آشنایی با بیماری آدیسون و علائم آن (2 نکته مهم)
“`html
بیماری آدیسون چیست؟
آدیسون یک نوع بیماری است که به غده فوق کلیه مربوط می‌شود و علل مختلفی دارد. در این بیماری، سطح هورمون‌های این غده پایین می‌آید. به طور کلی، در بیماری آدیسون، غده فوق کلیه نمی‌تواند به قدر کافی هورمون تولید کند و همین باعث بروز مشکل می‌شود. به همین خاطر، به این بیماری “نارسایی غده فوق کلیه” هم می‌گویند.
غده فوق کلیه یک غده کوچک درون‌ریز است که در بالای هر یک از کلیه‌ها قرار دارد. این غده به دو بخش داخلی (مدولا) و خارجی (کورتکس) تقسیم می‌شود. بخش خارجی غده فوق کلیه، هورمون‌هایی به نام کورتیکواستروئیدها تولید می‌کند که به جریان خون وارد می‌شوند. کورتیکواستروئیدها شامل گلوکوکورتیکوئیدها، مینرالوکورتیکوئیدها و هورمون‌های جنسی مردانه (آندروژن‌ها) هستند.
گلوکوکورتیکوئیدها: کورتیزول یکی از این هورمون‌ها است که به بدن کمک می‌کند تا مواد غذایی را به انرژی تبدیل کند. سطح این هورمون در زمان‌های استرس بیشتر می‌شود و به کاهش اضطراب کمک می‌کند.
مینرالوکورتیکوئیدها: آلدوسترون، نمونه‌ای از مینرالوکورتیکوئیدهاست. این هورمون به حفظ تعادل الکترولیت‌ها مانند سدیم و پتاسیم در خون کمک می‌کند و بنابراین نقش مهمی در کنترل فشار خون و میزان آب بدن دارد.
آندروژن‌ها: این هورمون‌ها هورمون‌های جنسی مردانه هستند که می‌توانند میل جنسی را در مردان افزایش دهند. همچنین، آندروژن‌ها باعث افزایش حجم توده عضلانی در مردان و زنان می‌شوند.
انواع بیماری آدیسون
آدیسون که به عنوان نارسایی غده فوق کلیه شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که میزان تولید هورمون‌های آلدسترون و کورتیزول کاهش می‌یابد و علائم بیماری به همین علت ظاهر می‌شود. آدیسون به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. وقتی مشکل در خود غده فوق کلیه باشد و باعث کاهش هورمون‌ها شود، به آن نارسایی اولیه می‌گویند. اما اگر مشکل در جای دیگری از بدن باشد و غده خود مشکلی نداشته باشد، به آن نارسایی ثانویه می‌گویند.
نارسایی اولیه غده فوق کلیه
این نوع از بیماری آدیسون زمانی بروز می‌کند که بخش کورتکس غده فوق کلیه دچار مشکل شود. یکی از دلایل عمده این نوع نارسایی، بیماری‌های خود ایمنی است که به دلایل ناشناخته در فرد شکل می‌گیرند. در این حالت، سیستم ایمنی بدن به طور نادرست سلول‌های خودی را به عنوان دشمن می‌شناسد و به آنها آسیب می‌زند.
همچنین بیماری‌های دیگر مانند سل، عفونت‌ها، ایدز، متاستازهای سرطانی و خونریزی در غده نیز می‌توانند باعث بروز نارسایی اولیه شوند. معمولا در این شرایط، سیستم ایمنی بدن دچار اختلال شده است، مگر در مورد بیماری‌های خودایمنی که به عنوان یک عامل مستقل در نظر گرفته می‌شوند.
نارسایی ثانویه غده فوق کلیه
در این نوع، مشکل در بخشی دیگر از بدن تأثیر منفی بر عملکرد غده فوق کلیه دارد. در ادامه به بیماری‌ها و وضعیت‌هایی خواهیم پرداخت که می‌توانند چنین وضعیتی را ایجاد کنند.
یکی از علل رایج نارسایی ثانویه، بیماری‌های مرتبط با غده هیپوفیز است. هورمونی که…
“`
به نام آدرنوکورتیکوتروپیک که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود و عملکرد غده فوق کلیه را کنترل می‌کند. این هورمون، غده فوق کلیه را تحریک می‌کند تا هورمون‌های مخصوص خود را تولید کند. بنابراین، اگر به هر دلیلی مشکلی در غده هیپوفیز پیش بیاید (مثل آسیب به سلول‌ها یا فشار ناشی از تومور)، ممکن است تولید و ترشح هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک کاهش یابد. این وضعیت می‌تواند منجر به نارسایی ثانویه غده فوق کلیه شود و در نهایت، بیماری آدیسون را به وجود آورد.
اختلالات در غده هیپوفیز تنها دلیل بروز آدیسون ثانویه نیست. این اختلال ممکن است در موارد دیگری نیز دیده شود. به عنوان مثال، افرادی که به مدت طولانی از داروهای کورتیکواستروئید استفاده می‌کنند، ممکن است بعد از مدتی به آدیسون مبتلا شوند. این مشکل در بیماران آسمی یا کسانی که به بیماری‌های روماتولوژیکی مانند آرتریت روماتوئید دچار هستند، بسیار شایع است. همچنین افرادی که به طور ناگهانی و بدون مشاوره پزشک داروهای کورتیکواستروئید را قطع می‌کنند، نیز بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.
علائم و نشانه‌های مربوط به بیماری آدیسون
علائم بیماری آدیسون به آرامی و به تدریج ظاهر می‌شوند. این بیماری معمولاً به آرامی پیشرفت می‌کند و ممکن است چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد تا علائم آن به اندازه‌ای آزاردهنده شوند که فرد را متوجه کند.
ضعف عضلانی، خستگی دائمی و کاهش وزن و اشتها، از جمله علائمی هستند که در این بیماری و همچنین دیگر بیماری‌های مزمن مشاهده می‌شوند.
یکی از ویژگی‌های مشهود آدیسون این است که رنگ پوست تیره‌تر می‌شود و پوست حالت تکه تکه به خود می‌گیرد.
هورمون‌های غده فوق کلیه تأثیر زیادی بر سیستم عصبی دارند. بنابراین، یکی از علائم دیررس این بیماری، بروز افسردگی و کاهش تحمل در برابر استرس است.
هورمون آلدسترون مسئول تنظیم سطح سدیم و پتاسیم خون است. با کمبود این هورمون، تعادل این مواد معدنی به هم می‌ریزد و فرد به خوردن نمک بیشتر تمایل پیدا می‌کند. همچنین، عدم تعادل این مواد باعث ایجاد مشکلاتی در تنظیم آب بدن می‌شود و این می‌تواند روی فشار خون تأثیر بگذارد. افراد مبتلا به این بیماری معمولاً حس سرما را نیز تجربه می‌کنند.
کاهش قند خون (هایپوگلایسمی)، مشکلات گوارشی مانند اسهال و استفراغ، و دردهای عضلانی و مفصلی از دیگر علائم این بیماری هستند که ممکن است در طول زمان بروز پیدا کنند.
به طور کلی، سیر بیماری آدیسون بسیار کند است، اما گاهی ممکن است نشانه‌ها به ناگهان بروز کنند که به آن نارسایی حاد غده فوق کلیه می‌گویند. برای مثال، کاهش ناگهانی فشار خون ممکن است منجر به غش کردن فرد شود. در این حالت، علائم آدیسون با شدت بیشتری بروز می‌کند.
درد در ناحیه کمر، شکم و پاها به حدی می‌تواند آزاردهنده باشد که فرد نتواند آن را تحمل کند. همچنین مشکلات گوارشی مانند اسهال و استفراغ به شدت بروز پیدا می‌کنند و می‌توانند فرد را به حالت شوک یا کم‌آبی برسانند.
آلدسترون باعث جذب سدیم و دفع پتاسیم می‌شود و با کاهش آن، پتاسیم انباشته می‌شود که می‌تواند باعث اختلال در ریتم قلب و ایجاد آریتمی شود. بنابراین، هر فردی که با این علائم مواجه شود باید جدی بگیرد…
اگر شما نیز احساس گیجی و حواس‌پرتی دارید، یا به طور کلی وضعیت روحی و جسمی شما به هم ریخته است، باید با یک پزشک مشورت کنید و این مشکل را با او در میان بگذارید.
آزمایش‌های لازم برای تشخیص بیماری آدیسون
- آزمایش خون: برای اندازه‌گیری مقدار آنتی‌بادی‌ها، سدیم، پتاسیم، کورتیزول و ACTH.
- آزمایش تحریک ACTH: در این آزمایش مقدار هورمون کورتیزول قبل و بعد از تزریق ACTH مصنوعی اندازه‌گیری می‌شود. ACTH در تولید کورتیزول توسط غده فوق کلیه کمک می‌کند. اگر مقدار کورتیزول در این آزمایش کم باشد، نشان‌دهنده آسیب به غده فوق کلیه است.
- آزمایش وابسته به انسولین: اگر پزشک فکر کند که غده هیپوفیز ممکن است باعث نارسایی غده فوق کلیه شده باشد، این آزمایش انجام می‌شود. در این آزمایش انسولین تزریق می‌شود و در زمان‌های مختلف قند خون و کورتیزول اندازه‌گیری می‌شود. در افراد سالم، قند خون کم و مقدار کورتیزول زیاد می‌شود.
- سی تی اسکن شکم: این آزمایش برای نشان دادن اندازه غده فوق کلیه و مشکلات دیگری که ممکن است باعث نارسایی آن شده باشد انجام می‌شود.
- MRI غده هیپوفیز: این آزمایش به تشخیص علت نارسایی غده فوق کلیه کمک می‌کند.
روش‌های درمان آدیسون
درمان اصلی بیماری آدیسون با هورمون‌تراپی انجام می‌شود. هدف این درمان این است که سطح هورمون‌های غده فوق کلیه را به حالت طبیعی بازگردانیم. این کار معمولاً با مصرف داروهای هورمونی به صورت قرص انجام می‌شود که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.
کورتیکواستروئید خوراکی: این داروها توسط غده فوق کلیه تولید می‌شوند و کمبود آنها باعث بروز علائم آدیسون می‌شود. داروهایی مانند هیدروکورتیزون، پردنیزون و استات کورتیزون در این دسته قرار دارند و پزشک آنها را تجویز می‌کند. اگر علائم بیماری شدید باشد، به ویژه در مورد استفراغ شدید، استفاده از کورتیکواستروئیدهای تزریقی بهتر است. پس از اینکه بیمار به ثبات رسید، می‌توان به داروهای خوراکی منتقل شد.
دهیدرواپی اندروسترون: این نوعی هورمون است که معمولاً در زنان برای جبران کمبود هورمون‌های آندروژن ناشی از آدیسون تجویز می‌شود. این داروها می‌توانند میل جنسی را در زنان افزایش دهند.
مصرف نمک: بیماران آدیسون به دلیل کمبود ترشح هورمون آلدسترون، با مشکل عدم تعادل الکترولیت‌ها مواجه می‌شوند. این وضعیت می‌تواند به تجمع پتاسیم و کاهش سدیم خون منجر شود. به همین دلیل این افراد دچار هایپوناترمی یا کاهش سطح سدیم خون می‌شوند که می‌تواند عوارضی مانند آریتمی قلبی ایجاد کند. به این بیماران توصیه می‌شود که در جهت جلوگیری از مشکلات ناشی از هایپوناترمی، نمک بیشتری مصرف کنند. در زمان‌هایی که عرق می‌کنند یا در فصل‌های گرم، همچنین در مواقع استرس زای شدید مانند عفونت یا عمل جراحی، باید مقدار نمک مصرفی خود را افزایش دهند.
آنها همچنین باید در صورت بروز مشکلات گوارشی مانند اسهال و استفراغ، حتی اگر این مشکلات به بیماری آدیسون مربوط نباشند، نمک بیشتری مصرف کنند، زیرا در چنین مواردی هایپوکالمی ممکن است اتفاق بیفتد و نیاز به تصحیح آن وجود دارد.
اسهال و استفراغ ممکن است باعث از دست رفتن آب و نمک بدن شود. بنابراین، باید به میزان مصرف نمک توجه ویژه‌ای داشته باشیم تا از وارد شدن به شرایط بحرانی و شوک جلوگیری کنیم.
نکته مهم این است که افرادی که به این بیماری دچار هستند، باید همیشه زیر نظر پزشک باشند و دستورات آن را به دقت دنبال کنند. این افراد باید همواره داروها و قرص‌های خود را به همراه داشته باشند. همچنین در زمان انجام کارهای درمانی مانند جراحی دندان یا هر نوع عمل جراحی دیگری، باید حتما موضوع بیماری خود را با پزشک در میان بگذارند.
یکی از خطرات جدی که افراد مبتلا به بیماری آدیسون را تهدید می‌کند، بحران آدیسون است. در این حالت به دلیل کاهش شدید سطح هورمون‌های تولید شده توسط غده فوق کلیه، علائم جدی و خطرناکی بروز می‌کند. مثلاً فرد ممکن است دچار فشار خون پایین (هایپوتنشن) و قند خون پایین (هایپوگلایسمی) شود. همچنین پتاسیم در خون افزایش می‌یابد که تمام این عوامل می‌توانند بسیار خطرناک باشند. در صورتی که این شرایط پیش بیاید، فرد باید به سرعت تحت درمان قرار بگیرد. درمان شامل تزریق هیدروکورتیزون از طریق ورید، تزریق محلول نمکی و شکر (دکستروز) است و باید حتماً در یک مرکز درمانی انجام شود.
توصیه‌هایی برای بیماران مبتلا به آدیسون
- بهتر است یک یادداشت در جیب یا کیف خود داشته باشند که نشان دهد بیماری آدیسون دارند.
- داروهای خود را همیشه در دسترس قرار دهند. حتی عدم مصرف دارو به مدت یک روز ممکن است خطرناک باشد. بهتر است مقداری از داروهای خود را در محل کار و در کیف مسافرتی خود داشته باشند.
- مرتبا با پزشک خود در ارتباط باشند.
بیشتر بخوانید:
