آندروستن دیون (آندروژن) چیست؟ (2 نکته مهم)
“`html
همه چیز در مورد آندروستن دیون (آندروژن)
آندروژن‌ها به هورمون‌هایی گفته می‌شود که به رشد و فعالیت اعضای جنسی مرد کمک می‌کنند و در شکل‌گیری ویژگی‌های جنسی ثانویه در مردان نیز نقش دارند. این هورمون‌ها در سال ۱۹۳۶ شناسایی شدند و مهم‌ترین آن‌ها هورمون تستوسترون است که به عنوان استروئید آنابولیک اصلی شناخته می‌شود و منبع اصلی هورمون‌های استروژنی است. تستوسترون شناخته‌شده‌ترین آندروژن است.
دی‌هیدروتستوسترون (DHT) و آندروستن دیون نیز از آندروژن‌ها هستند که هرچند کمتر شناخته شده‌اند، اما در توسعه ویژگی‌های مردانه اهمیت زیادی دارند. DHT در مراحل جنینی باعث شکل‌گیری آلت تناسلی، کیسه بیضه و پروستات می‌شود و در مراحل بعدی زندگی می‌تواند باعث ریزش موی سر در مردان و رشد پروستات شود.
آندروژن به طور کلی به ترکیباتی گفته می‌شود که یا به صورت صنعتی تولید می‌شوند (مثل داروهایی مانند دانازول) یا در بدن ساخته می‌شوند (مثل هورمون تستوسترون) و ویژگی‌های آندروژنیک دارند.
قوی‌ترین آندروژن، تستوسترون است که عمدتاً توسط سلول‌های لایدیگ در بیضه تولید می‌شود. تولید تستوسترون تحت تأثیر هورمونی به نام لوتئینیزینگ که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود، قرار دارد. همچنین، هورمونی به نام فولیتروپین در کنترل تولید آن نیز نقش دارد.
بخش داخلی کورتکس غدد فوق کلیوی و تخمدان‌ها نیز مقادیر کمی تستوسترون تولید می‌کنند و آندروژن‌های دیگری مانند آندروستن‌دیون و دی‌هیدرو‌اپی‌آندروسترون هم به طور طبیعی در بدن وجود دارند که قدرت کمتری دارند و به سرعت به تستوسترون تبدیل می‌شوند.
میزان ترشح تستوسترون در خون مردان در سه دوره از زندگی افزایش می‌یابد:
دوره جنینی: در این دوره، ترشح تستوسترون به طوری بالا می‌رود که باعث ایجاد تغییرات فیزیولوژیکی می‌شود که مردان را از زنان متمایز می‌سازد. این ترشح قبل از تولد کاهش می‌یابد.
دوره نوزادی: بعد از تولد، سطح ترشح تستوسترون دوباره افزایش می‌یابد و پس از چند ماه دوباره کاهش می‌یابد.
دوران بلوغ: در این دوران، ترشح تستوسترون در مردان به واسطه تحریک توسط غده هیپوفیز، یعنی افزایش تولید LH (لوتئینیزینگ هورمون) و FSH (هورمون فعال‌کننده فولیکول) افزایش پیدا می‌کند.
ترشحات هیپوفیزی نیز تحت تأثیر ترشحات هیپوتالاموسی مثل LHRH (هورمون رهاکننده لوتئینیزینگ) و FSHRH (هورمون رهاکننده هورمون فعال‌کننده فولیکول) هستند. این ترکیبات با اتصال به گیرنده‌های آندروژنیک در سلول‌ها موجب ایجاد یا تقویت ویژگی‌های مردانه می‌شوند.
این ویژگی‌ها می‌توانند شامل فعالیت‌های اعضای جنسی مردانه (مثل رشد بیضه) یا تغییرات ثانویه جنسی در مردان (مثل افزایش موهای صورت و آکنه) باشند. بیشتر آندروژن‌ها همچنین خاصیت آنابولیک دارند، مثل تحریک رشد عضلات و تولید هموگلوبین. برخی از ترکیبات آندروژنیک نیز به طور طبیعی در بدن زنان تولید می‌شوند و افزایش آن‌ها ممکن است در برخی بیماری‌ها مشاهده شود.
تولید هورمون آندروژن در بدن
آندروژن‌های درونزاد به‌طور عمده در قشر غده فوق کلیوی از پیش‌سازهایی مانند کلسترول ایجاد می‌شوند. این هورمون‌ها شامل آندروستن دیون، DHEA و DHEA-S هستند. آندروستن دیون نیز در بیضه‌ها و تخمدان‌ها تولید می‌شود و به تستوسترون تبدیل می‌شود.
آندروژن‌ها به‌طور عمده در بیضه‌ها و به مقدار کمتری در بخش داخلی غدد فوق کلیوی و تخمدان تولید می‌شوند. در مردان، این هورمون‌ها باعث رشد و نگهداری از ویژگی‌های جنسی، تولید مثل طبیعی، توانایی در انجام فعالیت‌های جنسی، رشد اسکلت و ماهیچه‌ها و نیز تغییرات در زمان بلوغ می‌شوند.
در زنان نیز، آندروژن‌ها می‌توانند موجب رشد موهای شرمگاهی شوند و احتمالاً بر میل جنسی تأثیر بگذارند و به عنوان پیش‌ساز استروژن عمل کنند.
اثرات هورمون آندروژن در بدن
تستوسترون و دیگر مشتقاتش اثرات آندروژنیک دارند، یعنی در زنان می‌تواند باعث عمیق‌تر شدن صدا، بزرگ‌تر شدن کلیتوریس و در مردان نشانه‌های مختلف دیگری ایجاد کند.
“““html
سن بلوغ باعث افزایش اندازه آلت، نعوظ‌های مداوم و غیرطبیعی آلت و بسته شدن زودهنگام صفحات رشد استخوان در مردان می‌شود. بعد از سن بلوغ، برخی مشکلات مثل آتروفی بیضه، کاهش حجم انزال، کاهش تعداد اسپرم و بزرگی پستان (ژنیکوماستی) ظاهر می‌شود. همچنین ممکن است طاسی در سر، پرمویی بدن و اختلال در نعوظ به وجود بیاید. کمبود فعالیت آندروژنی به دلیل کاهش عملکرد بیضه‌ها یا اخته کردن می‌تواند منجر به مشکلات زیر گردد:
- عدم بلوغ
- قد بلندتر از حد طبیعی
- دست‌ها و پاهای دراز
- صدای نازک و دخترانه
- عضلات ضعیف
- جمع شدن چربی در نواحی شانه، پستان، ران و شکم که ظاهر زنانه ایجاد می‌کند
- عدم طاسی مردانه
- کم پشت شدن یا عدم رویش ریش و موهای بدن
- عدم رشد دستگاه تناسلی
- کاهش یا عدم میل جنسی
آندروژن‌ها مهم‌ترین عامل کنترل رشد موهای سر هستند. رشد موهای صورت، زیر بغل و ناحیه کشاله ران به آندروژن‌ها وابسته‌اند. موهای سر پس از بلوغ به هورمون‌های مردانه واکنش منفی نشان می‌دهند و تعداد آن‌ها کاهش می‌یابد. آندروژن‌ها همچنین استروئید آنابولیک اصلی و منبع همه استروژن‌ها هستند.
آندروستن دیون
آندروژن‌ها با تأثیر بر گیرنده‌های آندروژنی در بدن به کنترل شخصیت مردانه، تکامل دستگاه ادراری تناسلی در دوران جنینی، بروز صفات جنسی ثانویه مردانه و همچنین در خانم‌ها در مقادیر کم و پیشرو تولید استروژن‌ها کمک می‌کنند.
آندروژن‌ها تأثیر آنابولیک استروئیدی دارند. هورمون‌های استروئیدی زنانه (استرادیول) نیز به مقدار کمی در مردان وجود دارند و نقش مهمی ایفا می‌کنند.
آندروژن‌های ضعیف شامل DHEA، DHEA-s و آندروستن‌دیون هستند. آندروژن‌های آدرنال و کورتیزول در زمان استرس افزایش می‌یابند. تمامی استروئیدهای آدرنال از کلسترول که از استات مشتق شده‌اند، تولید می‌گردند. DHEA یک هورمون استروئیدی است که در قشر آدرنال تولید شده و به آندروستن‌دیون تبدیل می‌شود. آندروستن‌دیون یک استروئید آندروژن است.
متابولیسم آندروژن‌ها چیست؟
کاهش میل و فعالیت جنسی، کاهش نعوظ صبحگاهی، کاهش موهای بدن، ناباروری، کاهش قدرت و اندازه عضلات، گرگرفتگی و عرق کردن، بزرگی یا حساس شدن پستان‌ها (ژنیکوماستی)، و علائم کمبود خفیف‌تر شامل کاهش انرژی و تحرک، کاهش تمرکز، اختلالات خواب و کاهش توده استخوانی همچنین ممکن است باعث افزایش چربی بدن و خطر بیماری‌های قلبی و مقاومت به انسولین شود.
پیشنهاد می‌شود مقدار تستوسترون سرم بین ساعت ۷ تا ۹ صبح اندازه‌گیری شود، زیرا مقدار آن در صبح بیشتر و در شب کاهش می‌یابد.
سوء‌استفاده از آندروژن‌ها:
ورزشکاران و افرادی که می‌خواهند به زیبایی‌اندام خود کمک کنند، از تأثیرات آنابولیکی این هورمون‌ها برای رشد عضلات استفاده می‌کنند.
عوارض مصرف آندروژن‌ها عبارتند از:
- مشکلات قلبی
- غیرطبیعی شدن لیپوپروتئین پلاسما
- بزرگی غده پروستات
- افزایش رشد موهای صورت و بدن
- کاهش موهای سر
- آکنه
- افزایش خطر اختلالات کبدی
آندروژن‌ها در زنان:
- در عملکرد میل جنسی زنان نقش مهمی دارند.
- آندروستن دیون و تستوسترون برای تولید استرادیول و استرون ضروری هستند.
- تغییرات موهای زیر بغل و کشاله ران به آندروژن‌های آدرنال مرتبط است.
- افزایش آندروژن‌ها در زنان باردار می‌تواند به بروز ویژگی‌های مردانه در جنین دختر منجر شود.
- افزایش آندروژن‌ها یا واکنش بدن خانم‌ها به آندروژن‌ها ممکن است موجب شوره‌سر، جوش صورت، و پرمویی بدن و ریزش موی سر در سبک زنانه شود (سندرم SAHA).
مسیر سنتز استروئیدها در آدرنال و تخمدان‌ها
۱) تستوسترون:
تستوسترون قوی‌ترین آندروژن در خون است، که در زنان نیمی از آن توسط قشر آدرنال و تخمدان‌ها تولید می‌شود و نیمی دیگر از طریق تبدیل آندروستن دیون به تستوسترون به دست می‌آید (به طور متوسط روزانه ۰.۲ تا ۰.۳ میلی‌گرم). غلظت خونی تستوسترون در زنان بین ۲۰ تا ۷۵ نانومتر بر دسی‌لیتر است.
“`
(در مردان ۳۰۰- ۸۰۰ ng/ dl).
۲) آندروستن دیون:
آندروستن دیون یکی از پیش ماده‌های مهم استروئیدهای جنسی است و قدرت آن پنج برابر کمتر از تستوسترون می‌باشد. با این حال، وقتی در مقادیر بالا باشد، می‌تواند تأثیرات مشخصی شبیه به آندروژن‌ها داشته باشد و عمدتاً توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود.
۳) دهیدروپی آندروسترون (DHEA)
این ماده و شکل سولفاته‌اش (DHEA – S) از دیگر پیش ماده‌های اساسی آندروژن‌ها هستند. حدود ۹۰ درصد DHEA توسط غدد فوق کلیوی تولید می‌شود و ۱۰ درصد باقی‌مانده به وسیله تخمدان‌ها ساخته می‌شود. نیمه‌عمر پلاسمایی آن بسیار کوتاه است.
اما DHEA-S تقریباً به طور کامل (۹۸ درصد) فقط در غدد فوق کلیوی تولید می‌شود و نیمه‌عمر پلاسمایی طولانی‌تری دارد. این ویژگی به ما کمک می‌کند تا افتراق بین هیپرآندروژنیسم آدرنال و تخمدانی را انجام دهیم. میزان سرمی DHEA-S در زنان بین ۳۸- ۳۳۸ mg/ dl می‌باشد.
این ترکیبات با اتصال به گیرنده‌های آندروژنیک در سلول‌ها، باعث بروز یا کنترل ویژگی‌های مردانه می‌شوند. این ویژگی‌ها می‌توانند شامل فعالیت‌های مرتبط با اندام‌های جنسی مردانه باشند، مانند رشد بیضه‌ها یا ظهور صفات ثانویه جنسی در مردان، مانند رشد موهای صورت و آکنه. همچنین، اکثر آندروژن‌ها دارای خواص آنابولیک هستند که باعث رشد سلول‌های عضلانی و تحریک تولید هموگلوبین می‌شوند. برخی از آندروژن‌ها به طور طبیعی در بدن زنان نیز تولید می‌شوند و افزایش تولید آن‌ها در برخی بیماری‌ها ممکن است رخ دهد.
آندروژن‌ها عامل اصلی کنترل رشد موی سر انسان هستند. رشد سبیل، موهای زیر بغل و ناحیه کشاله ران به این هورمون‌ها وابسته است. اما پس از بلوغ، موهای سر به هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) پاسخ منفی می‌دهند و به تدریج سبب کاهش تعداد و ریزش آن‌ها می‌شوند.
