دوپینگ چیست؟

با رضیم همراه باشید تا با دوپینگ در ورزش بیشتر آشنا شوید.

دوپینگ یا زورافزایی

دوپینگ به معنای استفاده ورزشکار از مواد یا روش‌هایی است که باعث افزایش توانایی‌های ورزشی آنها می‌شود. این موضوع، به عنوان یکی از بخش‌های مهم پزشکی ورزشی شناخته می‌شود.

تاریخچه ای از دوپینگ

واژه دوپینگ از زبان آفریقای جنوبی آمده و به نوعی نوشیدنی الکلی باستانی اشاره دارد که در مراسم‌های رقص استفاده می‌شده است. با گذشت زمان، این کلمه در ورزش مدرن معنای دیگری به خود گرفته و به یک مشکل جدی تبدیل شده است.

امروزه، دوپینگ به معنای استفاده از مواد یا روش‌هایی است که برای افزایش کارآیی ورزشی به کار می‌روند. این عمل شامل استفاده از داروهای ممنوع و روش‌های غیرمجاز است. به گفته خوان آنتونیو سامارانش، رئیس کمیته بین‌المللی المپیک، دوپینگ نوعی تقلب است که عواقب منفی زیادی دارد، از جمله:

مرگ جسمی به دلیل تغییرات غیرقانونی در بدن، مرگ ناگهانی برخی ورزشکاران، آسیب‌های روانی ناشی از تقلب و دوری از ارزش‌های انسانی.

دوپینگ ناآگاهانه و آگاهانه

ورزشکارانی که در دوپینگ مرتکب می‌شوند، ممکن است از مسابقات بین‌المللی و ملی محروم شوند. همچنین، آنها نمی‌توانند در سمینارها یا همایش‌های رسمی شرکت کنند و ممکن است حقایقی مانند داوری یا مربیگری را از دست بدهند. همچنین، مدال‌ها و مقام‌هایی که در زمان دوپینگ کسب شده باشند، لغو می‌شوند.

دوپینگ آگاهانه

• در صورت مصرف استروئیدهای آنابولیک، داروهای ادرارآور و هورمون‌های خاص، ۲ تا ۴ سال محرومیت برای اولین بار و محرومیت مادام‌العمر برای بار دوم وجود دارد.

دوپینگ ناآگاهانه

• در صورت مصرف مواد غیرمجاز دیگر، در صورت تخلف برای بار اول ۳ تا ۶ ماه محرومیت، و برای بار دوم ۲ سال محرومیت، و برای بار سوم محرومیت مادام‌العمر وجود دارد.

انواع دوپینگ

رایج‌ترین روش‌های مصرف مواد دوپینگ شامل خوردن، نوشیدن یا تزریق این داروها است. به این روش مصرف، نوع خوراکی، تزریقی یا مصرفی گفته می‌شود.

“`

اما نوع دیگری از دوپینگ وجود دارد که به آن دوپینگ خونی می‌گویند. در این روش، خون یک شخص به شخص دیگری (که گروه خونی یکسان دارند) یا خون خود فرد به خودش (بعد از یک دوره ذخیره‌سازی) از طریق رگ‌ها تزریق می‌شود. این عمل باعث می‌شود که میزان اکسیژن‌رسانی خون افزایش یابد و در نتیجه، استقامت فرد نیز بیشتر شود.

دوپینگ خونی معمولاً در ورزش‌های استقامتی مانند دو میدانی، ماراتون، دوچرخه‌سواری و اسکی کاربرد دارد.

اولین بار که دوپینگ به‌طور مدرن استفاده شد، به سال 1865 برمی‌گردد. در این سال، شناگران هلندی برای شرکت در مسابقات جهانی از دوپینگ استفاده کردند. همچنین در المپیک 1904، توماس هیکز (Thomas Hicks) با دوپینگ توانست مدال طلا را در دوی ماراتون کسب کند.

یکی از مشهورترین موارد دوپینگ به بن جانسون (Ben Johnson) از کانادا در المپیک 1988 مربوط می‌شود. او موفق شد در دوی 100 متر رکورد بسیار خوبی را ثبت کند و مدال طلا را بگیرد، اما بعد از مسابقات در تست دوپینگ رد شد و مشخص شد که از دوپینگ استفاده کرده است.

مرگ و دوپینگ

افزایش غیرمنطقی نیروی بدنی و استقامت می‌تواند به خطرات جدی برای زندگی منجر شود. در سال 1886، یک دوچرخه‌سوار به خاطر استفاده از داروی دوپینگی جان خود را از دست داد. موارد مرگ دیگری نیز تا سال‌های اخیر در کشورهای مختلف به خاطر دوپینگ گزارش شده است.

ورزشکاری که دوپینگ می‌کند، واقعاً خود را به خطر می‌اندازد.

در مقاله‌های بعدی، اطلاعات بیشتری درباره دوپینگ و عوارض آن ارائه خواهد شد.

علل مخالفت با دوپینگ

مبارزه با دوپینگ بر سه اصل اصلی استوار است:

• احترام به اخلاق پزشکی و ورزشی
• محافظت از سلامت ورزشکاران
• فراهم آوردن محیطی برابر برای تمامی ورزشکاران

داروی‌های دوپینگی

کدام دسته از داروها به عنوان موارد دوپینگ شناخته می‌شوند؟

این داروها معمولاً در پنج گروه دارویی طبقه‌بندی می‌شوند:

الف) داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی: از این گروه می‌توان به آمفتامین، کوکائین، افدرین، پسودو افدرین و … اشاره کرد.

ب) داروهای مخدر: از جمله هروئین، مورفین، متادون و …

ج) استروئیدهای آنابولیک: شامل ناندرولون، تستوسترون، اکسی متولون و …

د) داروهای ادرارآور: مانند فوروسماید، تیازید، اسپیرونالاکتون و …

ه) هورمون‌های پپتیدی و گلیکوپروتئینی و آنالوگ‌های آن‌ها: مثل هورمون رشد اریتروپویتین و …

برخی از داروها هم وجود دارند که مصرف آن‌ها تا حد خاصی مجاز است، اما استفاده بیش از حد از آن‌ها به عنوان دوپینگ شناخته می‌شود. از جمله این داروها می‌توان به الکل، ماری‌جوانا، داروهای بی‌حس‌کننده موضعی، کورتیکواستروئیدها و بتابلوکرها اشاره کرد.

قوانین و مجازات‌های دوپینگ

“`html

• اگر کسی از استروئیدهای آنابولیک، داروهای ادرارآور، هورمون‌های پپتیدی و گلیکوپروتئینی و نسخه‌های مشابه آنها یا از روش‌های غیرمجازی مانند تغییر فیزیکی، شیمیایی یا دارویی در ادرار استفاده کند، محرومیت‌های زیر اعمال می‌شود:
• برای بار اول: ۴ تا ۲ سال تعلیق
• برای بار دوم: تعلیق همیشگی
• اگر از مواد و روش‌های غیرمجاز که در بالا ذکر نشده‌اند استفاده شود:
• برای بار اول: ۳ تا ۶ ماه تعلیق
• برای بار دوم: ۲ سال تعلیق
• برای بار سوم: محرومیت همیشگی خواهد بود.
• زمانی که از مواد ممنوعه استفاده شود، حکم محرومیت بر اساس مورد صادر خواهد شد. در نهایت، فدراسیون ملی هر کشور مسئول برگزاری مسابقات سالم و بدون دوپینگ برای ورزشکاران است. بنابراین، اگر دوپینگ توسط ورزشکار شناسایی شود، مجازات‌ها و جریمه‌هایی نیز برای فدراسیون مربوط در نظر گرفته می‌شود.
• در دوران محرومیت ورزشکار:
• حق شرکت در هیچ کدام از مسابقات بین‌المللی یا هر مسابقه‌ای که تحت نظر فدراسیون ملی باشد، را ندارد.
• از شرکت در سمینارها و همایش‌ها محروم است.
• اختیار انتخاب برای مسابقات یا هر موقعیت شغلی مانند داوری، مربیگری، مسئولیت، ریاست، مشاوره و… را ندارد.
• هر گونه رتبه، مدال و عناوینی که در زمان یا بعد از تاریخ دوپینگ به دست آورده است، از او سلب خواهد شد.
• هر ورزشکار، مربی، داور، رئیس، مشاور یا هر شخصی که در مورد مواد ممنوعه یا روش‌های ممنوعه مجرم شناخته شود، از همان بار اول به طور همیشگی محروم می‌شود.

در مسابقات بین‌المللی چگونه ورزشکاران برای آزمایش دوپینگ انتخاب می‌شوند؟

راه انتخاب ورزشکاران برای آزمایش، بر اساس قوانین کنترل دوپینگ در هر رویداد ورزشی مشخص است. در بازی‌های المپیک، معمولاً افراد اول تا چهارم در هر رشته، به علاوه یک یا چند نفر که به طور تصادفی انتخاب می‌شوند، برای تست در نظر گرفته می‌شوند. در رشته‌های ورزشی رکوردی مانند دو و میدانی، وزنه‌برداری و شنا، نتیجه منفی آزمون برای ثبت رکورد ورزشکاران الزامی است. بنابراین، در هر زمان و مکانی ممکن است هر ورزشکار برای آزمایش دوپینگ انتخاب شود، حتی اگر در آن مسابقه موفقیتی کسب نکرده باشد.

آیا دوپینگ تنها از طریق تزریق داروهای پیچیده و یا کمیاب انجام می‌شود؟

خیر، بسیاری از داروها و محصولات ساده که حتی احتیاج به نسخه پزشک ندارند (مانند داروهای ضد سرفه، ضد سرماخوردگی و…) ممکن است شامل موادی باشند که تست دوپینگ را مثبت نشان دهد. بنابراین، ورزشکاران قبل از استفاده از هرگونه دارو باید با پزشک مشورت کنند.

عوارض استفاده از دوپینگ

از عوارض جانبی استروئیدهای آنابولیک (مانند تستوسترون، ناندرولون و …) که گاهی توسط ورزشکاران مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد، چه می‌دانید؟

این داروها دارای عوارض جانبی زیادی هستند که بخشی از آنها قابل بازگشت و برخی دیگر غیرقابل بازگشت می‌باشند. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد…

الف) عوارض قلبی و عروقی: احتباس آب و نمک، افزایش حجم خون، افزایش فشار خون، افزایش چربی‌های خون، بی‌نظمی ریتم قلب، تغییر ابعاد قلب، حمله قلبی و سکته مغزی

ب) عوارض کبدی: اختلال در عملکرد کبد، افزایش آنزیم‌های کبدی، زردی و سرطان کبد.

ج) عوارض جانبی خاص مردان: کاهش تعداد اسپرم، کوچک شدن بیضه‌ها، عقیمی، بزرگ شدن سینه‌ها، احساس دفع فوری و مکرر ادرار، کاهش توانایی جنسی.
د) عوارض جانبی خاص زنان: اختلال در قاعدگی، رشد زیاد مو در نواحی غیرطبیعی (مثلاً در صورت زنان)، ریزش مو، ضخیم شدن صدا، کوچک شدن سینه‌ها، کاهش توانایی شیردهی، پوست چرب و جوش.

ه) عوارض جانبی در پسران نابالغ: بسته شدن زودرس غضروف‌های رشد و توقف رشد قدی، رشد غیرطبیعی مو، تیرگی پوست.

و) عوارض روانی: افسردگی، هیجان بیش از حد، پرخاشگری، ناپایداری عاطفی، حالت تهاجمی و خشونت، بی‌خوابی، اضطراب، اختلالات شخصیت و وابستگی.

“`

روانی به دارو.

دلیل استفاده از داروهای ادرارآور در ورزشکاران

ورزشکاران به سه دلیل از داروهای ادرارآور استفاده می‌کنند: اول اینکه این داروها می‌توانند به کاهش سریع وزن کمک کنند و به ورزشکاران اجازه می‌دهند به وزن مطلوب در مسابقات برسند. این موضوع به ویژه در ورزش‌هایی مثل کشتی، وزنه‌برداری و بوکس که در رده‌های وزنی خاصی برگزار می‌شوند، صدق می‌کند.

دوم، داروهای ادرارآور ممکن است برای کاهش احتباس مایع ناشی از مصرف استروئیدهای آنابولیک به کار روند. این وضعیت بیشتر در ورزشکارانی مانند بدنسازان که به دنبال به حداکثر رساندن حجم عضلانی خود هستند، دیده می‌شود.

سوم، ورزشکاران ممکن است از این داروها برای تغییر میزان ادرار خود استفاده کنند تا غلظت داروهای غیرمجاز موجود در ادرار را کاهش دهند. به این ترتیب، ورزشکاری که برای آزمایش دارویی انتخاب می‌شود، می‌تواند حجم ادرار خود را افزایش دهد و داروهای دوپینگ یا محصولات فرعی آن‌ها را در ادرار رقیق کند.

با این حال، تحقیقات نشان داده‌اند که این تقلب‌ها ممکن است چندان مؤثر نباشند.

دوپینگ خونی چیست و در چه ورزش‌هایی استفاده می‌شود؟

دوپینگ خونی به معنای تزریق خون به فردی است که سطح طبیعی گلبول‌های قرمز دارد. هدف این کار افزایش هموگلوبین خون است تا توانایی حمل اکسیژن در خون بیشتر شود و در نتیجه قدرت استقامتی آن فرد افزایش یابد. این انتقال خون می‌تواند از یک اهدا کننده با گروه خونی مشابه و سازگار انجام شود یا خون خود فرد بعد از یک دوره ذخیره‌سازی دوباره به او تزریق شود. این کار می‌تواند توده گلبول‌های قرمز را به طور ناگهانی افزایش دهد و توان هوازی و آمادگی جسمانی فرد را بالا ببرد. به همین دلیل، دوپینگ خونی در ورزش‌های استقامتی مانند دو ماراتن، دوچرخه‌سواری و اسکی رایج است.

در آزمایشات دوپینگ نمونه‌گیری از بیمار به چه صورت است؟

معمولا، آزمایش دوپینگ با استفاده از نمونه ادرار انجام می‌شود. اگر نتیجه نمونه ادرار مثبت باشد، برای تأیید نتیجه، نمونه خون نیز تحلیل می‌شود. در صورت شک به دوپینگ خونی یا مصرف مواد ممنوعه که با استفاده از آزمایش خون بهتر قابل شناسایی هستند، نمونه خون از فرد گرفته می‌شود.

آیا مصرف چای، قهوه یا کوکاکولا می‌تواند باعث مثبت شدن تست دوپینگ شود؟

کافئین یک ماده فعال است که در نوشیدنی‌های رایج مانند چای، قهوه و کوکاکولا وجود دارد. میزان کافئین در این نوشیدنی‌ها بسته به نوع و روش تهیه آن‌ها متفاوت است. بر اساس یک تحقیق، مصرف حدود ۱۰۰۰ میلی‌گرم کافئین می‌تواند سطح آن را به حد غیرمجاز در ادرار برساند. غلظت کافئین در چای و قهوه به ترتیب بین ۵۰ تا ۸۰ و ۸۰ تا ۱۵۰ میلی‌گرم است.

بنابراین، مصرف زیاد و بیش از اندازه این نوشیدنی‌ها ممکن است باعث مثبت شدن تست دوپینگ شود، هرچند که این مقدار در شرایط طبیعی معمولاً دیده نمی‌شود. علاوه بر کافئین، برخی داروها مانند داروهای سرماخوردگی و میگرن نیز حاوی مقادیر کمی از کافئین هستند که معمولاً کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم است.

کافئین دارای اثراتی مشابه با آمفتامین است که می‌تواند خستگی را کاهش داده و تمرکز و هوشیاری را افزایش دهد، اما دوزهای بالا می‌توانند باعث لرزش، اضطراب، بی‌خوابی و حالت عصبانیت شوند.

گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی رضیم

مرجان امینی