آموزش کامل کاشت و تکثیر درخت زیتون (2 نکته مهم)
معرفی درخت زیتون
زیتون (Olive) با نام علمی: Olea europaea، به گروهی از درختان کوچک که معمولاً حدود ۲۰ گونه دارند، تعلق دارد. این درختان در مناطقی مانند حاشیه دریای مدیترانه، شمال آفریقا، جنوب شرقی آسیا و حتی در بعضی نقاط چین، اسکاتلند و استرالیا رشد کرده‌اند. این درختان همیشه سبز هستند و برگ‌های کوچکی به رنگ سبز تیره دارند که به صورت متقابل در کنار هم قرار گرفته‌اند. میوه این درختان به نام زیتون شناخته می‌شود.
زیتون اصلیتاً از کشور‌های حاشیه دریای مدیترانه آمده است. درخت زیتون شامل یک تنه اصلی و شاخه‌های اصلی و فرعی است. شاخه‌های اصلی روی تنه درخت رشد می‌کنند و شاخه‌های فرعی از روی این شاخه‌ها به بیرون می‌روید و تاج درخت را تشکیل می‌دهند.
گیاه شناسی درخت زیتون
درخت زیتون معمولاً بین ۳ تا ۱۵ متر ارتفاع دارد. برگ‌ها به شکل نیزه‌ای و نوک تیز هستند و معمولاً هر برگ حدود ۳ سال عمر می‌کند. سطح بالایی برگ‌ها براق و چرمی است و رنگ آنها سبز تیره است، در حالی که سطح زیرین آنها نقره‌ای رنگ است. اندازه هر برگ حدود ۳ تا ۸ سانتیمتر طول و ۲ تا ۵/۲ سانتیمتر عرض دارد. گل‌های زیتون به صورت خوشه‌ای ظاهر می‌شوند و معمولاً در بهار یا پاییز تشکیل می‌شوند. گل‌ها شامل ۴ کاسبرگ و ۴ گلبرگ هستند که در ابتدا به هم چسبیده‌اند و دارای ۲ پرچم هستند. در هر گل نیز یک تخمدان با ۲ برچه وجود دارد که هر برچه حاوی ۲ تخمک است.
نیازهای اکولوژیک درخت زیتون
زیتون برای این که میوه خوبی تولید کند، به تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد نیاز دارد. این درخت در دماهای بین ۱۲ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد از حالت خواب بیدار می‌شود و در دمای ۱۵ درجه سانتی‌گراد شروع به رشد می‌کند. برای شکوفه زدن گل‌ها نیز باید دما بین ۱۹ تا ۱۸ درجه سانتی‌گراد باشد و دمای مناسب برای بارور شدن گل‌ها ۲۲ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد است. درخت زیتون نیاز دارد که در طول سال حداقل ۲۰۰ تا ۴۰۰ ساعت در دماهای سردتر قرار گیرد. این درخت در برابر سرما حساس است و اگر دما کمتر از ۱۰ درجه سانتی‌گراد شود، ممکن است آسیب ببیند. در عوض، در برابر دماهای بالا مقاومت زیادی دارد که به خاطر ریشه‌های عمیق و وجود سطح ضخیم روی برگ‌ها است. برای گلدهی به دمای متوسط بین ۲/۱۲ تا ۳/۱۳ درجه سانتی‌گراد نیاز دارد.
رطوبت آبیاری:
هرچند زیتون در برابر خشکی مقاوم است، اما برای تولید میوه خوب به آب کافی نیاز دارد. در زمان گلدهی و در هنگام تشکیل و بزرگ شدن میوه، این درخت نیاز به آب بیشتری دارد. بارندگی زیاد در زمان گلدهی می‌تواند باعث کاهش گرده‌افشانی و در نتیجه کاهش میوه‌ها شود. این درخت نسبت به رطوبت محیط حساس است، به همین دلیل نباید در کنار دریا کاشته شود، زیرا رطوبت زیاد می‌تواند باعث بیماری‌های قارچی شود. اگر در زمان شکوفه زدن گل‌ها مه وجود داشته باشد، ممکن است گل‌ها بریزند. در تابستان‌های خشک نیز ممکن است تعدادی از میوه‌ها بریزد، ولی با آبیاری هر ۳ هفته یکبار می‌توان از این مشکل جلوگیری کرد.
خاک مورد نیاز:
زیتون‌ها در خاک‌هایی با pH بین ۲/۸ تا ۵/۶ به خوبی رشد می‌کنند. این گیاه نسبت به خاک‌های با زهکشی ضعیف حساس است، به ویژه اگر خاک حالت آبگرفتگی داشته باشد. بنابراین، برای کشت زیتون، خاک‌های سنگین باید دارای سیستم زهکشی مناسب باشند. زمین‌های دارای شیب ملایم به زهکشی بهتر کمک می‌کنند. برای کاشت زیتون، بهترین خاک‌ها بافت لومی شنی بوده و در اراضی عمیق و حاصلخیز، رشد رویشی زیادی رخ می‌دهد که منجر به کاهش تولید محصول می‌شود. کشت زیتون در خاک‌های سنگلاخی و کم عمق نیز می‌تواند منجر به تولید کمی از میوه شود.
شوری خاک:
زیتون به شوری خاک تا حدی مقاوم است. مقدار شوری در خاک منطقه ریشه نباید در دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد بیشتر از ۸۰۰۰ میکروموس باشد. همچنین، شوری آب آبیاری باید کمتر از ۲ گرم در لیتر باشد و در مناطق خشک تر این مقدار باید حتی کمتر باشد.
کوددهی
استفاده از کودهای نیتروژن (ازت) می‌تواند تاثیر زیادی بر اندازه میوه و مقدار محصول زیتون داشته باشد. چون ازت عموماً در خاک، به ویژه در خاک‌های بدون مواد آلی، کم است، باید هر ساله مقداری کود دامی و شیمیایی حاوی نیتروژن به درخت داده شود. در زمین‌های ضعیف، برای هر درخت زیتون در سه سال اول، هر سال ۵۰۰ گرم نیتروژن باید در اسفند یا فروردین با خاک مخلوط شود. اما اگر زمین حاصلخیز و خوب باشد، می‌توان از کود شیمیایی نیازی به ۵۰۰ گرم نیتروژن برای هر درخت صرف نظر کرد و فقط برای حفظ کیفیت خاک از کود دامی یا سبز استفاده کرد و ۲۰۰ تا ۲۵۰ گرم نیتروژن در سال کافی است. کود دامی تأثیر فوری ندارد، اما در زمین‌های ضعیف لازم است و اگر قیمت این کود بالا باشد، باید از کود سبز استفاده کرد تا مواد آلی خاک تامین شود.
روش ازدیاد و تکثیر درخت زیتون
برای تکثیر زیتون، می‌توان از روش‌های خوابانیدن شاخه، پیوند زدن و قلمه زدن استفاده کرد. پیوند زدن زیتون نیاز به نهال‌های بذری به عنوان پایه دارد. برای این کار، نوک هسته‌های زیتون را می‌شکنند تا آب و اکسیژن وارد بذر شود. هسته‌ها در پایان خرداد در فضای باز کاشته می‌شوند. بذرها در شرایط گلخانه جوانه می‌زنند و در سال بعد در بهار به خزانه منتقل می‌شوند. در سال سوم، نهال‌های کافی بزرگ شده با روش شکمی یا لوله‌ای پیوند می‌شوند.
قلمه زدن نیز روش مرسوم‌تری برای ازدیاد زیتون است. برای قلمه زدن، قطعاتی با قطر ۲-۳ سانتیمتر و طول ۳۰-۳۵ سانتیمتر از شاخه‌های زیتون گرفته می‌شود و سپس به‌طور مستقیم در محل اصلی کاشته می‌شود.
کاشت زیتون در خانه
اگر شما می‌خواهید زیتون را در خانه یا آپارتمان خود داشته باشید، نیاز به یک بالکن مناسب دارید. گلدان زیتون باید در جایی قرار گیرد که آفتابگیر باشد. برای کاشت زیتون در گلدان، نیازی به زهکشی خاک و افزودن ماسه نیست و کافی است مقداری از خاک معمولی در گلدان ریخته شود. کوددهی بعد از شروع به رشد درخت ضروری است.
برداشت محصول درخت زیتون
روش برداشت زیتون بستگی به این دارد که میوه‌ها برای تهیه کنسرو یا روغن استفاده شوند. زیتون‌های کنسروی باید دانه دانه از درخت چیده شوند. اما در مورد زیتون‌های روغنی، این روش برداشت به صرفه نیست و با کشیدن دست بر روی شاخه‌ها یا ضربه زدن به آنها با یک چوب بلند، میوه‌ها جدا می‌شوند. این روش ممکن است ارزان باشد، ولی به خاطر شکستن شاخه‌های جوان، بر محصول سال بعد تأثیر منفی می‌گذارد.
آفات و بیماری‌های درخت زیتون
گره زیتون: این بیماری علاوه بر زیتون بر درختان زبان گنجشک نیز تاثیر می‌گذارد. علائم آن شامل گال‌هایی است که در تمامی بخش‌های گیاه از جمله دمبرگ‌ها و پهنک‌های برگ مشاهده می‌شود. این آفت ابتدا باعث ایجاد فرو رفتگی می‌شود و سپس در فصل رشد، این فرو رفتگی‌ها به گره و گال تبدیل می‌شوند. این گره‌ها به خاطر هیرپلازی ساقه‌های جوان یا نواحی رشد و قسمت‌های مختلف گیاه شکل می‌گیرند.
برای کنترل بیماری گره زیتون، لازم است که درخت را هرس کنیم تا باکتری‌های موجود بر روی آن از بین بروند. همچنین باید در طول و پیش از فصل بارش، از محلول‌های مسی برای محافظت از درخت استفاده شود. این ماده تنها راهی است که می‌تواند درخت زیتون را از آلودگی نجات دهد. اما باید توجه داشت که این ترکیبات محافظتی مدت کوتاهی موثر هستند، بنابراین باید به طور مرتب از آنها استفاده کنید.
بیشتر بخوانید:
