آشنایی با درختی عجیب به نام جاتروفا (2 نکته مهم)
“`html
معرفی درخت جاتروفا
جاتروفا به خانواده فرفیون (افروبیاسه) تعلق دارد. این گیاه بسیار سازگار است و می‌تواند خود را با شرایط مختلف محیطی وفق دهد. توانایی آن برای زنده ماندن به این معناست که می‌تواند دوره‌های هوای سرد و خشکی را با نور آفتاب کم تحمل کند.
خصوصیات گیاه شناسی جاتروفا
این گیاه درختچه‌ای است که می‌تواند تا 2 متر رشد کند. شاخه‌های آن متراکم و در بخش پایینی نزدیک به هم قرار دارند. برگ‌ها سپر شکل و از 3 تا 5 قسمت تشکیل شده و به عرض 25 سانتیمتر می‌باشند. برگ‌ها چرم مانند و سبز تیره هستند و در اطراف ساقه تجمع یافته‌اند. گل‌های آن قرمز و به صورت خوشه‌ای دیده می‌شوند.
میوه‌ها در انتهای شاخه‌ها در خوشه‌های 5 تا 20 تایی پیدا می‌شوند و شکل آنها شبیه توپ راگبی است و حدود 40 میلیمتر طول دارند. هر میوه معمولاً سه دانه دارد، ولی ممکن است به طور اتفاقی 4 یا 5 دانه هم داشته باشد. دانه‌های جاتروفا شبیه لوبیای سیاه هستند و هم میوه و هم دانه‌ها سمی هستند و قابل خوردن نیستند.
نیازهای محیطی جاتروفا
جاتروفا به نور روشن احتیاج دارد و نور غیرمستقیم برای آن مناسب‌تر است. این گیاه در طول فصل رشد باید در دمای 18 تا 22 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. آبیاری گیاه به تدریج در بهار و تابستان انجام می‌شود و باید پیش از آبیاری مجدد، اطمینان حاصل شود که دو سوم رطوبت خاک تخلیه شده است. در زمستان نیز باید مراقب بود که خاک کاملاً خشک نشود.
خاک مناسب برای جاتروفا باید شامل یک قسمت مواد آلی، یک قسمت پیت و دو قسمت ماسه باشد و همچنین باید از زهکشی مناسب زیر گلدان اطمینان حاصل شود. گلدان‌ها باید هر سال بهار تعویض شوند و گیاهان به گلدان‌های بزرگتر منتقل شوند. برای تقویت گیاه، از اردیبهشت تا مهر می‌توان هر دو هفته یک بار از کود مایع استفاده کرد.
روش تکثیر جاتروفا
این گیاه از طریق قلمه قابل تکثیر است. قلمه‌ها باید از انتهای گیاه در ماه‌های خرداد تا تیر گرفته شوند و سپس ریشه‌دار شوند. بعد از تهیه قلمه‌ها، آنها را باید در آب معمولی بخوابانند تا شیره (لاتکس) آنها خارج شود و سپس به مدت 2 روز در جای خشک نگهداری کنند. سپس می‌توان آنها را در مخلوطی از پیت و ماسه به نسبت مساوی کاشت.
ویژگی های عجیب درخت جاتروفا
دانه‌های گیاه جاتروفا سال‌هاست که در کشورهای مختلف برای تولید سوخت خودرو استفاده می‌شوند. احتمالاً شما هم شنیده‌اید که در برخی کشورها بخشی از سوخت خودروها از روغن دانه‌های مختلفی از جمله سویا و ذرت تأمین می‌شود. اما این کار بر روی منابع غذایی انسان‌ها تأثیر منفی دارد و باعث می‌شود که آب و زمین‌های کشاورزی برای تولید سوخت اشغال شود. این موضوع مورد اعتراض سازمان جهانی غذا نیز قرار دارد.
جاتروفا گیاهی است فوق‌العاده سمی و پر انرژی که دارای درصد بالایی از روغن است و نمی‌توان آن را برای خوراکی استفاده کرد. نکته مهم این است که این گیاه در زمین‌هایی قابل کشت است که دیگر گیاهان خوراکی نمی‌توانند رشد کنند و به اصطلاح در زمین‌های لم‌یزرع قابل برداشت است. این گیاه حدود 50 سال عمر دارد و جالب است که از همه قسمت‌های آن می‌توان بهره‌برداری کرد. علاوه بر روغن سوختی (بیودیزل)، می‌توان از تفاله‌های آن برای تولید سموم آفت‌کش طبیعی و همچنین کود گیاهی استفاده کرد.
دانه‌های جاتروفا تقریباً 40% روغن دارند. مقدار روغن به دست آمده از هکتار جاتروفا، 10 برابر بیشتر از روغن ذرت و 4 برابر بیشتر از روغن سویا است. تمام این خصوصیات…
“`
جاتروفا به عنوان یک سوخت زیستی مفید معرفی می‌شود.
گیاه Jatropha Curcas (جاتروفا)، که برای تولید سوخت زیستی به کار می‌رود، به عنوان یک گزینه جایگزین برای سوخت‌های فسیلی معمولی در فرایند تولید انرژی و حفظ محیط زیست شناخته می‌شود. سرمایه‌گذاری در زمینه سوخت زیستی این گیاه در مناطق گرمسیری مانند کنیا و کشورهای کمتر توسعه‌یافته در حال افزایش است.
کاربردهای زیستی جاتروفا
جاتروفا یک گیاه بومی مناطق آمریکای جنوبی، کارائیب، مکزیک و شیلی است. این گیاه خوراکی نیست و حتی نمی‌توان از آن برای تغذیه دام استفاده کرد، زیرا بسیار سمی است و این سمیت ناشی از ماده‌ای به نام کورتین می‌باشد. اما جاتروفا در برابر کم آبی و خشکی بسیار مقاوم است و به همین دلیل برای جنگل‌کاری و احیای زمین‌های خشک و غیرقابل کشت مناسب است.
به علاوه، این گیاه محتوای چربی بالایی دارد، به طوری که از هر دانه آن حدود 50 درصد روغن خالص به دست می‌آید که می‌توان آن را بدون نیاز به هیچ فرآوری خاصی مستقیماً وارد موتورهای دیزلی کرد. برخی از گونه‌های این گیاه قابلیت تهاجمی دارند، اما دانه‌های جاتروفا سنگین هستند و خاصیت تهاجمی آن در هیچ نقطه‌ای از جهان گزارش نشده است. این گیاه در کشورهای مانند مراکش، عربستان سعودی و اردن کشت می‌شود و بر اساس توافق‌نامه‌ای بین هند و مصر، به این کشورها صادر شده است.
جاتروفا یکی از گیاهان خاص مناطق گرمسیری است و برای اولین بار، ۳۰۰۰ دانه آن از مصر به ایران وارد شده تا در بندرعباس کشت شود. این گیاه اکنون مراحل سازگاری با اقلیم این منطقه را گذرانده و سرمایه‌گذاران خصوصی در استان گلستان در گنبدکاووس برنامه‌ریزی کرده‌اند تا اولین واحد کشت و صنعت و پالایشگاه سوخت زیستی بیودیزل یا سوخت سبز را با استفاده از جاتروفا احداث کنند و حدود ۶۰ میلیون لیتر سوخت بیودیزل در کشور تولید کنند. بذری که از ناحیه آمریکای جنوبی (برزیل) به ایران وارد شده و در هند و مصر پرورش یافته است.
این گیاه بعد از سه سال به بار می‌نشیند و می‌تواند حدود شش تن دانه در هر هکتار تولید کند. از این مقدار، حدود سه تن روغن به دست می‌آید، یعنی هر دانه آن نزدیک به ۵۰ درصد روغن خالص تولید می‌کند و می‌توان آن را به راحتی به موتورهای دیزلی وارد کرد. همچنین دانه‌های آن می‌توانند به سوخت‌های زیستی تبدیل شوند و برای تولید برق و سوخت خانگی در مناطق روستایی فقیر استفاده شود.
ریشه‌های گیاه جاتروفا برای پیدا کردن آب به اعماق زمین نفوذ می‌کنند و در سطح زمین نیز به شدت گسترده می‌شوند، بنابراین برای جلوگیری از فرسایش خاک بسیار موثر است. بر اساس اطلاعات فائو، سطح زیر کشت گیاه جاتروفا در سرتاسر جهان به نهصد هزار هکتار رسیده است و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۱۵ این سطح به دوازده میلیون و هشتصد هزار هکتار افزایش یابد.
این گیاه نوعی بوته است که در مناطق استوایی و در زمین‌های تخریب‌شده و بیابانی به خوبی رشد می‌کند. این گیاه مقاوم و با ساقه‌های سخت است و می‌توان آن را در زمین‌های غیرقابل کشت کشت کرد و بدون نگرانی از آفت به راحتی رشد می‌کند. همچنین، آبی که برای کشت آن استفاده می‌شود، آب‌های شور و پساب‌هایی هستند که در کشاورزی نمی‌توان از آنها بهره‌برداری کرد. نهال‌های این گیاه در دو تا سه سال اولیه به آبیاری نیاز دارند و بعد از آن، به آب کمتری نیاز خواهند داشت. این گیاه تا ۵۰ سالگی می‌تواند به تولید دانه ادامه دهد.
درخت جاتروفا تا سه متر ارتفاع رشد می‌کند و دارای دانه‌هایی به شکل باقالی است که به‌حدی سنگین هستند که نمی‌توان آنها را به راحتی در زمین‌های اطراف پخش کرد. این درخت در زمین‌هایی با شرایط کم بارش، مانند زمین‌های دیم و شور که میانگین بارندگی آنها فقط ۲۵۰ میلیمتر در سال است، به خوبی رشد می‌کند. منطقه اصلی رشد این درخت در اطراف خط استوا قرار دارد. دانه‌های جاتروفا حدود ۳۷ تا ۴۵ درصد روغن دارند که این روغن می‌تواند به عنوان سوخت بایودیزل استفاده شود. این درخت پس از سه سال شروع به تولید دانه می‌کند و در هر سال، در دو فصل بهار و تابستان به طور متوسط بین ۵ تا ۸ کیلوگرم دانه تولید می‌کند. با گذشت زمان، تولید دانه درخت کاهش می‌یابد. روغن تولید شده از دانه‌های این درخت بسیار مقرون به صرفه است و می‌تواند به عنوان سوخت برای موتورهای سنگین یا روغن موتور استفاده شود.
این نوع روغن می‌تواند جایگزین مناسبی برای سوخت موتورهای دیزلی، هواپیماها و تانک‌ها باشد. در ایران، این درخت به‌صورت آزمایشی در نهالستان باغو در بندرعباس کشت شده است و اکنون در حال بررسی امکان کشت تجاری و تولید سوخت از آن هستند. کشت و پالایش این محصول در شهرهای جنوبی ایران مانند بوشهر، بندرعباس و سیستان و بلوچستان می‌تواند تأثیر زیادی بر ایجاد اشتغال و تأمین معیشت مردم این مناطق داشته باشد.
نکته دیگر این است که این گونه گیاهی به دلیل داشتن دانه‌های سنگین، مانند برخی گونه‌های مهاجم چون کهور، نمی‌تواند به راحتی در مناطق دیگر پراکنده شود و به گیاهان بومی آسیب بزند.
بیشتر بخوانید:
