آشنایی با روش های کاشت و پرورش زغال اخته (2 نکته مهم)
“`html
معرفی درخت زغال اخته
زغال اخته به دلیل شرایط خوب آب و هوایی در برخی مناطق کشور به طور طبیعی رشد می‌کند و در آن هیچ‌گونه مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود. به همین دلیل برای صادرات و کسب درآمد بسیار مورد توجه قرار گرفته است. شاید اکثر مناطق کشور ما قابلیت کشت زغال اخته و تولید میوه آن را داشته باشند، اما کمتر کسی از مناطق جدید و مناسب برای کشت این محصول مطلع است. شواهد نشان می‌دهد که در برخی نواحی مانند ارسباران در استان‌های آذربایجان شرقی، گیلان، قزوین و حتی کوه‌های اطراف سردشت در آذربایجان غربی شرایط لازم برای تولید این محصول باارزش وجود دارد.
میوه زغال اخته در اواخر تابستان به رسیده است. میوه نارس آن بسیار ترش است. این میوه معمولاً به صورت تازه مصرف می‌شود، اما می‌توان آن را به صورت خشک، مربا، کنسرو، ترشی، آبمیوه، سس، نکتار، ژله، سرکه و لواشک نیز استفاده کرد. زغال اخته دارای فواید مختلفی از جمله ارزش غذایی و درمانی است.
منشاء و پراکنش زغال اخته
زغال اخته در مناطق گسترده‌ای از اروپا و آسیا، از جمله ایران، ارمنستان، قفقاز و آسیای صغیر رشد می‌کند. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که این نوع درخت از مناطق مختلفی در اروپا و آسیای جنوب شرقی منشأ گرفته است. امروزه زغال اخته را می‌توان در نقاط دیگری از جهان نیز دید که جزو طبیعت آنجا محسوب می‌شود.
جنس کورنوس از اروپا آمده و از آنجا به جاهای دیگر دنیا منتقل شده است. در ایران نیز این درخت در مناطق مختلفی از البرز (به‌ویژه استان قزوین)، آذربایجان شرقی (منطقه ارسباران)، گیلان (رودبار) و آذربایجان غربی (سردشت) دیده می‌شود. در این مناطق، درختان زغال اخته به طور همزمان با درختان فندق رشد می‌کنند.
زغال اخته به صورت گسترده در کشور ترکیه رشد می‌کند و این کشور یکی از مبدأهای اصلی زغال اخته است. در ترکیه بیشتر درختان زغال اخته به صورت طبیعی و وحشی وجود دارند، اما باغ‌های زغال اخته نیز برای کشت و بهره‌برداری اقتصادی در آنجا برپا شده‌اند. این درخت در نواحی مدیترانه (مانند ایتالیا، اسپانیا، پرتغال و یونان)، فرانسه، بلژیک، هلند، چک، اسلواکی، اوکراین و کشورهای دیگر منطقه قفقاز، ترکیه، ایران، آسیای مرکزی و آمریکای جنوبی نیز رشد می‌کند.
نیاز آب و هوایی زغال اخته
زغال اخته از گونه‌هایی است که به شرایط جغرافیایی مناطق معتدل، گرمسیر و نیمه گرمسیر مقاوم است. در عرض‌های جغرافیایی بین ۳۵ تا ۴۵ درجه شمالی به خوبی رشد می‌کند. این گیاه تحمل بالایی به شرایط زنده و غیرزنده دارد و می‌تواند حتی در شرایط نامناسب نیز زنده بماند و محصول خوبی بدهد.
دما : زغال اخته می‌تواند دماهای تا ۴۰- درجه سلسیوس را تحمل کند و نسبتاً در برابر خشکی مقاوم است. در ارتفاعی بالای ۱۴۰۰ متر نیز به خوبی رشد می‌کند. عمر درختان زغال اخته ممکن است تا ۳۰۰ سال برسد.
این گیاه برای رشد به سرمای ۱۲۰ روزه نیاز دارد و دمای مناسب برای سرمادهی آن ۱۰ درجه سلسیوس است. زغال اخته به آب و هوای معتدل کوهستانی با زمستان‌های ملایم و زمستان‌های بدون سرما و تابستان‌های خنک نیاز دارد. چوب درختان زغال اخته به سرما مقاوم است، اما گل‌های آن به سرعت شکوفا می‌شوند و در اثر سرمای بهاره آسیب می‌بینند. با این حال، گل‌های زغال اخته تا دمای ۵/۷- درجه سانتی‌گراد را تحمل می‌کنند.
نور :زغال اخته در سایه نیز رشد می‌کند، اما برای تولید میوه خوب به نور کامل نیاز دارد. میزان نور تأثیر زیادی بر اندازه درختان دارد. در تابستان، به‌ویژه وقتی که درختان جوان هستند، نور زیاد ممکن است باعث مشکلات مختلفی در درختان شود.
خاک و زمین
“`
شرایط مناسب برای رشد زغال اخته :
زغال اخته می‌تواند در مناطق گرم، خاک‌های آهکی و جنگلی که دارای زهکشی خوبی هستند، رشد کند. این گیاه با خاک‌های حاصلخیز سازگاری خوبی دارد و حتی در خاک‌های فقیر و تا حدودی خشک هم می‌تواند به رشد خود ادامه دهد. به عبارت دیگر، زغال اخته چندان به نوع خاک حساس نیست. این گیاه خاک‌های شنی سبک را بیشتر می‌پسندد، اما در خاک‌های لومی سنگین نیز می‌تواند به خوبی رشد کند. زغال اخته به عنوان یک گیاه دوستدار اسید، می‌تواند در محدوده وسیعی از اسیدیته خاکی رشد کند. بهترین pH برای خاک زغال اخته بین ۵.۵ تا ۸ است. همچنین زغال اخته به خوبی به هرس پاسخ می‌دهد و می‌توان از آن به عنوان گیاه پرچینی استفاده کرد. درختان زغال اخته برای کشت منفرد نیز بسیار مناسب هستند.
فاصله کاشت برای زغال اخته ۳ در ۳ متر یا ۳ در ۴ متر است، اما بهترین فاصله برای کاشت ۵ در ۵ متر می‌باشد. این درختان نسبت به باد حساس هستند، بنابراین در مناطق بادخیز نیاز به بادشکن دارند.
روش‌های کاشت و تکثیر زغال اخته
روش تکثیر رویشی
زغال اخته از طریق خوابانیدن انتهایی و خوابانیدن ساده تکثیر می‌شود. در روش خوابانیدن انتهایی، در نزدیکی شاخه‌ای که قرار است خوابانیده شود، سوراخی با عمق ۸ تا ۱۵ سانتیمتر در خاک ایجاد می‌کنند و سپس نوک شاخه را درون آن قرار داده و با خاک می‌پوشانند و بعد آبیاری می‌کنند. بعد از اینکه گیاه جدید از خاک بیرون آمد و ریشه کافی تولید کرد، آن را از گیاه مادری جدا می‌کنند.
در خوابانیدن، باز هم می‌توان مثل روش قبلی سوراخی در خاک ایجاد کرد و شاخه‌های درخت مادری را خم کنند تا یک قسمت از آن با خاک پوشیده باشد و حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر از انتهای شاخه از خاک بیرون بماند. سپس شاخه خوابانده شده باید با سنگریزه یا گیره‌های چوبی در زمین نگه داشته شود و قسمت انتهایی آن به حالت عمودی با استفاده از یک قیم نگه‌داری شود. در این روش نیز مانند روش قبل فقط یک گیاه جدید از هر شاخه گیاه مادری به دست می‌آید.
تکثیر توسط قلمه
تکثیر به وسیله قلمه چوب نرم نیز روشی دیگر است که بهترین ریشه‌زایی آن در اوایل تیرماه مشاهده شده است. زمان تهیه قلمه‌های چوبی پاییز و قلمه نیمه چوبی در تابستان است. قلمه چوب نرم باید با IBA (ایندول بوتیریک اسید) غلیظ تیمار شود و در سیستم مه‌افشان ریشه‌دار شود. این قلمه‌ها بعد از تهیه باید در خاکی که ترکیب یکسان پرلیت و پیت دارد، قرار گیرد. بهترین نتیجه از قلمه‌های ۱۶ سانتی‌متری تحت شرایط مه‌افشان و تیمار با IBA به دست می‌آید. به طور کلی، درختان تکثیر شده از طریق قلمه، به زودی باردهی بیشتری خواهند داشت.
پاجوش زغال اخته
ساقه‌های جوان در نزدیکی پایه گیاه ریشه‌زایی می‌کنند و بعد از مدتی می‌توان آنها را با ریشه‌های تشکیل‌شده از پایه مادری جدا کرده و برای کاشت استفاده کرد.
پیوند زدن زغال اخته
پیوند زدن یکی از روش‌های تکثیر زغال اخته است. پیوند اسکنه‌ای معمولاً در ارتفاع ۳۰ تا ۷۰ سانتیمتر از سطح خاک روی پایه گیاه انجام می‌شود. همچنین پیوند جوانه شکمی و پیوند سبز نیز معمولاً نتیجه خوبی می‌دهند. روش اصلی ازدیاد رویشی پیوند جوانه شکمی است که موفقیت آن ۹۰ تا ۹۸ درصد می‌باشد، ازدیاد توسط پاجوش تا ۸۵ تا ۹۰ درصد موفق است و ازدیاد از طریق پیوند شاخه دارای ۷۵ تا ۸۰ درصد گیرایی است.
در ساخت باغ، فاصله مناسب برای کاشت درختچه‌ها ۵×۵ در نظر گرفته می‌شود. در حال حاضر درختچه‌های زغال اخته بیشتر همراه با سایر درختان، به ویژه در ایجاد پرچین با فواصل ۳×۳ یا ۴×۳ کاشته می‌شوند، و در منطقه ارسباران گاهی در فواصل ۲×۲ نیز درختچه‌های زغال اخته مشاهده می‌شود. با توجه به قرار گرفتن باغات در شیب‌ها و فاصله‌های کم، این روش‌ها موجب بهینه‌سازی کشت می‌شود.
“`html
وقتی که می‌خواهیم درخت زغال‌اخته بکاریم، معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ تن کود دامی به زمین می‌زنیم. بعد از اینکه زمین را صاف کردیم، چاله‌هایی به عمق ۶۰ تا ۸۰ سانتیمتر با فاصله‌های مناسب ایجاد می‌کنیم.
هرس صحیح درخت زغال‌اخته
این درخت با تولید پاجوش‌های زیاد، فضای بیشتری را پر می‌کند. بنابراین، می‌توانیم هر ساله پاجوش‌ها را هرس کنیم تا رشد و شکل آن را کنترل کنیم. بهتر است در اواسط تیرماه این کار را انجام دهیم، اما اگر هدف ما برداشت میوه باشد، می‌توانیم بعد از برداشت میوه درخت را هرس کنیم.
آفات و بیماری‌های درخت زغال‌اخته
برخی حشره‌های مکنده به درخت زغال‌اخته آسیب می‌زنند. برای مبارزه با این آفات، می‌توان از سموم مانند لیندن یا ملاتیون در بهار و اواخر پاییز استفاده کرد. نوعی مگس هم وجود دارد که روی سرشاخه‌های زغال‌اخته گال ایجاد می‌کند.
سفیدک پودری و بیماری لکه برگی از جمله بیماری‌های زغال‌اخته هستند که عمدتاً به وسیله‌ی قارچ‌ها ایجاد می‌شوند. برای کنترل این بیماری‌ها می‌توان ساقه‌ها و برگ‌های بیمار را قطع کرد و از سموم ضدقارچ استفاده نمود.
خواص زغال‌اخته
- این میوه دارای آهن، کلسیم، اسید فولیک، ویتامین‌های E، B1، B2، C و فلاوونوئیدها است.
- آنتی‌اکسیدان‌های موجود در زغال‌اخته، مثل ویتامین‌های C و E، به بدن کمک می‌کنند تا در برابر بیماری‌های غیرواگیری مانند بیماری‌های قلبی، سرطان، دیابت، تصلب شرایین، آب مروارید، آرتروز و آرتریت مقاوم‌تر شود.
- زغال‌اخته می‌تواند از رشد سرطان‌های ریه و کولون جلوگیری کند و به تکثیر سلول‌های سرطانی خون کمک نکند.
- این میوه خاصیت قابض دارد و در درمان اسهال و ورم معده مؤثر است.
- پوست زغال‌اخته خاصیت تب‌بری دارد و در کاهش اسهال نیز مؤثر است.
- زغال‌اخته حاوی هیپوریک اسید است که ادرار را اسیدی می‌کند و باعث می‌شود باکتری‌های عفونی نتوانند به دیواره مجاری ادرار بچسبند و از طریق ادرار دفع شوند، بنابراین برای پیشگیری از عفونت‌های ادراری مفید است.
- زغال‌اخته به دفع سموم و چربی‌های بدن کمک کرده و با تنظیم انسولین، باعث کاهش وزن می‌شود.
- دم‌کرده برگ زغال‌اخته و گل توت‌فرنگی برای درمان دیابت موثر است.
- آب زغال‌اخته برای افرادی که دچار سنگ‌های کلیه یا ادرار بدبو هستند مفید است، زیرا ادرار را اسیدی کرده و باعث دفع آنها می‌شود.
- این میوه کلسترول خون را کاهش می‌دهد و از این طریق خطر بروز بیماری‌های قلبی را کمتر می‌کند.
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`
