آشنایی با آداب و رسوم عید نوروز در آذربایجان غربی (+ تصاویر)

آداب نوروز در آذربایجان غربی

نوروز در آذربایجان غربی، حس و حال بسیار خوبی دارد. رسوم و آداب مربوط به نوروز در هر گوشه از این سرزمین زیبا و متنوع، حال و هوای خاصی دارد و این باعث می‌شود که نوروز یکی از بهترین زمان‌ها برای سفر به ایران باشد، به ویژه که هر ساله گردشگران زیادی به این منطقه می‌آیند.

یکی از جاذبه‌های دیدنی نوروز در غرب کشور، آذربایجان غربی است که مانند استان گلستان، از تنوع اقوام و ادیان برخوردار است و می‌توان آن را ایران کوچکی نامید. این استان به خاطر تخت سلیمان، شهرت جهانی دارد.

تاریخ و تمدن‌های مختلفی چون آشور، اورارتو، مانا، ماد و پارس قبل از اسلام در این منطقه شکل گرفته‌اند و همچنین حضور اقلیت‌های مختلف از جمله ترک، کرد، ارمنی و آشوری، همراه با همسایگی با سه کشور دیگر، موجب شده تا آذربایجان غربی به بزرگترین مرکز فرهنگی در کشور تبدیل شود.

با این‌که در طول زمان، برخی از آداب و رسوم نوروزی مردم این منطقه دچار تغییر یا فراموشی شده‌اند، اما هنوز هم در برخی از نقاط می‌توان این رسومات قدیمی و زیبا را شاهد بود.

آیین خانه تکانی از آداب و رسوم نوروزی درآذربایجان غربی

در آذربایجان غربی، از اواسط اسفند، خانه‌ها را از گرد و غبار یک ساله پاک می‌کنند تا برای نوروز آماده شوند. این رسم به نام “هیس آلماق” شناخته می‌شود و در یکی دو هفته مانده به عید به اوج خود می‌رسد، به حدی که گاهی باعث کمبود آب آشامیدنی در شهر می‌شود.

بایرام آیئی از آداب و رسوم نوروزی در آذربایجان غربی

مردم آذربایجان غربی هنوز هم اسفند ماه را با عنوان “بایرام آیئی” یا “ماه عید” می‌شناسند. آنها هفته اول اسفند را “چیله قووان” به معنی هفته‌ای که زمستان را می‌فرستد یا “یالانچی چارشنبه” یعنی “چهارشنبه دروغین” نامیده و به جشن پایان فصل زمستان می‌پردازند.

مراسم تکم گردانی یکی از مراسم آیینی نوروز در آذربایجان غربی

مراسم تکم گردانی نیز یکی دیگر از مراسم نوروزی در آذربایجان غربی است. این مراسم شباهت زیادی به عمو نوروز دارد و با چرخاندن عروسک و خواندن شعر، به مردم خبر می‌دهد که بهار و عید نوروز در راه است.

هفت سین از آداب و رسوم نوروزی در آذربایجان غربی ها

یکی دیگر از آیین های نوروزی که پیشینه بسیار کهن داشته و تا به امروز نیز به…
“““html

حیات خود ادامه داده است، گسترش سفره هفت سین است. البته علت این که چرا باید هفت شی که با حرف سین شروع می شوند در این سفره گذاشت به درستی معلوم نیست. آنچه معلوم است این که عدد هفت یکی از اعداد مقدس و مورد احترام ایرانیان کهن بوده است.

در نجوم عدد هفت خانه آرزوهاست و رسیدن به امیدها را در خانه هفت نوید می دهد. علامه مجلسی می فرماید: آسمان هفت طبقه و زمین هفت طبقه است و هفت ملک یا فرشته موکل بر آنند.

و اگر موقع تحویل سال هفت آیه از قرآن مجید را با سین شروع می شوند، نجوا کنند؛ آنان را از آفات زمینی و آسمانی محفوظ می دارد. در آداب و سنن برخی ادیان و همچنین در بسیاری از موارد سنتی و قبیله ای، عدد هفت اهمیت بارزی دارد، مانند هفت موضع نمازگزار، هفت سلام قرآن، هفت تکبیر در صفا و مروه، هفت آسمان، هفت روز هفته، هفت دیار و هفت دوزخ.

شاید به خاطر همین تقدس عدد هفت بوده است که در سفره عید نوروز هفت شی که هر یک معرف نمادی هستند بر سر سفره گذاشته می‌شود.

با این اوصاف، گستردن سفره هفت سین در میان مردم آذربایجان غربی، خصوصاً در روستاها، آن‌طور که امروز رواج یافته، معمول نبوده و تنها به باز کردن سفره عید اکتفا می‌شده است.

سبزه عدس و گندم از آداب و رسوم نوروزی در آذربایجان غربی ها

از دیگر رسوم درست کردن سبزه عید نوروز است که زنان شهری و روستایی آذربایجان از چند روز قبل از پایان سال دانه‌های گندم، عدس و … را در ظرفی خیس می‌کنند و روی آن پارچه نازکی می‌کشند و هر از گاه روی آن آب می‌پاشند تا دانه‌ها کم کم جوانه بزنند و سبز شوند.

برخی از زنان با سلیقه نیز، این کار را با بذر بر روی کوزه‌های سفالی انجام می‌دهند و پس از چند روز با جوانه زدن و ریشه دواندن سبزه‌ها، کوزه شکل سبز و زیبایی به خود می‌گیرد.

سفره عید آذربایجان غربی ها

خانواده‌های آذربایجانی در زمان‌های نه چندان دور، سفره‌ای سفید پارچه‌ای به نام “بایرام سوفراسی” یا “یمیش سوفراسی” در اتاق مهمان می‌گستردند و هر مهمانی که از راه می‌رسید پای آن می‌نشست و صاحبخانه از آنها پذیرایی می‌کرد.

این سفره واقعاً هم سفره پذیرایی بود و هم سفره هفت سین، اما به شکل محلی و قدیمی که بسان امروز از تشریفات مواد آن خبری نبود.

زنان با سلیقه سفره عید را که پارچه‌ای چهارگوش مربع یا مستطیل بود با استفاده از نخ‌های رنگین، گل‌بوته‌هایی در چهار گوشه آن سوزن‌دوزی می‌کردند و ملزومات سفره را به شکل زیبایی روی آن می‌چیدند و پای همین سفره از مهمانان پذیرایی می‌کردند.

معمولاً در این گونه مجالس بزرگترها در بالا و صدر مجلس و کودکان در پایین سفره می‌نشستند و مقابل هر دو نفر هم یک بشقاب گذاشته می‌شد. این نکته گفتنی است که محتویات این سفره حدوداً تا پنجاه سال پیش (دهه ۳۰) به غیر از سفره هفت سین به سبک امروزی بود که در بالا از آن یاد شد.

تنقلات سفره هفت سین آذربایجان غربی ها

معمولاً در سفره‌های عید قدیمی و سنتی تنقلاتی مانند نخود، کشمش، مغز بادام و گردو، شیرینی‌های رنگین، شیرینی نعناعی، سنجد، خرما، انجیر، انار، سیب، “قیزیل ئوزوم” انگور سرخ، ترشی خربزه یا ترشی انگور، شیرینی کوکه، حلوای خانگی و همچنین موادی مانند: سجوق، سماق، سیر، سکه، لپه، برنج، بلغور و سبزه را به عنوان سفره هفت سین در کنار اقلام یاد شده بالا می‌گذاشتند. سبزه را معمولاً از پخله “باقلا” یا گندم و در برخی خانواده‌ها از سنب و … تهیه می‌کردند.

زنانی که با سلیقه هستند بر روی سبزه چند دانه ذرت بو داده هم می‌ریختند تا شبیه شکوفه باشد و فرا رسیدن بهار و جریان زندگی را نشان دهد یا کمی نشاسته را در آب حل کرده و به شکل نقطه نقطه روی برگهای باقلا می‌زدند. پس از خشک شدن، روی آنها را با رنگ سرخاب تزئین می‌کردند.

عید نوروز در ارومیه

معمولاً در برخی از روستاهای حومه ارومیه مانند جهتلو، رسم بود دعای تحویل سال را پس از خواندن، بر کاسه‌ای آب فوت می‌کردند و به باغات انگور می‌پاشیدند تا برکت زیادی داشته باشد.

در حوزه فرهنگی

“““html

تکاب، خانواده‌ها معمولاً به یک انگشت زدن به سمنو و سرکه و خوردن چند دانه تخمه، آجیل و سنجد اکتفا می‌کنند. همچنین نوجوانان و بچه‌ها مقداری از سیر و پیاز را می‌خورند و کمی هم زیر پای خود می‌مالند و این جملات را به زبان محلی می‌خوانند:

بویور بویور بویورولسون، حکم سلیمان اولسون،

چارشنبه بایرامدا سارمساق سوغان یمیشم، ایاقیم آلتنا سورتمشم، آلا چایان کیش

با خواندن این جملات، معتقدند که از شر همه گزندگان در امان مانده و مار و عقرب و رتیل و … به آنها نزدیک نمی‌شوند. به گفته آنها، خوردن سمنو باعث افزایش هوش و قدرت بینایی می‌شود و سرکه و سماق صفرا را از بین می‌برد و سرگیجه را معالجه می‌کند. همچنین گفته می‌شود که سیر سموم را از بدن خارج می‌کند و کسی که سیر را در سال نو بخورد، به مرگ ناگهانی دچار نمی‌شود.

