آموزش کاشت چلغوز و نحوه صحیح پرورش آن (2 نکته مهم)
“`html
پرورش و کاشت حرفه ای چلغوز در گلدان ، باغچه و مزرعه
راهنمای کاشت چلغوز
چلغوز یک نوع دانه خوراکی است که از درخت کاجی به نام چلغوز به دست می‌آید. این درخت بومی هیمالیا، پاکستان و افغانستان است و دانه‌های آن علاوه بر طعم خوب، دارای ویژگی‌های سلامتی زیادی نیز هستند. دانه‌های چلغوز دارای پروتئین و فیبر بالا، همچنین ویتامین E و چربی‌های مفید هستند. این دانه‌ها شبیه به مغز آفتابگردان و با طعمی مشابه بادام و پسته به خصوص به دست مشهدی‌ها شناخته شده‌اند و در مغازه‌ها به وفور قابل دیدن هستند. دانه‌های قهوه‌ای رنگ چلغوز زمانی که در پوسته چوبی خود دیده می‌شوند، شبیه به هسته خرما به نظر می‌آیند و وقتی بو می‌دهند، با صدای خاصی باز می‌شوند و دانه‌ها خارج می‌شوند.
چلغوز در واقع میوه نوعی درخت صنوبر بزرگ است که برگ‌های سوزنی شکل دارد و بومی مناطقی از پاکستان، افغانستان و شمال شرق ایران، از جمله شیروان می‌باشد. در گذشته، مردم شیراز و اراک به خوردن چلغوز علاقه‌مند بودند، اما حالا این دانه در شمال کشور و به ویژه در گیلان و مشهد نیز بسیار مصرف می‌شود. چلغوز یک دانه چرب و غنی از اسیدهای آمینه و چرب غیراشباع مفید است. روغن این دانه مشابه روغن زیتون، به کاهش کلسترول بد خون کمک کرده و سلامتی قلب را افزایش می‌دهد.
روش کاشت چلغوز
بذور چلغوز می‌توانند در انواع خاک‌ها رشد کنند، اما خاک‌های سبک و زهکشی شده را ترجیح می‌دهند. بهتر است بذور را وقتی که به بلوغ رسیدند، در گلدان به صورت منفرد بکارند و در دمای پایین، به ویژه در اواخر زمستان نگهداری کنند. همچنین، یک دوره کوتاه “زمستانه شدن” در دمای خاص می‌تواند به جوانه‌زنی بهتر دانه‌ها کمک کند.
قلمه زنی چلغوز
این روش برای تهیه قلمه‌ها فقط زمانی استفاده می‌شود که قلمه‌ها از درختان کمتر از 10 سال تهیه شوند. قلمه‌ها معمولاً شامل ساقه‌های کوتاه و تعدادی برگ سوزنی هستند. جداکردن جوانه‌های ساقه چند هفته قبل از تهیه قلمه می‌تواند به رشد بهتر آنها کمک کند. قلمه‌ها معمولاً به آرامی رشد می‌کنند و در حال حاضر اطلاعات کاملی در مورد روش‌های تکثیر کاج چلغوز در دسترس نیست.
پرورش نهال‌های چلغوز
نهال‌های پرورش یافته را به محض مناسب شدن شرایط آب و هوایی به زمین اصلی منتقل می‌کنند و معمولاً برای مدت 1 تا 2 سال از آنها مراقبت می‌شود. این نهال‌ها سیستم ریشه‌ای ضعیف و پراکنده‌ای دارند، بنابراین باید به سرعت در زمین اصلی کاشته شوند. نهال‌ها در طول دوران نوجوانی، که معمولاً بین 30 تا 90 سانتی‌متر ارتفاع دارند، در زمین اصلی غرس می‌شوند. نهال‌های کوچک‌تر که بین 5 تا 10 سانتی‌متر ارتفاع دارند، بهتر ریشه می‌زنند اما برای جلوگیری از رشد علف‌های هرز به مراقبت بیشتری نیاز دارند. درختان بزرگ‌تر به سختی ریشه کن می‌شوند و چند سال طول می‌کشد تا رشد کنند.
شرایط کاشت چلغوز
چلغوز در شرایط آفتابی و خاک‌های با زهکشی خوب رشد می‌کند و در طول 10 سال اول می‌تواند به ارتفاع 7 فوت و عرض 4 فوت برسد. این درخت می‌تواند به ارتفاع 10 تا 25 متر رشد کند و تاج وسیع و عمیقی داشته باشد.
“““html
این درخت دارای شاخه‌های عمودی است، اما در جنگل‌های متراکم تاج باریک و کم عمق به خود می‌گیرد. پوست درخت به صورت ورقه ورقه و چروکیده است، به گونه‌ای که وقتی این لایه‌ها کنده می‌شوند، لایه‌ای سبز و خاکستری روشن شبیه کاج “p.bungeana” نمایان می‌گردد.
نهال‌های چلغوز در سایه خوب رشد نمی‌کنند و در خاک‌های خشک و مرطوب رشد بهتری دارند، هرچند که به خشکی هم مقاوم هستند. این نهال‌ها در بسترهای شنی یا لوم-سنگریزه‌ای با نور کافی و زهکشی مناسب، رشد خوبی دارند. آنها خاک‌های باتلاقی را نمی‌پسندند و در اراضی رسی هم رشد می‌کنند. نهال‌های ثابت شده نسبت به خشکی مقاوم هستند. به کسانی که قبلاً زعفران می‌کاشتند و حالا به جای آن هندوانه می‌کارند، چلغوز می‌تواند یک گزینه مناسب باشد. زیرا در جایی که زعفران کشت می‌شود، از نظر آب و هوا و pH خاک مناسب برای کاشت و بهره‌برداری از چلغوز وجود دارد. این خشکبار تقریباً در کل ایران قابل کشت است، اما در مناطق گرم و خشک بازده بهتری دارد.
تهدیدات زیستی کاج چلغوز
درختان کاج چلغوز در هم‌جواری با درختان “کاج آبی” با نام علمی “pinus wallichiana” و “سدر هیمالیا” با نام علمی “cedrus deodara” رشد می‌کنند. این گونه‌ها در فهرست گیاهان کم خطر و در آستانه تهدید به انقراض قرار دارند. قطع غیرمجاز درختان و چرای بی‌رویه در مراتع منجر به کاهش شدید توانایی تجدید و رشد آنها از طریق بذرها می‌شود و این می‌تواند به انقراض آنها منجر شود. مؤسسه جنگلداری ایالت “هیمالاپرادش” در هند تلاش می‌کند تا با تکثیر مصنوعی این درختان، به حفظ آنها کمک کند، اما نشانه‌ها نشان می‌دهد که موفقیت در استقرار نهال‌های پرورشی کم بوده است.
جنگل‌های کاج چلغوز به طور مداوم و به شدت در حال کاهش هستند، ولی هنوز اطلاعات دقیقی از میزان این کاهش در دست نیست. برآوردها نشان می‌دهند که وسعت این جنگل‌ها به 30 درصد وضعیت گذشته کاهش یافته است. این درختان در افغانستان، چین، تبت (منطقه “زیزان”)، هند (منطقه جامو و کشمیر) و نواحی شمالی پاکستان رشد می‌کنند. آنچه امروزه وجود دارد، نشانگر این است که جمعیت درختان کاج چلغوز در معرض تهدیدات جدی قرار دارد. وسعت این جنگل‌ها در کشورهای مختلف قابل اطمینان نیست، اما احتمالاً کمتر از 2000 کیلومتر مربع است. این جنگل‌ها به صورت قطعات کوچک و پراکنده وجود دارند و به طور مداوم در معرض خطرهای مختلف هستند. جمعیت کاج چلغوز بسیار پراکنده است و مداوم کاهش پیدا می‌کند. تعداد مناطق تحت اشغال آنها به حدود 10 منطقه می‌رسد.
اصلی‌ترین تهدیدات جنگل‌های کاج چلغوز
1) اختصاص زمین‌های جنگلی به کشاورزی
2) افزایش تکه‌تکه شدن زمین‌های جنگلی
3) چرای بیش از حد که مانع تکثیر طبیعی می‌شود
4) برداشت زیاد مخروط‌های حاوی بذر که باعث کاهش ازدیاد طبیعی می‌شود
5) قطع درختان برای استفاده در نجاری و سوخت خانگی.
عملیات حفاظت و نگهداری از چلغوز
در افغانستان، ایستگاه‌هایی برای حمایت از بذرهای کاج چلغوز تاسیس شده و بسیاری از مناطق رشد آنها به‌عنوان نواحی حفاظت‌شده تعیین شده‌اند. با این حال، بسیاری از اراضی جنگلی کاج چلغوز، چه در داخل این مناطق و چه در خارج از آنها، در معرض خطر قرار دارند.
“““html
امروز ما با مشکلاتی مانند کاهش حاصلخیزی زمین و فرسایش آن مواجه هستیم. این مشکلات ناشی از عواملی مانند چرای زیاد دام‌ها، تبدیل جنگل‌ها به زمین‌های کشاورزی و قطع درختان برای تامین چوب و سوخت است. بنابراین، لازم است برنامه‌هایی برای احیای جنگل‌ها (reforestation) اجرا کنیم. این برنامه‌ها به ما کمک می‌کنند تا از درختان کاج چلغوز به طور پایدار استفاده کنیم و از تهدیداتی که جمعیت این درختان را کاهش می‌دهند، جلوگیری کنیم.
خواص چلغوز
- چلغوز می‌تواند به کاهش تری گلیسرید خون کمک کند و همچنین به کبد یاری می‌رساند. این دانه به خاطر وجود فیبر و چربی زیاد، اشتها را کم می‌کند. پتاسیم و منگنز آن فشار خون را متعادل می‌کند و منیزیم موجود در آن می‌تواند بی‌خوابی، خستگی مفرط، تنش و اضطراب را کاهش دهد.
- چلغوز دارای بالاترین میزان اسید اوریک در بین مغزها است. این اسید که نوعی چربی اشباع‌نشده است، به کبد کمک می‌کند تا تری گلیسیریدهای مضر را از بدن خارج کند.
- چربی اشباع‌نشده در چلغوز مشابه روغن زیتون است و برای قلب مفید است. همچنین چلغوز با کاهش کلسترول و حفاظت از رگ‌های خونی در مقابل آسیب، از حمله قلبی جلوگیری می‌کند. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آن نیز از سلول‌ها در برابر آسیب‌های رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند. همچنین این دانه منبع خوبی از آهن است که تعداد گلبول‌های قرمز خون را افزایش می‌دهد.
- مصرف چلغوز به خاطر چربی‌های غیر اشباع و اسیدهای آمینه، به تقویت حافظه، بهبود سلامت چشم و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.
- اگر می‌خواهید پوست خود را تقویت کنید، می‌توانید مغز چلغوز را نرم کرده و بر روی پوست بمالید. پس از ۴۵ دقیقه آن را بشویید.
خواص دارویی و درمانی چلغوز
- چلغوز به دلیل داشتن منیزیم می‌تواند بی‌خوابی‌های شبانه را از بین ببرد.
- پتاسیم و منگنز موجود در چلغوز، فشار خون را متعادل می‌سازد.
- چلغوز می‌تواند دردهای عضلانی، تنش، اضطراب و خستگی مفرط را کاهش دهد.
- چلغوز به درمان سنگ مثانه کمک می‌کند.
- چلغوز برای افرادی که سردمزاج هستند و میل کمی به روابط جنسی دارند، مفید است و می‌تواند قوای جنسی را افزایش دهد.
- چلغوز به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.
- افرادی که مشکل کمبود اسپرم دارند، می‌توانند با بادام هندی به طور روزانه چلغوز مصرف کنند.
- برای کاهش تیرگی پوست، مغز چلغوز را نرم کرده و به صورت پماد روی پوست بمالید و یک ساعت بعد با آب ولرم بشویید.
- اگر چلغوز را در سرکه خیس کنید و سپس بخورید، می‌تواند در درمان مشکلات کبدی مؤثر باشد.
- چلغوز به دلیل چربی‌ها و فیبرهایی که دارد، می‌تواند اشتها را کاهش دهد و به این ترتیب فرآیند کاهش وزن را تسهیل می‌کند.
- چلغوز سرشار از چربی‌های اشباع‌نشده است که به کاهش کلسترول خون و حفاظت از سرخرگ‌ها کمک می‌کند و از این طریق از حملات قلبی جلوگیری می‌کند.
- چلغوز منبع عالی پتاسیم و منگنز است و همچنین شامل ویتامین‌های E و K، نیاسین و فیبر است که به حفظ سلامت قلب و تعادل فشار خون کمک می‌کند.
- چلغوز دارای آنتی‌اکسیدان‌های زیادی است که از سلول‌های بدن در برابر آسیب‌های رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند.
- این دانه منبع غنی از آهن است که به افزایش گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند.
- وجود ویتامین‌های A و E در چلغوز برای سلامت چشم و پوست مفید است.
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`
