوعروسان می‌روند و عروسان به آن‌ها دستمال‌های دست‌دوز خود را هدیه می‌دهند.

آداب و رسوم نوروز باستانی در مردم تاجیکستان

۷ سین تاجیکی ها

آرایش سفره هفت سین و هفت شین در برخی از مناطق تاجیکستان در نوروز به عنوان نمادی از روشنی و پاکی انجام می‌شود. در این رسم، آب بر روی یکدیگر پاشیده می‌شود و در خانه‌ها، سفره‌های هفت سین و هفت شین گسترده می‌شود.

تاجیکان بر سر سفره هفت سین:

• «شمع» را به معنای روشنایی و پیروزی نیکی بر بدی و تیرگی
• «شیر» را به نشانه سفیدی، پاکیزگی و خوشبختی در تمام سال
• «شیرینی» را به معنای شیرینی در زندگی و عزیز بودن
• «شکر» را به…
  “`
• «شانه» نشانه زیبایی و عمر با برکت
• «سنجد» نشان‌دهنده عمر طولانی
• «سبزه» به عنوان نماد سلامتی
• «سیر» نشانه صداقت
• «سمبوسه» نماد مهمان‌نوازی و حفظ حرمت نان و نمک
• «سمنو» نمادی از نعمت سیری و سرسبزی
• «سپند» به نشانه بهبودی و تندرستی
• «سیب» نشان‌دهنده فراوانی روزی

این نمادها را روی سفره می‌چینند و منتظر می‌مانند تا نوروز در زمان خاص خود بیاید. امیدواریم نوروز امسال در همه جای ایران پر از شادی، رنگ، آواز و خوشی باشد.

بیشتر بخوانید: