آیا گوشت جوجه تیغی قابل مصرف است؟ (2 نکته مهم)

جوجه‌تیغی یا خارپشت به حیواناتی گفته می‌شود که در خانواده خارپشت‌ها (نام علمی: Erinaceidae) قرار دارند. این جانوران جزو پستانداران اولیه هستند و مانند بیشتر آن‌ها عادت به زندگی شبانه و خوردن حشرات دارند. نزدیک‌ترین خویشاوندان جوجه تیغی‌ها، حشره‌خوارها هستند. در این مقاله از مجله رضیم درباره مصرف گوشت جوجه تیغی صحبت خواهیم کرد.

نام جوجه‌تیغی در زبان انگلیسی “Hedgehog” است. این نام به نحوه غذا خوردن آن‌ها ارتباط دارد؛ چرا که Hedge به معنای پرچین و Hog به معنای خوک است. جوجه‌تیغی‌ها معمولاً زیر پرچین‌ها می‌روند و غذای خود را از آنجا پیدا می‌کنند، و در این حین وقتی که غذا می‌خورند شبیه خوک صداهایی از خود درمی‌آورند.

این جانور به وسیلهٔ خارهایی که بر پشتش دارد از خود دفاع می‌کند. این خارها در واقع موهایی توخالی هستند که وجود کراتین در آن‌ها باعث تیزی و سفتی شده است و برخلاف نظر عموم، این خارها سمی نیستند. جوجه‌تیغی‌ها معمولاً وقتی احساس خطر می‌کنند، خود را مانند یک توپ جمع می‌کنند تا تیغ‌هایشان به سمت بیرون قرار گیرد. همه‌ی گونه‌های جوجه تیغی از این روش دفاعی استفاده می‌کنند، اما موفقیت آن‌ها بستگی به تعداد تیغ‌هایشان دارد.

تغذیه و زیستگاه جوجه تیغی

زیستگاه طبیعی جوجه‌تیغی‌ها شامل مناطق وسیعی در آفریقا و جنوب اروپا است. جوجه‌تیغی‌ها عمدتاً حشره‌خوار هستند و غذاهای اصلی آن‌ها شامل حشرات، لاروها، حلزون‌ها، و کرم‌های خاکی است. آن‌ها گاهی از مهره‌داران کوچک مانند قورباغه، موش و مارمولک و همچنین تخم پرندگان و غذاهای گیاهی مانند ریشه علف‌ها، میوه‌ها و قارچ‌ها نیز تغذیه می‌کنند. جوجه‌تیغی‌ها معمولاً با کمک حس بویایی خود غذا پیدا می‌کنند و با توجه به جثه‌شان مقدار زیادی غذا می‌خورند. آن‌ها قادرند که در یک روز تا یک سوم وزن خود را غذا بخورند!
در زمستان که غذا کم می‌شود، جوجه‌تیغی‌ها به خواب زمستانی می‌روند و از ذخیره چربی‌ای که در فصل قبل انباشته کرده‌اند استفاده می‌کنند.

تولیدمثل جوجه تیغی

جوجه‌تیغی‌ها سالی یک بار تولید مثل می‌کنند و در هر بار بین ۴ تا ۷ نوزاد به دنیا می‌آورند. نوزادان هنگام تولد بین ۳ تا ۲۵ گرم وزن دارند. به طور معمول، جوجه‌تیغی ماده مراقبت از بچه‌ها را به عهده می‌گیرد در حالی که جوجه‌تیغی نر گاهی سعی می‌کند بچه‌ها را بخورد!
پس از سه تا هفت هفته، بچه‌ها استقلال می‌یابند و به حال خود رها می‌شوند. جوجه‌تیغی‌ها به طور میانگین حدود سه تا هشت سال در طبیعت عمر می‌کنند.

وضعیت بقا جوجه تیغی

بر اساس گزارش‌های سازمان بین‌المللی حیات وحش، جوجه‌تیغی‌ها در دسته «کمترین نگرانی» قرار دارند. این نشان می‌دهد که وضعیت بقای آن‌ها خوب است و هیچ تهدیدی برای انقراض آن‌ها وجود ندارد.

گونه‌های جوجه تیغی

جوجه‌تیغی‌ها گونه‌های مختلفی دارند که وزن و اندازه آن‌ها متناسب با گونه متفاوت است. در مجموع ۱۵ گونه جوجه تیغی وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به جوجه تیغی اروپایی، جوجه تیغی صحرایی، Atelerix، Erinaceus و Hemiechinus اشاره کرد. در شمال ایران نیز نوعی از جاندار جونده از خانواده جوجه تیغی زندگی می‌کند که مردم محلی آن را تشی یا چوله می‌نامند. این جانور از جوجه تیغی بزرگتر است و تیغ‌های نرمی دارد و از نظر زیست‌شناسی در دسته خارپشت‌ها قرار می‌گیرد.

استفاده‌های جوجه تیغی

یکی از بهترین کاربردهای جوجه تیغی، کنترل آفات در کشاورزی است. هر جوجه تیغی می‌تواند هر شب حدود ۲۰۰ گرم حشره بخورد و به این شکل در کنترل آفات و حشرات کشاورزی کمک کند. همچنین، می‌توان از جوجه تیغی به عنوان یک حیوان خانگی نگهداری کرد زیرا به راحتی در قفس زندگی می‌کند و می‌تواند با انسان‌ها ارتباط برقرار کند.
اما جوجه تیغی در بسیاری از فرهنگ‌ها به عنوان یک منبع غذایی نیز شناخته می‌شود. در مصر باستان و همچنین در کتاب‌های آشپزی قرون وسطی، استفاده از گوشت جوجه تیغی مشاهده می‌شود. هنوز هم در کشورهای آسیا و آفریقا، این حیوان برای طب سنتی فروخته می‌شود. در خاورمیانه و کشورهایی مانند ایران و تاجیکستان، مردم اعتقاد دارند که گوشت جوجه تیغی می‌تواند آسم و روماتیسم و آرتریت را درمان کند. در مراکش، دود پوست و تیغ‌های این حیوان برای درمان تب، ناتوانی جنسی مردان و بیماری‌های ادراری استفاده می‌شود. خون این جانور هم برای درمان عفونت‌های قارچی، ترک‌های پوستی و زگیل به کار می‌رود. در رومانی، مردم گوشت جوجه تیغی را به صورت آب‌پز یا سرخ‌شده می‌خورند و از خون و چربی آن به عنوان دارو استفاده می‌کنند.

خواص گوشت جوجه تیغی!

گفته شده که گوشت جوجه تیغی در درمان آسم و بیماری‌های مفصلی مؤثر است. آسم یک بیماری شایع است که با علائمی چون سرفه و تنگی نفس و عفونت ریه همراه است و اخیراً به خاطر تماس با آلرژن‌ها، بخصوص در کودکان، شیوع پیدا کرده است. به دلیل اثرات جانبی کمتر داروهای گیاهی نسبت به داروهای شیمیایی، در طب سنتی داروهای مختلفی برای درمان آسم وجود دارد.

بر اساس گزارش‌های غیررسمی، در بعضی از کشورها از جمله ایران، مردم محلی معتقدند که گوشت جوجه تیغی می‌تواند آسم را بطور کامل درمان کند. اما باید گفت که گوشت این جانور نه تنها نمی‌تواند در درمان آسم کمک کند، بلکه پروتئین‌های موجود در گوشت جوجه تیغی می‌تواند در افرادی که به آلرژن‌ها حساس هستند و مبتلا به آسم شدید هستند، بیماری را تشدید کند و حملات آسم را افزایش دهد. همچنین، ممکن است گوشت این حیوان منجر به بروز آلرژی شود. از طرف دیگر، آلودگی‌ها و انگل‌های موجود در گوشت جوجه تیغی هم خطرات زیادی دارند چرا که این حیوان در طبیعت زندگی می‌کند و در معرض انواع آلودگی‌ها قرار دارد.

حلال یا حرام بودن مصرف گوشت جوجه تیغی

تا به حال از نظر علمی، فایده‌مند بودن گوشت جوجه تیغی، حتی اگر از جوجه تیغی‌های پرورشی و سالم استفاده شود، ثابت نشده است و کنترل بیماری‌هایی مانند سل فقط با دارو و تکنیک‌های پزشکی ممکن است. بنابراین کشتن این حیوان برای مقاصد غیرضروری از نظر اخلاقی و انسانی جایز نیست. همچنین لازم به ذکر است که خوردن گوشت جوجه تیغی در دین اسلام حرام است.

ترجمه و گردآوری بخش سلامت مجله رضیم

طیبه بیگی