آشنایی با روش کاشت و برداشت یونجه (2 نکته مهم)

چگونگی کاشت یونجه

یونجه که با نام علمی Medicago sativa شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین علف‌های قیمتی در دنیا است. در زبان عربی، یونجه به معنی “پدر همه غذاها” است. به خاطر سازگاری و استفاده‌های متنوع، در بیش از 70 کشور رشد می‌کند. یونجه مناسب برای چرای حیواناتی مثل اسب‌ها، گوسفندها، بزها، خوک‌ها، مرغ‌ها و گاوهای شیری است.

این علف می‌تواند به صورت سیلو، به عنوان کود سبز یا در کشت محصولات پوششی استفاده شود. انسان‌ها هم می‌توانند از جوانه‌های آن به عنوان غذایی سالم استفاده کنند. یونجه دارای مقدار زیادی ویتامین‌های ضروری مثل K، E، D، B و A است و همچنین حاوی مواد معدنی مفیدی می‌باشد. به همین خاطر، کاشت یونجه دارای سود اقتصادی بالایی است.

خواص دارویی کاشت یونجه

یونجه به عنوان یک گیاه دارویی شناخته می‌شود و می‌تواند در درمان بیماری‌هایی مثل آرتروز، عفونت‌های دستگاه ادراری، مشکلات کلیوی، مثانه و پروستات کمک کند. همچنین به کاهش کلسترول بدن نیز کمک می‌کند و به عنوان یک مکمل غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یونجه را می‌توان به شکل قرص یا کپسول مصرف کرد. FDA (سازمان غذا و داروی ایالات متحده) پیشنهاد می‌کند که کودکان، سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند از جوانه‌های خام یونجه استفاده کنند. بسیاری از افراد همچنین از قرص و کپسول یونجه به عنوان مکمل غذایی استفاده می‌کنند.

برخی محققان به این باورند که یونجه یکی از مهم‌ترین محصولات جهان است، هرچند که مانند گندم و جو مستقیماً توسط انسان مصرف نمی‌شود. اگر یونجه وجود نداشت، صنعت گوشت و لبنیات به شکل متفاوتی عمل می‌کرد و احتمالاً سطح تولید کاهش می‌یافت.

گیاه شناسی یونجه

یونجه یک گیاه چندساله است که دارای برگ‌های سه‌تایی و گل‌های آبی تا بنفش است. این گیاه از خانواده Fabaceae (که شامل نخود و لوبیا می‌شود) است و به عنوان یکی از مهم‌ترین علوفه‌های دنیا شناخته می‌شود. گیاه یونجه به طور طبیعی نیتروژن را از هوا به خاک منتقل می‌کند که این عمل به خاطر وجود باکتری‌های همزیست در ریشه‌های آن است و به دیگر گیاهان نیز نیتروژن می‌دهد.

این گیاه با شرایط آب و هوایی مختلف سازگاری دارد و به خوبی در شرایط کم آب رشد می‌کند. ریشه‌های یونجه می‌توانند تا عمق 30 تا 15 فوت (4.5 تا 5 متر) نفوذ کنند تا مواد مغذی و آب مورد نیاز خود را پیدا کنند. ارتفاع گیاه معمولاً بین 2 تا 4 فوت (60 تا 120 سانتیمتر) است و گیاه در خاک‌های با زهکشی خوب رشد بهتری دارد، چرا که خاک‌های مرطوب می‌توانند باعث بیماری‌های مختلف شوند.

آماده سازی زمین برای کاشت یونجه

به دلیل چندساله بودن یونجه، برای آماده‌سازی زمین باید شخم عمیق و دیسک و لولر انجام شود. خاک‌های خوب و حاصلخیز که دارای کلسیم کافی باشند برای رشد یونجه مناسب هستند (pH خاک باید بین 7/5 تا 6/5 باشد).

تناوب زراعی در کاشت یونجه

یونجه معمولاً بین 5 تا 7 سال عمر مفید دارد و پس از برداشت، می‌تواند به خاطر تثبیت نیتروژن در خاک، به کشت گیاهان دیگر کمک کند. تناوب زراعی مناسب بین یونجه، سیب‌زمینی و غلات توصیه می‌شود.

کاشت یونجه را می‌توان در دو فصل پاییز و بهار انجام داد، اما کاشت پاییزه بر کاشت بهاره ترجیح دارد. در مناطق سرد، کاشت پاییزه معمولاً در اوایل شهریور انجام می‌شود و در مناطق معتدل، تا اواسط شهریور ادامه دارد. کشت بهاره نیز معمولاً از نیمه دوم اردیبهشت تا خردادماه بعد از رفع سرمای بهاره انجام می‌شود.

عمق و روش کاشت یونجه

عمق کاشت بذر یونجه معمولاً بین ۱ تا ۲ سانتیمتر است. البته این عمق ممکن است بسته به نوع خاک متفاوت باشد. در خاک‌های رسی و سنگین، عمق کاشت کمتر از این اندازه است و در خاک‌های شنی و سبک می‌توان عمق بیشتری در نظر گرفت. بذرپاشی یونجه به دو روش انجام می‌شود: ۱. به صورت دستی و ۲. با استفاده از ماشین‌های بذرافشان. یکی از نکات مهم در کاشت یونجه این است که بذرها باید به‌طور یکنواخت در سطح مزرعه پخش شوند و به اندازه کافی با خاک پوشیده شوند.

مصرف کودهای شیمیایی برای کاشت یونجه

مقدار و نوع کود شیمیایی مورد نیاز یونجه با توجه به آزمایش خاک مشخص می‌شود. بهتر است که کودهای فسفر، پتاسیم و برخی میکروکودها قبل از کاشت مصرف شوند. یونجه به دلیل اینکه از خانواده گیاهان لگومینوز است، می‌تواند ازت موجود در هوا را با کمک باکتری‌های خاصی که در ریشه دارند، جذب کند. بنابراین، توصیه می‌شود ۲۵ کیلوگرم ازت خالص در هر هکتار و در زمان آماده‌سازی زمین قبل از کاشت استفاده شود. از آنجایی که کودهای پتاسیمی تأثیر مثبت زیادی بر جوانه‌زنی و کیفیت یونجه دارند، در صورت توصیه کارشناس، باید مصرف شوند. در سال دوم اگر نشانه‌های کمبود مواد غذایی مشاهده شد، باید با مشورت کارشناس تغذیه و با انجام آزمایش خاک و برگ، نیاز کود تعیین و مصرف شود.

میزان و نوع بذر مصرفی در هنگام کاشت یونجه

برای تولید علوفه با کیفیت خوب، مقدار بذر لازم برای کاشت یونجه بین ۵۰ تا ۶۰ کیلوگرم در هر هکتار است. یکی از بهترین نوع‌های یونجه ایرانی، یونجه همدانی است که عمر مفید آن حدود ۷ سال می‌باشد.

روش آبیاری یونجه

یونجه در مراحل اولیه کشت، به‌ویژه در مرحله جوانه‌زنی به کم‌آبی و شوری خاک حساس است. بعد از اولین آبیاری، برای جلوگیری از سله بستن سطح خاک، باید بعد از سه روز دوباره آبیاری کرد. پس از سبز شدن جوانه‌ها، با توجه به نوع خاک، مرحله رشد گیاه و شرایط آب و هوایی، فاصله آبیاری باید بین ۷ تا ۱۲ روز باشد.

کنترل علفهای هرز در کاشت یونجه

مبارزه مکانیکی: استفاده از کولتیواتور بین ردیف‌های کشت یونجه.

مبارزه شیمیایی: مصرف علف‌کش داکتال قبل از سبز شدن علف‌های هرز به میزان ۸ تا ۱۲ کیلوگرم در هکتار.

کنترل سس: برای از بین بردن سس در مزرعه، دو روش وجود دارد: ۱- مبارزه مکانیکی: در صورت مشاهده لکه‌های آلوده، آن قسمت را کاملاً سوزانده و برای جلوگیری از رشد مجدد، بر روی آن ساقه گیاه علفی یا کاه قرار دهید. ۲- مبارزه شیمیایی: استفاده از سم پاراگوات ۳ تا ۵ لیتر در هر هکتار در مکان‌هایی که سس رشد کرده است.

کنترل آفات و بیماریهای شایع یونجه

برای کنترل آفت سرخرطومی برگ یونجه: ۱- چراندن مزرعه یونجه بعد از برداشت آخرین بچه در اواسط پاییز با دام. ۲- سوزاندن بقایای گیاه یونجه در اواخر زمستان و در شروع رشد یونجه با شعله افکن. ۳- سم‌پاشی مزرعه با استفاده از سموم مانند فوزالون، دورسبان و دیازینون در زمان حداکثر جمعیت آفت، که معمولاً در مرحله لاروها مشخص می‌شود. ۴- برداشت زودتر محصول یونجه در چین اول.

کنترل بیماری‌ها: ۱- برای بیماری لکه قهوه‌ای یونجه، بعد از برداشت چین اول با قارچکش بنومیل به غلظت ۲.۵ تا ۵ در هزار سم‌پاشی شود. ۲- بیماری باکتریایی پنتیوم یونجه، با استفاده از سموم مناسب کنترل می‌شود.

استفاده از سم رزالاکسیل به صورت محلولپاشی انجام می‌شود.

زمان برداشت یونجه

الف- زمانی که یونجه تازه کشت شده به ۷۵%-۵۰% گلدهی رسیده است، باید برداشت علوفه انجام شود. در برداشت‌های بعدی، بهترین زمان وقتی است که ۱۵-۱۰% گل‌های بنفش در مزرعه ظاهر شده‌اند، زیرا در این زمان کیفیت علوفه در بالاترین حد خود است. در این زمان، ساقه‌های جدید یونجه باید از زمین ۵ سانتیمتر و از محل طوقه ۳-۲ سانتیمتر طول داشته باشند.

ب- برای برداشت بذر، باید آبیاری مزرعه قطع شود وقتی که غلاف‌ها شروع به قهوه‌ای شدن می‌کنند و برداشت غلاف‌های بذری باید در زمانی انجام شود که ۵۰% آن‌ها قهوه‌ای شده‌اند.

روش برداشت علوفه

در مزارع بزرگ، برداشت علوفه با ماشین موور انجام می‌شود و بعد با دستگاهی به نام ریک، علوفه‌ها ردیف می‌شوند. سپس بعد از ۷۲-۴۸ ساعت هواخوری، با ماشین بسته‌بندی (بیلر) شده و پس از جمع‌آوری بسته‌ها، به انبار منتقل می‌شوند.

برداشت بذر: برای برداشت بذر از کمباین مخصوص برداشت نباتات دانه ریز استفاده می‌شود و بعد از برداشت، محصول بذری باید بوجاری، سس‌گیری و کیسه‌گیری شود.

بیشتر بخوانید:

سایت رضیم