تخم مرغ شکنی و شال اندازی از آداب و رسوم نوروزی در آذربایجان غربی

از تخم مرغ شکنی تا شال اندازی: یکی از مراسم‌های دیگر در آذربایجان غربی، تخم‌مرغ شکنی است. در این مراسم، تخم‌مرغ‌ها را در پوست پیاز می‌پختند تا رنگ بگیرند و سپس آنها را بین کودکان به عنوان سوغاتی چهارشنبه توزیع می‌کردند.

همچنین، مراسم شال اندازی یک سنت و آیین قدیمی است که کم‌کم از زندگی شهری دور می‌شود، اما هنوز در بیشتر مناطق روستایی آذربایجان غربی رایج است. امروزه، پیشرفت فناوری و فرهنگ شهری باعث شده این رسم زیبا به فراموشی سپرده شود.

شال اندازی در آذربایجان غربی بر اساس یک آیین خاص است، به طوری که بعد از مراسم آتش افروختن در چهارشنبه، جوانان بر بام خانه‌ها رفته و دستمالی را از پنجره یا روزن بام‌ها به درون آویزان می‌کردند. صاحبخانه نیز دستمال را با آجیل و میوه و سایر هدایا پر می‌کرد و می‌گفت: “چک الله مطلبین وئرسین …” یعنی: “بکش؛ خداوند مرادت را بدهد”.

مراسم بخت گشایی از آداب و رسوم نوروزی در آذربایجان غربی

مراسم بخت گشایی یکی از مراسم بسیار قدیمی در آخرین چهارشنبه سال است. اگرچه امروزه همسرگزینی با روش‌های مدرن مانند تلفن و اینترنت انجام می‌شود، یادآوری این سنت خالی از لطف نیست.

مراسم بخت گشایی شامل گره زدن دستمال یا چارقد بود. به این صورت که دختران دم بخت گره‌ای به دستمال یا چارقد خود می‌زدند و از اولین رهگذر می‌خواستند تا به امید باز شدن گره از کارشان، گره را بگشاید.

خارج شدن از خانه در صبح روز چهارشنبه آخر سال و پرکردن کوزه آب از دیگر مراسم مرسوم بخت‌گشایی است. همچنین، مردم در این روز به فال‌گیری می‌پرداختند، و یکی از روش‌های فال‌گیری، فالگوش ایستادن بود. این رسم بیشتر توسط زنان انجام می‌شد؛ به این ترتیب که در جایگاه نامرئی می‌ایستادند و کیفی زیر پای خود می‌گذاشتند و به سخنان رهگذران گوش می‌کردند و تفال می‌زدند.

خوردنی‌ها و صنایع دستی استان آذربایجان غربی

اگر در نوروز 1400 به استان سرسبز و زیبا با مردمان خونگرم آذربایجان غربی سفر کردید، توصیه‌های عاشقان غذا به ویژه فود بلاگرهای اینستاگرام را فراموش نکنید!

حلوا گردویی، نقل و عرق بیدمشک از محصولات مهم ارومیه هستند. نقل یکی از تنقلات قدیمی و سنتی ارومیه محسوب می‌شود و به نوعی سوغاتی این شهر است. برای تهیه نقل، از شکر، مغز بادام و پسته و هل و گلاب استفاده می‌شود.

انواع قالی و گلیم، نساجی سنتی، رنگرزی و چاپ‌های سنتی، رودوزی و بافتنی، سفالگری و سرامیک‌سازی، فرآورده‌های پوست و چرم، هنرهای مرتبط با فلز، چوب، حصیربافی، طراحی سنتی و نگارگری، صحافی و جلدسازی سنتی، گیوه دوزی و نمدمالی از جمله صنایع دستی بومی آذربایجان غربی هستند که خرید آن‌ها به منظور تقویت و رونق صنایع دستی ایران و حفظ میراث معنوی و فرهنگی ایرانیان فراموش نشود.

مهم ترین مقصدهای گردشگری نوروزی آذربایجان

“`

غربی

در نوروز سال 97، گردشگران زیادی به آذربایجان غربی سفر کردند و از 11 موزه مختلف در این استان بازدید کردند. از جمله این موزه‌ها می‌توان به موزه‌های شهرستان‌های نقده و خوی، کاغ موزه باغچه جوغ و جاهای تاریخی مثل تپه باستانی حسنلو، قره‌کلیسا و مجموعه تاریخی تخت سلیمان اشاره کرد. این بازدیدها نشان‌دهنده جذابیت فرهنگی و تاریخی این مناطق است.

به‌علاوه، به‌جز موزه‌ها، جاذبه‌های طبیعی و گردشگاه‌های زیبای استان نیز بسیار مورد توجه قرار گرفتند. برای مثال، غار آبی سهولان در شهرستان مهاباد و دریاچه مارمیشو به تعداد زیادی از بازدیدکنندگان خوش‌آمد گفتند، که این موضوع نشان‌دهنده علاقه مردم نسبت به زیبایی‌های طبیعی است.

بیشتر بخوانید: