آشنایی با گیاه کوزه ای و فواید آن در پزشکی (2 نکته مهم)
معرفی گیاه کوزه ای
گیاه کوزه ای به گیاهانی گفته می‌شود که برای به دست آوردن مواد مغذی خود از حشرات و دیگر موجودات کوچک، آن‌ها را شکار می‌کند. گیاهان گوشتخوار در جاهایی که خاک آن‌ها مواد غذایی کمی دارد، به ویژه نیتروژن، رشد می‌کنند. چارلز داروین در سال ۱۸۷۵ کتابی درباره این گیاهان نوشت.
این گیاهان به دلیلی خاص، یعنی گوشتخواری (carnivory) به وجود آمده‌اند و در مراحل مختلفی از تکامل گیاهان گلدار به وجود آمده‌اند. این فرآیند در بیش از ۶۳۰ گونه مختلف از گیاهان دیده می‌شود که همه آن‌ها به نوعی حشرات را شکار کرده و مواد مغذی لازم را به دست می‌آورند. همچنین، حدود ۳۰۰ گونه ابتدایی از گیاهان گوشتخوار وجود دارند که تنها برخی از ویژگی‌های این نوع گیاهان را دارند.
خصوصیات برگ‌های گیاه کوزه‌ای
برگ‌های گیاه کوزه‌ای مکان زندگی موجودات ریز مانند کرم‌های بسیار کوچک و موجودات آبزی میکروسکوپی هستند. همچنین لارو سه نوع حشره در این کوزه‌ها زندگی می‌کند که همکاری مشترکی با گیاه دارند و در هضم حشرات شکار شده کمک می‌کنند.
طبق اطلاعات یک تحقیق، در اوایل تابستان، حشرات بالغ از برگ‌های قدیمی خارج شده و در برگ‌های تازه تخم‌گذاری می‌کنند. برگ‌های کهنه به خاطر از دست دادن قابلیت هضم غذایی، می‌میرند و برگ‌های تازه جای آن‌ها را می‌گیرند.
گیاه شناسی گیاه کوزه‌ای
گیاهان کوزه‌ای، گیاهانی گوشتخوار هستند که طعمه‌های خود را در یک چاله درون خود به دام می‌اندازند. این چاله شبیه به کوزه و پر از مایع است.
این گیاهان تنوع زیادی دارند و بعضی از آن‌ها به قدری بزرگ می‌شوند که به ارتفاع ۶۰ سانتیمتر می‌رسند. این گیاه عموماً در مرداب‌ها و مکان‌های مرتفع رشد می‌کند و هر کدام یک ساقه بلند و صاف و یک گل بزرگ با گلبرگ‌های سرخ دارند که در تابستان شکوفا می‌شود.
کوزه‌های این گیاه در واقع برگ‌های آن هستند که در دور ساقه و نزدیک به زمین قرار دارند. این برگ‌ها به شکل لوله‌ای و گشاد هستند. هر گیاه در میانه‌های بهار ۵ یا ۶ برگ تازه می‌دهد که هر ۱۵ روز یکی از آن‌ها باز می‌شود. در پایان تابستان، برگ‌ها کاملاً رشد کرده و در طول زمستان و حتی تا تابستان آینده باقی می‌مانند.
این برگ‌ها قابلیت نگهداری آب دارند و شهد گیاه در اطراف نوک و دهانه کوزه ترشح می‌شود که حشرات را جذب می‌کند. وقتی یک حشره بر روی برگ می‌نشیند، به سمت درون کوزه حرکت می‌کند و به دلیل وجود موهای باریک و سطح لغزنده، نمی‌تواند از کوزه خارج شود و به زیر آب می‌افتد.
برگ‌های کوزه‌ای، منزلگاه موجودات ریز مانند تک‌یاخته‌ها و کرم‌های ریز آبزی هستند. لارو سه نوع حشره هم در این کوزه‌ها زندگی می‌کنند که همگی با گیاه همکاری داشته و در هضم حشره‌های شکار شده کمک می‌کنند. در اوایل تابستان، حشرات بالغ از برگ‌های کهنه خارج شده و در برگ‌های تازه تخم‌گذاری می‌کنند و برگ کهنه که دیگر قابلیت هضم ندارد، می‌میرد و برگ‌های جدید جای‌گزین آن می‌شوند.
گیاه کوزه‌ای حشره میخورد
گیاه کوزه‌ای (pitcher-plant)
این گیاه یکی از بزرگترین گیاهان حشره‌خوار به شمار می‌رود و انواع مختلفی دارد. برخی از نوع‌های این گیاه می‌توانند تا ارتفاع ۶۰ سانتیمتر رشد کنند. گیاه کوزه‌ای معمولاً در باتلاق‌ها و مناطق لجن‌زار رشد می‌کند. هر گیاه یک ساقه بلند و صاف دارد که در بالای آن یک گل بزرگ با گلبرگ‌های قرمز و مادگی شبیه چتر وجود دارد. این گل‌ها در تابستان می‌شکفند.
کوزه‌های این گیاه دقیقاً برگ‌های آن هستند که در دور ساقه قرار دارند و نزدیک به سطح زمین هستند. این کوزه‌ها شکل لوله‌ای دارند و دهانه آن‌ها باز است. در میانه فصل بهار، هر گیاه ۵ یا ۶ برگ جدید تولید می‌کند که هر ۱۵ روز یکی از این برگ‌ها باز می‌شود. در پایان تابستان، تمام برگ‌ها به رشد کامل خود می‌رسند و تا تابستان بعدی باقی می‌مانند.
این کوزه‌ها می‌توانند آب را در خود نگه دارند. شهد گیاه در اطراف دهانه کوزه ترشح می‌شود که حشرات را به سمت خود جذب می‌کند. وقتی حشرات بر روی برگ‌ها می‌نشینند، به داخل کوزه می‌روند. موهای ریز داخل کوزه به سمت پایین متمایل هستند و سطح لغزنده آن حشره را به زیر می‌کشاند، به طوری که حشره نمی‌تواند از کوزه خارج شود و در آب موجود در آن غرق می‌شود.
خواص درمانی گیاه کوزه‌ای
این گیاه گوشتخوار دارای خواص پزشکی و درمانی نیز است. بر اساس تحقیقاتی که در سال ۲۰۰۹ توسط محققان دانشگاه تل آویو انجام شد، مشخص شد که مواد ترشحی این گیاهان حاوی ترکیباتی هستند که می‌توانند ضد قارچ باشند. این ترکیبات ممکن است به توسعه نوع جدیدی از داروهای ضد قارچی کمک کنند که بر روی قارچ‌هایی که به داروهای فعلی مقاوم شده‌اند، تاثیر بگذارند.
بیشتر بخوانید:
