آشنایی با اصول کاشت جعفری و خواص آن (2 نکته مهم)
روش کاشت جعفری
جعفری یک نوع سبزی است که اصلیت آن به اروپا برمی‌گردد و در دسته گیاهان دوساله قرار می‌گیرد؛ به این معنی که در سال اول برگ تولید می‌کند. این سبزی هم به صورت خام و هم در پخت‌وپز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سال اول رشد، ارتفاع جعفری بین ۳۲ تا ۴۲ سانتیمتر است و در سال دوم گیاه شروع به تولید گل می‌کند. انواع مختلفی از جعفری با توجه به شکل برگ‌های آن وجود دارد، از جمله جعفری با برگ‌های صاف، جعفری مجعد و جعفری ریشه‌ای. در میان این انواع، جعفری با برگ‌های صاف بیشتر مورد توجه است و عطر بیشتری دارد.
ریشه جعفری نازک و محکم است و می‌تواند تا عمق یک متری خاک نفوذ کند. به همین دلیل، جعفری یکی از سبزی‌های مقاوم در برابر خشکسالی و کم‌آبی به حساب می‌آید. این سبزی حاوی ویتامین‌های مختلف، به ویژه ویتامین ث و روغن‌های معطر است و املاحی چون آهن، کلسیم، فسفر و پتاسیم نیز در آن به میزان فراوان وجود دارد.
انواع جعفری در ایران
در ایران معمولاً دو نوع جعفری وجود دارد. نوع اول جعفری است که برگ‌های ناصاف، چروکیده، کمی زبر و به رنگ سبز تیره دارد و نسبت به صدمات مکانیکی و بسته‌بندی مقاومت بیشتری نشان می‌دهد.
نوع دوم جعفری دارای برگ‌های صاف، لطیف، نرم و به رنگ سبز روشن است و این نوع تازه، طرفداران بیشتری دارد. البته نوع اول بهتر می‌تواند سرمای زمستان را تحمل کند.
اصول کاشت جعفری
بذر جعفری به آرامی جوانه می‌زند و این زمان ممکن است بین 20 تا 25 روز طول بکشد. البته این مدت به شرایط محیطی هم بستگی دارد. در بیشتر کشورها، ابتدا جوانه‌ها در خزانه پرورش داده می‌شوند و سپس به زمین اصلی منتقل می‌شوند. اما در ایران، بذر را به طور مستقیم در زمین می‌کارند و در بعضی مناطق برای تسریع جوانه‌زدن، بذرها را برای حدود 24 ساعت در آب می‌خیسانند. عمق مناسب برای کاشت جعفری حدود 6 تا 8 میلیمتر است و می‌توان این سبزی را به روش‌های مختلفی کشت کرد. اگر به روش ردیفی کاشته شود، فاصله خطوط بین 25 تا 35 سانتیمتر و فاصله دو بوته در یک خط بین 10 تا 15 سانتیمتر باید باشد.
در برخی مناطق، جعفری را به صورت دستی در زمین‌های کوچک می‌کارند و در جاهایی که خاک سنگین و یا شوری خاک وجود دارد، مانند خوزستان، توصیه می‌شود این گیاه به صورت نشتی (یعنی با استفاده از روش نشا) کاشته شود. مقدار بذر مورد نیاز برای کاشت به روش دستی بین 15 تا 20 کیلوگرم در هکتار و برای کشت‌های ردیفی و نشتی بین 10 تا 15 کیلوگرم در هکتار است.
کنترل علف‌های هرز در مزرعه جعفری بسیار مهم است چون بوته‌های کوچک جعفری نمی‌توانند با علف‌های هرز رقابت کنند. توصیه می‌شود برای کنترل علف‌های هرز از کولتیواتورهای دستی یا ترکیبی از کولتیواتور و علف‌کش‌ها استفاده کرد.
زمان کشت جعفری
زمان مناسب برای کشت جعفری در مناطق جنوبی کشور از اوایل پاییز آغاز می‌شود و ممکن است تا اواسط پاییز ادامه یابد. از آنجا که بذر جعفری دیر جوانه می‌زند، باید سریعاً اقدام به کاشت کرد تا برداشت آن همزمان با سایر سبزی‌ها انجام شود. در مناطق سردسیر، کاشت بعد از رفع خطر یخبندان و از اوایل بهار آغاز می‌شود و تا اواخر بهار ادامه دارد. ممکن است بوته‌ها نیاز به تنک کردن داشته باشند که این کار معمولاً در 2 یا 3 مرحله انجام می‌شود و در نهایت فاصله بین دو بوته حدود 15 سانتیمتر در نظر گرفته می‌شود.
روش آبیاری و تقویت جعفری
“`html
جعفری را در زمان رشد اصلی زیر نظر داشته باشید. بگذارید خاک بین آبیاری‌ها خشک شود. هر ماه با استفاده از کودهایی که به آرامی عمل می‌کنند، آن را تغذیه کنید.
چون قسمت برگ‌های این گیاه مورد استفاده قرار می‌گیرد، به کود نیتروژنی بیشتری نیاز دارد. استفاده از کودهای آلی مانند ورمی‌کمپوست که نیتروژن را به آرامی در اختیار گیاه قرار می‌دهد، باعث می‌شود نیتروژن کمتری در گیاه تجمع پیدا کند. pH مناسب این گیاه بین 6 تا 7 است.
کاشت جعفری در باغچه
می‌توانید بذرهای جعفری را یک شب تا صبح در آب بخیسانید قبل از اینکه بکارید. کاشت مستقیم بذر باعث می‌شود گیاه رشد طبیعی و رو به جلو داشته باشد. همچنین کاشت بذرهای جعفری و پرورش نشاها تأثیری بر سرعت رشد گیاه ندارد. جابجایی گیاه تنها باعث تأخیر در رشد آن می‌شود.
خاک مناسب برای کاشت جعفری
خاک مناسب برای جعفری باید عمیق، حاصلخیز و پر از مواد آلی باشد. خاک‌های اسیدی برای کشت جعفری مناسب نیستند. می‌توان با اضافه کردن آهک، pH این خاک‌ها را به 7 رساند تا برای کشت جعفری مناسب شوند. جعفری خاک‌های سبک و شنی را که با کودهای آلی و شیمیایی تقویت شده‌اند ترجیح می‌دهد، چرا که بذور جعفری به شوری بسیار حساس هستند. خاک‌های ضعیف و خشک، رشد بوته‌های ضعیفی را به دنبال دارند که زودتر به گل می‌نشینند و تولید بذر ناقص می‌کنند. برای کاشت جعفری، زمین‌های آفتابگیر مناسب‌تر هستند.
آب و هوای مناسب برای کاشت جعفری
جعفری یک سبزی فصل خنک است. در مناطق با زمستان‌های ملایم، مانند خوزستان، به راحتی به زندگی خود ادامه می‌دهد. اما در مناطق با زمستان‌های سرد، بوته‌ها باید با کاه، کلش یا حصیر پوشیده شوند. در مناطق بسیار سرد، قبل از شروع سرما، بوته‌ها را به مکان‌های مناسب‌تری مانند گلدان یا شاسی منتقل می‌کنند.
داشت گیاه جعفری
قبل از کاشت، سمپاشی با دورینول (Deurinol) به مقدار 4 تا 5/6 لیتر در هکتار، با تنوران (Tenoran) به مقدار 8 کیلوگرم در هکتار و بعد از کشت با آفالون (Afalon) به مقدار 5/1 کیلوگرم در هکتار و پوتابلان (Potablan) به مقدار 8 کیلوگرم در 400 تا 600 لیتر آب و 2 تا 3 بار دیسک و چنگک زدن ماشینی ضروری است.
برداشت گیاه جعفری
میوه‌های جعفری را از اول مرداد تا شهریور، ریشه‌ها را در آبان و برگ‌ها را از اواسط خرداد تا اواسط آبان برداشت می‌کنند. اولین برداشت برگ جعفری از اواسط تا اواخر خرداد با علف‌چین یا کمپاین سبزی‌چین انجام می‌شود. برگ‌های جعفری معمولاً بنا به نوع بذر و شرایط آب و هوایی و آبیاری تا مهرماه در فواصل 4 هفته‌ای، 3 تا 4 بار برداشت می‌شوند. ریشه جعفری را از اواخر مهر تا اوایل آبان با چغندرکن یا کمپاین مخصوص برداشت می‌کنند. میوه‌های جعفری هم در شهریور ماه آماده برداشت می‌شوند. از هر هکتار 2/1 تن میوه (دانه) پاک شده و 30 تن گیاه تازه حاصل می‌شود. برگ‌های برداشت شده باید در دستگاه‌های خشک‌کن در دمای 40 درجه سانتی‌گراد خشک و سپس به قطعات 2 میلیمتر تقسیم شوند.
ریشه‌های جعفری را که با دست یا به وسیله شخم‌زن برداشت کرده‌اند، باید شستشو داده و سپس با استفاده از ماشین‌های مخصوص به قطعات کوچک تقسیم کنند و در …
“`
دستگاه‌های خشک‌کن میوه را در دمای 60 تا 80 درجه سانتی‌گراد خشک و آماده می‌کنند. همچنین، میوه‌ها در دستگاه‌های بذر پاک کن به روش‌های استاندارد پاکسازی و دسته‌بندی می‌شوند.
ویژگی‌ها و مزایای غذایی و دارویی جعفری
جعفری دارای ویژگی گرم و خشک است. برگ‌های این گیاه سرشار از مواد معدنی از جمله کلسیم، فسفر، آهن، سدیم و پتاسیم هستند. همچنین این گیاه دارای ویتامین‌های A، گروه B و C نیز می‌باشد. مردم معمولاً از برگ جعفری برای طعم‌دار کردن غذاها، سوپ‌ها و سالادها استفاده می‌کنند. برخی افراد آن را به همراه سایر سبزیجات به صورت خام می‌خورند.
بذر جعفری بویی خوب دارد و بعضی مواقع به عنوان ادویه به کار می‌رود. از بذر جعفری روغنی تولید می‌کنند که برای کاهش تب، افزایش اشتها و درمان نفخ استفاده می‌شود. تحقیقات انجام شده در دانشکده داروسازی دانشگاه اصفهان نشان می‌دهد که جعفری تأثیر خوبی در کاهش فشار خون دارد.
بیشتر بخوانید:
